Bureau Brussel
De financiering van onze politieke partijen
Denktank van Europese fractie JA21 en SGP ontvangt al jaren onrechtmatige donaties
27 sep 2023
De denktank van de rechts-conservatieve partij in het Europees Parlement ontvangt al sinds 2017 onrechtmatige giften van een Tsjechische zakenman. Via zes bedrijven maakte Kamil Bahbouh een veelvoud van het toegestane donatiebedrag over naar de denktank, New Direction. De toezichthouder grijpt echter niet in.
Dit stuk in 1 minuut
- De denktank van de rechts-conservatieve Europese partij ECR ontvangt jaarlijks tienduizenden euro’s aan donaties. In de afgelopen zes jaar kreeg de denktank meer dan 200 duizend euro van zes Tsjechische bedrijven. Zakenman Kamil Bahbouh is oprichter, aandeelhouder of (ex-)directeur van deze bedrijven.
- De donaties zijn in strijd met de regels, omdat ‘natuurlijke personen of rechtspersonen’ per jaar niet meer dan 18 duizend euro mogen doneren. De gezamenlijke donaties van de zes bedrijven overschreden dit maximum jaar op jaar.
- De toezichthouder doet onderzoek naar deze donaties, maar heeft tot op heden geen sancties opgelegd, terwijl de regels al sinds 2017 worden overtreden.
- Volgend jaar zijn er Europese verkiezingen, reden voor Bureau Brussel van Follow the Money om te onderzoeken hoe politieke partijen in Europa, en de aan deze partijen verbonden organisaties, gefinancierd worden.
De kassa van de rechts-conservatieve denktank New Direction rinkelt herhaaldelijk, op 7 mei 2021. Drie Tsjechische bedrijven doen elk een donatie van 16 duizend euro: het Somecs Institute, kunstgalerie Galerie Gema en milieurapportage- en adviesbureau Redbrick.
De kunstgalerie is waar de carrière van Kamil Bahbouh in 1990, kort na de val van de Muur, begon. De in 1967 geboren zoon van een Syrische vluchteling maakt snel naam in de Tsjechische kunstwereld. Volgens Bahbouhs CV leverde zijn galerie kunst voor het kantoor van de toenmalige Tsjechische president Václav Havel, het parlementsgebouw en de Centrale Bank in Praag.
Het zijn roerige jaren. De plotse val van het communistische regime maakt plaats voor wildwestkapitalisme, ook in de kunstwereld. Twee keer wordt Bahbouh beschuldigd van diefstal van tientallen schilderijen, door de Duitse galeriehouder Martin George Weber en de Tsjechische schilder Jitka Válová.
Schandalen en ophef blijven de zakenman achtervolgen, blijkt uit Tsjechische media. Fraude bij de renovatie van een militair vliegveld, geld dat verdwijnt bij een klus voor de veiligheidsdiensten, en dan is er nog de kortstondige relatie met Miss Tsjechië 2009 waarvan de roddelpers verslag doet.
Ondertussen bouwt de ondernemer gestaag door aan zijn zakelijke imperium. De kunstgalerie wordt uitgebreid met een veilinghuis en een tak die zich bezighoudt met de restauratie van monumentale gebouwen in Tsjechië en het Midden-Oosten.
En de zakenman is van meer markten thuis. In 1995 richt Bahbouh het ICT-consultancybedrijf Qed Systems op, in 2005 het milieurapportage- en adviesbureau Redbrick, in 2009 een onderneming die software voor data- en netwerkanalyse aan HR-afdelingen verkoopt (Somecs Institute) en een paar jaar later volgt een recyclingbedrijf (Wastech).
Bahbouhs bedrijven
Kamil Bahbouh (56) onderneemt meer zakelijke avonturen, zoals een cybersecurity- en een zonnepanelenbedrijf, investeringen in vastgoed op Kaapverdië en het oprichten van de Tsjechisch-Kaapverdische Handelskamer.
Follow the Money heeft via registers van Tsjechische ondernemingen 16 bedrijven geïdentificeerd die gelieerd zijn aan Bahbouh. Omdat hij de oprichter is, aandeelhouder, voorzitter van de Raad van Bestuur of (in het verleden) meerdere leidinggevende functies heeft bekleed. Bij deze bedrijven zijn in totaal zo’n honderd mensen werkzaam en de opgetelde waarde is, gebaseerd op de meest recent beschikbare informatie, zo’n 80 miljoen euro.
Vaak staat de handtekening van zijn vrouw Stepánka Bahbouhová op de oprichtingsakten. En de rol van Bahbouh binnen de bedrijven bekleedt, verandert geregeld. Soms is hij directeur of aandeelhouder, dan weer bestuursvoorzitter of manager.
Al deze bedrijven hebben iets gemeen: ze doneren allemaal gedurende vele jaren aan een voor velen onbekende politieke denktank in Brussel.
Conservatief-rechts
De denktank, New Direction, is in 2009 opgericht door Tweede Kamerlid Derk Jan Eppink en heeft de voormalige Britse premier Margaret Thatcher als beschermvrouwe. Eppink stapte onlangs over van JA21 naar de BBB. De denktank is nauw verbonden aan de European Conservatives and Reformists groep (ECR), een samenwerking van rechts-conservatieve politieke partijen in het Europees Parlement. Tot de Brexit was ECR het politieke vehikel van de Britse Conservatieve Partij in Brussel, nu wordt de partij gedomineerd door de Poolse regeringspartij PiS en de partij van de Italiaanse premier Giorgia Meloni. JA21 en de SGP zijn de Nederlandse leden.
ECR heeft 64 van de 705 zetels in het Europees Parlement, en is daarmee stukken kleiner dan de sociaaldemocraten en de christendemocraten. Maar zowel de denktank van de ECR als de partij (die los van elkaar giften ophalen) halen veel meer donaties binnen dan de machtige blokken in het parlement die veel meer leunen op lidmaatschapsbijdragen.
De voorjaarsdag in 2021 dat drie verschillende Tsjechische bedrijven donaties overmaken is niet de enige dag dat op de rekening van New Direction grote sommen worden bijgeschreven. Ook op 26 april 2018 en 4 september van dat jaar maakten drie van de bedrijven van Bahbouh (Wastech, Galerie Gema en Qed Systems) in totaal 48 duizend euro over. Sinds 2017 is er in totaal 208 duizend euro overgemaakt naar de denktank.
Nu staat het in principe iedere persoon, stichting of bedrijf vrij om donaties te doen, maar de giften van Bahbouh zijn een probleem. Hij overtreedt de regel, vastgelegd in een Europese verordening, die verbiedt dat ‘natuurlijke personen of rechtspersonen’ meer dan 18 duizend euro per jaar doneren aan een Europese partijgebonden denktank zoals New Direction. Deze limiet is ingesteld om overmatige invloed en afhankelijkheid van een enkele donateur te voorkomen.
Maar omdat de giften van verschillende bedrijven komen is op het eerste gezicht niet duidelijk dat de machtige man binnen al deze ondernemingen Kamil Bahbouh is.
Andere dubieuze donaties
De giften van Kamil Bahbouh zijn niet de enige verdachte giften die New Direction ontvangt. Het in Estland geregistreerd reisbureau Amundsen Travel doneerde tussen 2018 en 2021 34.800 euro terwijl het bedrijf nauwelijks winst maakt en weinig omzet draait.
In het jaar van de eerste donatie (12.000 euro) maakte het bedrijf verlies (2.463 euro), maar had het nog wel een omzet van 177 duizend euro. De donatie in 2021 roept nog meer vragen op. Dat jaar was de omzet van het reisbureau slechts 13 duizend euro (en de winst 500 euro). Toch maakten de eigenaren van Amundsen Travel dat jaar 10.800 euro over naar de Brusselse denktank.
Het reisbureau is gespecialiseerd in het plannen en boeken van reizen voor klanten met ‘complexe reisbehoeften’, zoals Europese parlementariërs die de ene dag in Straatsburg of Brussel moeten zijn en de volgende morgen een afspraak hebben in een van de uithoeken van het continent.
De relatie tussen het Amundsen Travel en New Direction gaat verder dan alleen donaties. Een van de eigenaren van het reisbureau, Lukas Schweiger, maakte in mei 2022 foto’s tijdens een door New Direction georganiseerde bijeenkomst in de IJslandse hoofdstad Reykjavik.
De eigenaren van Amundsen Travel reageerden niet op herhaaldelijke verzoeken van Follow the Money om toelichting te geven.
Ook zijn er donaties van medewerkers van het Europees Parlement aan New Direction die vragen oproepen. Michalina en Maciej Szota, een echtpaar, werkten tot begin dit jaar als assistenten van de Poolse ECR-europarlementariër Patryk Jaki.
In 2022 doneerde Michalina Szota 18.000 euro aan New Direction, een jaar eerder doneerde het echtpaar gezamenlijk 23.350 euro aan ECR. Sinds dit voorjaar werkt Maciej Szota voor het zoutwinningsbedrijf Solino dat onderdeel is van de Poolse energiebedrijf Orlen. Orlen was in de afgelopen jaren sponsor van verschillende evenementen die door New Direction zijn georganiseerd.
De toezichthouder doet onderzoek naar deze donaties, Michalina en Maciej Szota reageerden niet op verzoeken van FTM om een toelichting te geven.
Op 18 april 2023 gebeurt er iets opmerkelijks. De documenten waarin de donaties aan Europese politieke partijen en de aan hun gelieerde denktanks zijn te vinden is aangepast. Bij een gift van 16 duizend euro aan denktank New Direction is de naam van de donateur weggehaald en vervangen door [ ]*. Bij de asterisk staat de uitleg: ‘Wordt momenteel aan extra onderzoek onderworpen door de Autoriteit.’
De Autoriteit, zoals de toezichthouder zichzelf noemt, is de donaties van de Tsjechische zakenman aan New Direction dus wel degelijk aan het onderzoeken.
Omdat Follow the Money al sinds het begin van het jaar alle donaties aan EU-partijen en hun denktanks monitort, is snel duidelijk dat de donateur die nu onder verdenking staat het Somecs Institute is, Bahbouhs in Praag gevestigde onderneming die software voor data- en netwerkanalyse levert aan HR-afdelingen.
Twee maanden later, op 20 juni 2023, wordt het bewuste document opnieuw aangepast. Op de blanco ruimte bij de donatie van 16 duizend euro staat nu de naam van een ander Tsjechisch bedrijf: Podnikatelská druzstevní zálozna (PDZ), een kredietverstrekker die is opgericht door... Kamil Bahbouh.
Follow the Money verzocht de toezichthouder documenten over deze en andere dubieuze donaties openbaar te maken, een verzoek dat grotendeels is afgewezen omdat de Autoriteit claimt dat openbaarmaking het lopende onderzoek in gevaar zal brengen. Wel ontving FTM een opsomming van documenten, e-mails, notities en correspondentie die de toezichthouder niet wil openbaren, en waaruit blijkt dat de Autoriteit onderzoek doet naar de rechtmatigheid van de giften uit Tsjechië.
Subsidieplafond
In juni 2024 zijn er Europese verkiezingen en kunnen alle inwoners van de EU stemmen op nationale politieke partijen die vervolgens politici afvaardigen naar het Europees Parlement. Daar worden deze volksvertegenwoordigers, samen met gelijkgezinden uit andere EU-lidstaten, onderdeel van een EU-partij. VVD’ers en D66’ers komen terecht bij de liberale ALDE partij, PvdA’ers bij de Partij van de Europese Socialisten en de European Conservatives and Reformists verwelkomt de parlementariërs van JA21 en de SGP.
Het systeem van EU-partijen is ooit opgericht om bij te dragen aan ‘de vorming van een Europees politiek bewustzijn’. Momenteel zijn er tien EU-partijen met allemaal een gelieerde stichting die fungeert als denktank, vergelijkbaar met de wetenschappelijke bureaus van Nederlandse politieke partijen. Zij publiceren over de Europese prioriteiten van hun politieke partij en organiseren politieke evenementen zoals lezingen, netwerkbijeenkomsten en studiereizen.
Sinds 2004 worden de EU-partijen en hun denktanks gesubsidieerd vanuit de Europese begroting. In dat eerste jaar ontvingen zij gezamenlijk 3,2 miljoen euro, inmiddels is de subsidie opgelopen tot 66,4 miljoen euro per jaar (2021). Er is echter een voorwaarde voor het ontvangen van dit belastinggeld: een deel van de kosten moeten de partijen en denktanks financieren met bijdragen van leden of met giften van individuen, stichtingen of bedrijven.
Hoe groot het deel is dat de partijen en denktanks zelf moeten ophalen staat continu ter discussie. Oorspronkelijk was het subsidieplafond 75 procent en moest een kwart van alle inkomsten uit ledenbijdragen en donaties komen. Stap voor stap is deze voorwaarde versoepeld. De politieke partijen hoeven inmiddels nog maar 10 procent zelf te financieren en de denktanks nog maar 5 procent. Er ligt een voorstel op tafel om in een verkiezingsjaar, zoals komend jaar, de verplichting eigen inkomsten te genereren helemaal af te schaffen, en de rekening bij de Europese belastingbetaler te leggen.
Zolang dat nog niet het geval is hebben donaties een grote waarde. Want iedere gedoneerde euro geeft een denktank potentieel recht op 19 euro aan subsidie. New Direction is de grootste ontvanger van giften. Van al het geld dat aan de tien aan EU-partijen gelieerde denktanks is gedoneerd ging in de afgelopen jaren 64 procent (2020) en 42 procent (2021) naar New Direction.
De toezichthouder heeft tot op heden geen sancties opgelegd aan New Direction. Het onderzoek begon ook pas in november 2022, wat de vraag oproept hoe het kan dat de toezichthouder eerdere signalen heeft gemist. In 2019 ontving New Direction bijvoorbeeld al twee donaties van bedrijven met bijna dezelfde naam: QED Group en Qed Systems. En in 2018 en in 2021 werden, zoals eerder vermeld, giften van verschillende Tsjechische bedrijven op dezelfde dag overgemaakt aan de Brusselse denktank. Het zijn in oog springende transacties, die niet hebben geleid tot onderzoek van de Autoriteit.
Sowieso onderneemt de Autoriteit weinig actie. De toezichthouder kan boetes opleggen van drie keer de waarde van onrechtmatig ontvangen donaties, maar heeft dat sinds zijn oprichting in 2014 nog nooit gedaan. Deels heeft dat te maken met de beperkte onderzoeksmiddelen die de Autoriteit heeft. Zo mag de toezichthouder geen vragen stellen aan het bedrijf of de persoon die de donatie doet. Een ander probleem is dat het budget van de op papier onafhankelijke Autoriteit uit de begroting van het Europees Parlement komt. Het zijn de politieke partijen, die door de toezichthouder gecontroleerd moeten worden, die moeten instemmen met deze begroting en met wat de Autoriteit wel en niet mag onderzoeken.
‘Alles is onderzocht en goedgekeurd’
Omdat sancties uitblijven claimt New Direction, dat onder leiding staat van de Poolse Europarlementariër Tomasz Poręba, zich van geen kwaad bewust te zijn. Bestuurslid Rob Roos, een Nederlandse Europarlementariër (tot voor kort lid van JA21), zegt tegen Follow the Money dat er niets mis is met de giften. ‘Alle donaties zijn gemeld, onderzocht en goedgekeurd’. En hij benadrukt dat er strenge controle plaatsvindt en dat de financiële afdeling van New Direction ‘heel goed werk levert’. Ondanks herhaaldelijke verzoeken weigert New Direction verdere toelichting.
De Tsjechische zakenman zelf reageert niet op herhaaldelijke interviewverzoeken en vragen van Follow the Money. Wel ontvangt FTM een reactie van Robert Zelenka, de ceo van kredietverstrekker PDZ, het bedrijf van Bahbouh dat vorig jaar 16 duizend euro aan New Direction doneerde. Zelenka is advocaat en werkt al zeker sinds 2009 in verschillende functies voor Bahbouh.
Hij laat weten dat Bahbouh een ‘sleutelfiguur’ is bij PDZ, maar dat de donatie aan New Direction verkeerd is geregistreerd en eigenlijk van een andere donateur komt. PDZ zou als financiële instelling slechts de transactie hebben gefaciliteerd. Als FTM schriftelijk vraagt wie de werkelijke donateur is, blijft een antwoord uit.
De advocaat claimt dat Bahbouh alleen kan spreken voor het bedrijf Qed Systems en niet voor de andere bedrijven omdat de zakenman daar niet de aandeelhouder is. Zelenka gaat niet in op het feit dat Bahbouh bij de andere bedrijven wisselende leidinggevende functies heeft bekleed.
Waarom gebruikt een zakenman in Praag zijn web van bedrijven om elk jaar tienduizenden euro’s naar een rechts-conservatieve denktank in Brussel over te maken? Probeert Bahbouh politieke gunsten binnen te halen? Zijn er rechts-conservatieve standpunten die hij een warm hart toedraagt?
New Direction en de toezichthouder willen of kunnen de vragen niet beantwoorden. Ook de jaarverslagen van Bahbouhs bedrijven en publicaties over hem in Tsjechische media geven geen antwoord op de vraag.
Bronnen rond de Tsjechische regeringspartij ODS – lid van de ECR-fractie in het Europees Parlement en dus verbonden aan New Direction – omschrijven Bahbouh als een avonturier, iemand die zijn eigen weg kiest. Hij zou zich voor niemands karretje laten spannen.
Dat claimt ook Robert Zelenka, de ceo van de kredietverstrekker die zich opwerpt als woordvoerder van Bahbouh. Hij schrijft aan FTM dat hij ‘geen informatie heeft over wederkerige diensten of voordelen die onze klanten zouden hebben ontvangen in ruil voor hun donaties’. Zelenka’s klanten, onder wie dus Bahbouh, zouden giften overmaken omdat zij de ideeën en overtuigingen van New Direction ondersteunen. Een legitieme argumentatie, die echter voorbijgaat aan het feit dat de regels voor hoeveel geld gedoneerd mag worden, zijn geschonden.
De Autoriteit wil niet ingaan op lopende onderzoeken. Het kan nog lang duren voor ze meer openheid van zaken geven; de toezichthouder kan tot vijf jaar nadat een donatie is gedaan een onderzoek openen naar de rechtmatigheid van een gift.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.