Topambtenaren verzwegen waarheid bij onderzoekscommissie toeslagenaffaire
Beeld Suzan HijinkAl in 2017 had de Belastingdienst gedupeerden in de toeslagenaffaire moeten compenseren, oordeelde de hoogste jurist destijds. Haar memo verdwijnt in een la, en dat gebeurt in 2019 nogmaals. ‘Dit hoeven we niet op te rakelen’, concluderen ambtenaren.
De twee hoogste ambtenaren van de Belastingdienst en het ministerie van financiën wisten van een explosief, geheimgehouden memo over de toeslagenaffaire, maar verhulden dit vorig jaar in hun verhoren onder ede voor de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag. In het memo dat dateert uit 2017 wordt geconcludeerd dat het stopzetten van toeslagen onrechtmatig was en dat een groep van driehonderd ouders compensatie moet krijgen.
Het memo is opgesteld door de destijds hoogste juriste bij Toeslagen, Sandra Palmen-Schlangen. Maar compensatie voor gedupeerde ouders blijft uit en het memo verdwijnt in een la. In oktober 2020 komt het bij toeval aan het licht, na vragen van CDA-kamerlid Pieter Omtzigt.
Geen enkele herinnering
De voormalige baas van de Belastingdienst Jaap Uijlenbroek beweerde in zijn verhoor voor de ondervragingscommissie dat hij het memo ‘op geen enkele manier’ kende, en dat hij pas kennis nam van de inhoud door publiciteit in najaar 2020. De toenmalige hoogste ambtenaar van het ministerie van financiën Manon Leijten zei tegen de ondervragingscommissie dat zij zich niet kon herinneren het memo te hebben gelezen.
Uit een reconstructie van RTL Nieuws en Trouw blijkt dat dit niet klopt. Het memo kwam op 4 juni 2019 op tafel tijdens crisisbesprekingen binnen het ministerie over de toeslagenaffaire. Leijten las het memo, waarin wordt geconcludeerd dat ‘laakbaar’ is gehandeld bij de stopzetting van toeslagen voor de kinderopvang. En ook Uijlenbroek was aanwezig bij de bijeenkomst waarin het compensatie-memo werd besproken met bijna twintig ambtenaren.
In de dagen daarop achterhalen ambtenaren dat er in 2017 naar aanleiding van het memo gesprekken zijn gevoerd met een advocate van veel gedupeerde ouders. Die worden omschreven als een ‘aanbod’ en een ‘handreiking’, terwijl Toeslagen juist weigerde de ouders te compenseren. Die informatie wordt door de persoonlijk woordvoerder van toenmalig staatssecretaris Menno Snel uit een brief aan de Tweede Kamer gehouden. “Dit hoeven we niet op te rakelen. Dat roept alleen maar vragen op”, concludeert hij. Topambtenaren, onder wie Uijlenbroek en Leijten, protesteren hier niet tegen.
Het memo blijft achtervolgen
De kwestie van het verdwijnen van het memo-Palmen is nog altijd actueel. In het debat over het aftreden van het kabinet zeggen demissionair premier Mark Rutte en staatssecretaris Alexandra Van Huffelen na aandringen van CDA’er Omtzigt toe alsnog een extern onderzoek te laten doen naar het in de doofpot verdwijnen van het memo. Dit onderzoek wordt nu uitgevoerd door accountantskantoor PwC, dat de beschikking heeft gekregen over email-verkeer van 33 betrokken (oud-)politici en hoge ambtenaren en hen zal interviewen. PwC heeft inmiddels ook om toegang gevraagd tot telefoons van betrokken ambtenaren en politici.
Verschillende bronnen melden aan Trouw en RTL Nieuws dat rond het onderzoek van PwC ook is gebleken dat het ministerie niet alle informatie heeft verstrekt die door de parlementaire ondervragingscommissie is gevorderd. Financiën ontkent dat.
Voormalig directeur-generaal Jaap Uijlenbroek laat weten dat hij tijdens zijn verhoor heeft geantwoord ‘vanuit mijn herinneringen zoals ik die heb’. “Ik blijf bij de verklaring zoals afgelegd tijdens de hoorzitting.” Voormalig secretaris-generaal Leijten gaat niet in op vragen, maar verwijst naar het ministerie van financiën. Zowel Leijten als Uijlenbroek zeggen volledige medewerking te verlenen aan het onderzoek van PwC.
In januari liet staatssecretaris Van Huffelen (Toeslagen) nog aan de Tweede Kamer weten dat de ambtelijke top ‘was aangesloten’ bij besprekingen over een feitenrelaas, waarin het memo werd genoemd. Desondanks laat Financiën nu weten dat men ‘geen enkele reden om te twijfelen’ heeft aan de verklaringen die Leijten en Uilenbroek voor de ondervragingscommissie hebben afgelegd over het memo-Palmen.
SP-Kamerlid Renske Leijten, lid van de parlementaire ondervragingscommissie, wil dat de Tweede Kamer de eigen parlementair advocaat naar de zaak laat kijken. “Dit roept de vraag op of er sprake is van meineed bij de commissie. En of de commissie wel alle informatie heeft gekregen die bij het ministerie van financiën is gevorderd.” Leijten wil nog voor het zomerreces een debat over de conclusies van de ondervragingscommissie. Het daarvoor geplande debat werd in januari gedomineerd door het aftreden van het kabinet.
Lees ook:
Hoe het herstel van de toeslagenaffaire verzandt, en Fatima daarvan de dupe blijft
Alle gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire krijgen voor 1 mei alvast 30.000 euro aan schadevergoeding uitgekeerd, belooft staatssecretaris Alexandra van Huffelen eind vorig jaar. Maar de herstelorganisatie bij de Belastingdienst verkeert in crisis.
Zo verdwenen in de toeslagenaffaire alle signalen in de Haagse Bermudadriehoek
Je zou bijna denken dat de ouders in de toeslagenaffaire zich jarenlang stil hebben gehouden – maar het tegenovergestelde is waar. Waar ze ook aanklopten, hun signalen verdwenen. Aan wie dat ligt? Bij de verhoren van de parlementaire ondervragingscommissie bleek dat ambtenaren naar politici wijzen, en politici weer naar ambtenaren.
