THERE ARE SOME good reasons to believe Russians had something to do with the breaches into email accounts belonging to members of the Democratic party, which proved varyingly embarrassing or disruptive for Hillary Clinton’s presidential campaign. But “good” doesn’t necessarily mean good enough to indict Russia’s head of state for sabotaging our democracy.
There’s a lot of evidence from the attack on the table, mostly detailing how the hack was perpetrated, and possibly the language of the perpetrators. It certainly remains plausible that Russians hacked the DNC, and remains possible that Russia itself ordered it. But the refrain of Russian attribution has been repeated so regularly and so emphatically that it’s become easy to forget that no one has ever truly proven the claim. There is strong evidence indicating that Democratic email accounts were breached via phishing messages, and that specific malware was spread across DNC computers. There’s even evidence that the attackers are the same group that’s been spotted attacking other targets in the past. But again: No one has actually proven that group is the Russian government (or works for it). This remains the enormous inductive leap that’s not been reckoned with, and Americans deserve better.
We should also bear in mind that private security firm CrowdStrike’s frequently cited findings of Russian responsibility were essentially paid for by the DNC, which contracted its services in June. It’s highly unusual for evidence of a crime to be assembled on the victim’s dime. If we’re going to blame the Russian government for disrupting our presidential election — easily construed as an act of war — we need to be damn sure of every single shred of evidence. Guesswork and assumption could be disastrous.
The gist of the Case Against Russia goes like this: The person or people who infiltrated the DNC’s email system and the account of John Podesta left behind clues of varying technical specificity indicating they have some connection to Russia, or at least speak Russian. Guccifer 2.0, the entity that originally distributed hacked materials from the Democratic party, is a deeply suspicious figure who has made statements and decisions that indicate some Russian connection. The website DCLeaks, which began publishing a great number of DNC emails, has some apparent ties to Guccifer and possibly Russia. And then there’s WikiLeaks, which after a long, sad slide into paranoia, conspiracy theorizing, and general internet toxicity has made no attempt to mask its affection for Vladimir Putin and its crazed contempt for Hillary Clinton. (Julian Assange has been stuck indoors for a very, very long time.) If you look at all of this and sort of squint, it looks quite strong indeed, an insurmountable heap of circumstantial evidence too great in volume to dismiss as just circumstantial or mere coincidence.
But look more closely at the above and you can’t help but notice all of the qualifying words: Possibly, appears, connects, indicates. It’s impossible (or at least dishonest) to present the evidence for Russian responsibility for hacking the Democrats without using language like this. The question, then, is this: Do we want to make major foreign policy decisions with a belligerent nuclear power based on suggestions alone, no matter how strong?
What We Know
So far, all of the evidence pointing to Russia’s involvement in the Democratic hacks (DNC, DCCC, Podesta, et al.) comes from either private security firms (like CrowdStrike or FireEye) who sell cyber-defense services to other companies, or independent researchers, some with university affiliations and serious credentials, and some who are basically just Guys on Twitter. Although some of these private firms groups had proprietary access to DNC computers or files from them, much of the evidence has been drawn from publicly available data like the hacked emails and documents.
Some of the malware found on DNC computers is believed to be the same as that used by two hacking groups believed to be Russian intelligence units, codenamed APT (Advanced Persistent Threat) 28/Fancy Bear and APT 29/Cozy Bear by industry researchers who track them.
Metadata in a file leaked by “Guccifer 2.0″ shows it was modified by a user called, in cyrillic, “Felix Edmundovich,” a reference to the founder of a Soviet-era secret police force. Another document contained cyrillic metadata indicating it had been edited on a document with Russian language settings.
Peculiarities in a conversation with “Guccifer 2.0″ that Motherboard published in June suggests he is not Romanian, as he originally claimed.
The DCLeaks.com domain was registered by a person using the same email service as the person who registered a misspelled domain used to send phishing emails to DNC employees.
Some of the phishing emails were sent using Yandex, a Moscow-based webmail provider.
A bit.ly link believed to have been used by APT 28/Fancy Bear in the past was also used against Podesta.
Why That Isn’t Enough
Viewed as a whole, the above evidence looks strong, and maybe even damning. But view each piece on its own, and it’s hard to feel impressed.
For one, a lot of the so-called evidence above is no such thing. CrowdStrike, whose claims of Russian responsibility are perhaps most influential throughout the media, says APT 28/Fancy Bear “is known for its technique of registering domains that closely resemble domains of legitimate organizations they plan to target.” But this isn’t a Russian technique any more than using a computer is a Russian technique — misspelled domains are a cornerstone of phishing attacks all over the world. Is Yandex — the Russian equivalent of Google — some sort of giveaway? Anyone who claimed a hacker must be a CIA agent because they used a Gmail account would be laughed off the internet. We must also acknowledge that just because Guccifer 2.0 pretended to be Romanian, we can’t conclude he works for the Russian government — it just makes him a liar.
Next, consider the fact that CrowdStrike describes APT 28 and 29 like this:
Their tradecraft is superb, operational security second to none and the extensive usage of “living-off-the-land” techniques enables them to easily bypass many security solutions they encounter. In particular, we identified advanced methods consistent with nation-state level capabilities including deliberate targeting and “access management” tradecraft — both groups were constantly going back into the environment to change out their implants, modify persistent methods, move to new Command & Control channels and perform other tasks to try to stay ahead of being detected.
Compare that description to CrowdStrike’s claim it was able to finger APT 28 and 29, described above as digital spies par excellence, because they were so incredibly sloppy. Would a group whose “tradecraft is superb” with “operational security second to none” really leave behind the name of a Soviet spy chief imprinted on a document it sent to American journalists? Would these groups really be dumb enough to leave cyrillic comments on these documents? Would these groups that “constantly [go] back into the environment to change out their implants, modify persistent methods, move to new Command & Control channels” get caught because they precisely didn’t make sure not to use IP addresses they’d been associated before? It’s very hard to buy the argument that the Democrats were hacked by one of the most sophisticated, diabolical foreign intelligence services in history, and that we know this because they screwed up over and over again.
But how do we even know these oddly named groups are Russian? CrowdStrike co-founder Dmitri Alperovitch himself describes APT 28 as a “Russian-based threat actor” whose modus operandi “closely mirrors the strategic interests of the Russian government” and “may indicate affiliation [Russia’s] Main Intelligence Department or GRU, Russia’s premier military intelligence service.” Security firm SecureWorks issued a report blaming Russia with “moderate confidence.” What constitutes moderate confidence? SecureWorks said it adopted the “grading system published by the U.S. Office of the Director of National Intelligence to indicate confidence in their assessments. … Moderate confidence generally means that the information is credibly sourced and plausible but not of sufficient quality or corroborated sufficiently to warrant a higher level of confidence.” All of this amounts to a very educated guess, at best.
Even the claim that APT 28/Fancy Bear itself is a group working for the Kremlin is speculative, a fact that’s been completely erased from this year’s discourse. In its 2014 reveal of the group, the high-profile security firm FireEye couldn’t even blame Russia without a question mark in the headline: “APT28: A Window into Russia’s Cyber Espionage Operations?” The blog post itself is remarkably similar to arguments about the DNC hack: technical but still largely speculative, presenting evidence the company “[believes] indicate a government sponsor based in Moscow.” Believe! Indicate! We should know already this is no smoking gun. FireEye’s argument that the malware used by APT 28 is connected to the Russian government is based on the belief that its “developers are Russian language speakers operating during business hours that are consistent with the time zone of Russia’s major cities.”
As security researcher Jeffrey Carr pointed out in June, FireEye’s 2014 report on APT 28 is questionable from the start:
To my surprise, the report’s authors declared that they deliberately excluded evidence that didn’t support their judgment that the Russian government was responsible for APT28’s activities:
“APT28 has targeted a variety of organizations that fall outside of the three themes we highlighted above. However, we are not profiling all of APT28’s targets with the same detail because they are not particularly indicative of a specific sponsor’s interests.” (emphasis added)
That is the very definition of confirmation bias. Had FireEye published a detailed picture of APT28’s activities including all of their known targets, other theories regarding this group could have emerged; for example, that the malware developers and the operators of that malware were not the same or even necessarily affiliated.
The notion that APT 28 has a narrow focus on American political targets is undermined in another SecureWorks paper, which shows that the hackers have a wide variety of interests: 10 percent of their targets are NGOs, 22 percent are journalists, 4 percent are aerospace researchers, and 8 percent are “government supply chain.” SecureWorks says that only 8 percent of APT 28/Fancy Bear’s targets are “government personnel” of any nationality — hardly the focused agenda described by CrowdStrike.
Truly, the argument that “Guccifer 2.0″ is a Kremlin agent or that GRU breached John Podesta’s email only works if you presume that APT 28/Fancy Bear is a unit of the Russian government, a fact that has never been proven beyond any reasonable doubt. According to Carr, “it’s an old assumption going back years to when any attack against a non-financial target was attributed to a state actor.” Without that premise, all we can truly conclude is that some email accounts at the DNC et al. appear to have been broken into by someone, and perhaps they speak Russian. Left ignored is the mammoth difference between Russians and Russia.
Security researcher Claudio Guarnieri put it this way:
[Private security firms] can’t produce anything conclusive. What they produce is speculative attribution that is pretty common to make in the threat research field. I do that same speculative attribution myself, but it is just circumstantial. At the very best it can only prove that the actor that perpetrated the attack is very likely located in Russia. As for government involvement, it can only speculate that it is plausible because of context and political motivations, as well as technical connections with previous (or following attacks) that appear to be perpetrated by the same group and that corroborate the analysis that it is a Russian state-sponsored actor (for example, hacking of institutions of other countries Russia has some geopolitical interests in).
Finally, one can’t be reminded enough that all of this evidence comes from private companies with a direct financial interest in making the internet seem as scary as possible, just as Lysol depends on making you believe your kitchen is crawling with E. Coli.
What Does the Government Know?
In October, the Department of Homeland Security and the Office of the Director of National Intelligence released a joint statement blaming the Russian government for hacking the DNC. In it, they state their attribution plainly:
The U.S. Intelligence Community (USIC) is confident that the Russian Government directed the recent compromises of e-mails from US persons and institutions, including from US political organizations. The recent disclosures of alleged hacked e-mails on sites like DCLeaks.com and WikiLeaks and by the Guccifer 2.0 online persona are consistent with the methods and motivations of Russian-directed efforts. These thefts and disclosures are intended to interfere with the US election process.
What’s missing is any evidence at all. If this federal confidence is based on evidence that’s being withheld from the public for any reason, that’s one thing — secrecy is their game. But if the U.S. Intelligence Community is asking the American electorate to believe them, to accept as true their claim that our most important civic institution was compromised by a longtime geopolitical nemesis, we need them to show us why.
The same goes for the CIA, which is now squaring off directly against Trump, claiming (through leaks to the Washington Post and New York Times) that the Russian government conducted the hacks for the express purpose of helping defeat Clinton. Days later, Senator John McCain agreed with the assessment, deeming it “another form of warfare.” Again, it’s completely possible (and probable, really) that the CIA possesses hard evidence that could establish Russian attribution — it’s their job to have such evidence, and often to keep it secret.
But what we’re presented with isn’t just the idea that these hacks happened, and that someone is responsible, and, well, I guess it’s just a shame. Our lawmakers and intelligence agencies are asking us to react to an attack that is almost military in nature — this is, we’re being told, “warfare.” When a foreign government conducts (or supports) an act of warfare against another country, it’s entirely possible that there will be an equal response. What we’re looking at now is the distinct possibility that the United States will consider military retaliation (digital or otherwise) against Russia, based on nothing but private sector consultants and secret intelligence agency notes. If you care about the country enough to be angry at the prospect of election-meddling, you should be terrified of the prospect of military tensions with Russia based on hidden evidence. You need not look too far back in recent history to find an example of when wrongly blaming a foreign government for sponsoring an attack on the U.S. has tremendously backfired.
We Need the Real Evidence, Right Now
It must be stated plainly: The U.S. intelligence community must make its evidence against Russia public if they want us to believe their claims. The integrity of our presidential elections is vital to the country’s survival; blind trust in the CIA is not. A governmental disclosure like this is also not entirely without precedent: In 2014, the Department of Justice produced a 56-page indictment detailing their exact evidence against a team of Chinese hackers working for the People’s Liberation Army, accused of stealing American trade secrets; each member was accused by name. The 2014 trade secret theft was a crime of much lower magnitude than election meddling, but what the DOJ furnished is what we should demand today from our country’s spies.
If the CIA does show its hand, we should demand to see the evidence that matters (which, according to Edward Snowden, the government probably has, if it exists). I asked Jeffrey Carr what he would consider undeniable evidence of Russian governmental involvement: “Captured communications between a Russian government employee and the hackers,” adding that attribution “should solely be handled by government agencies because they have the legal authorization to do what it takes to get hard evidence.”
Claudio Guarnieri concurred:
All in all, technical circumstantial attribution is acceptable only so far as it is to explain an attack. It most definitely isn’t for the political repercussions that we’re observing now. For that, only documental evidence that is verifiable or intercepts of Russian officials would be convincing enough, I suspect.
Given that the U.S. routinely attempts to intercept the communications of heads of state around the world, it’s not impossible that the CIA or the NSA has exactly this kind of proof. Granted, these intelligence agencies will be loath to reveal any evidence that could compromise the method they used to gather it. But in times of extraordinary risk, with two enormous military powers placed in direct conflict over national sovereignty, we need an extraordinary disclosure. The stakes are simply too high to take anyone’s word for it.
Trump Reportedly Suggests Wave of anti-Semitic Incidents Could Be False Flags Perpetrated by Jews
Similar suggestions have been a theme on right-wing conspiracy theory websites and are being promoted aggressively by white supremacist David Duke on his Twitter account
Allison Kaplan SommerFeb 28, 2017 10:48 PM
U.S. President Donald Trump at the White House in Washington, February 27, 2017.
U.S. President Donald Trump on Tuesday indicated for the second time that he believes it is possible that the current wave of anti-Semitic incidents could be “false flags” – perpetrated by the left or by Jews themselves in order to make his administration and supporters look bad.
Trump spoke to a gathering of state attorneys general from across the country that included Pennsylvania Attorney General Josh Shapiro. Shapiro told reporters in a conference call after the meeting that Trump suggested that the attacks could reflect something other than anti-Semitism, saying that “the reverse can be true” and “someone’s doing it to make others look bad,” according to Philly.com.
The suggestion that the wave of attacks are false flags meant to perpetuate the impression that they were being committed by Trump supporters has been a theme on right-wing conspiracy theory websites and is being promoted aggressively by white supremacist David Duke on his Twitter account. Trump supporter and informal adviser Anthony Scaramucci tweeted a similar suggestion on Tuesday.
It's not yet clear who the #JCC offenders are. Don't forget @TheDemocrats effort to incite violence at Trump rallies https://t.co/uTBFGhI0Kh
— Anthony Scaramucci (@Scaramucci) February 28, 2017
At a press conference on February 16, Trump suggested a false flag conspiracy was being perpetrated by his “opponents” in order to bolster claims that his election and presidency was fueling racism and anti-Semitism. “You have some of the signs and some of that anger caused by the other side,” charged Trump. “They’ll do signs and drawing that are inappropriate. It won’t be my people. It will be people on the other side to anger people like you,” he said.
Shapiro told reporters in a teleconference call, that Trump promised to explain more in his address to Congress Tuesday night. "Hopefully he'll clarify a bit more about what he means about the reverse possibly being true," said Shapiro, who said that he and his colleagues found the president’s remarks “curious.”
According to another Philadelphia-based news website, a reporter asked Shapiro during the call whether Trump was indicating that he believed his camp was being falsely accused of perpetrating the crimes. The attorney general reportedly answered that he wasn’t exactly sure what Trump meant by his answer but “he used the word ‘reverse’ I would say two to three times in his comments” and “I don’t know why he said that.”
In response to the reports, the CEO of the Anti-Defamation League told Buzzfeed: "We are astonished by what the President reportedly said. It is incumbent upon the White House to immediately clarify these remarks."
1. Given my stance on the major (if not decisive) influence of "Israel" on the shock election of Trump et al. (*) and historic equivalents deriving from the "Israeli" false flag department, such as the Lavon affair, it had already crossed my mind while reading about the criminal destructions on two cemeteries and other recent anti-semitic attacks in the USA. 2. I am even suggesting that there has been arranged a marriage of convenience between USA White-Supremacists and USA Jew-supremacists (Mercer/Milner and Bannon), to catapult the Trump team into the White House for mutual benefit. 3. One can easily observe a similar marriage between the racist Zionist extreme-Right ME style and the traditional racist extreme-Right European style, when one looks at the extensive cooperation between the PVV of Geert Wilders and the Front National of Marine Le Pen on a number of political issues, such as the spreading Islamophobia 4. Wilders, he himself of Jewish (Indonesian/Dutch) origin and historically close to both the Mossad and extremist zionist elements from within the "Israeli" politics (Eldad and Lieberman, to just mention a few) and a strong supporter of the Eurabia myth, systematically perpetrated since decades now, by the infamous Mossad couple Litman-Orebi (Bat Ye' Or) 5. The problem is that mentioning those suppositions one - from a point of propagandistic Hasbarah activists - immediately risks to be (falsely) identified with (highly detestable) White supremacists. (*) See my analyses elsewhere in my blog-comments on the highly dominant (Robert/Rebekah) Mercer-Adelson-Kushner axis in the shaping of the White House policy and ditto "Israel"/Zionist related personnel appointments in the Trump administration...
Uit vertrouwelijke interne documenten blijkt dat Shell al meer dan dertig jaar zeer gedetailleerde kennis heeft over de gevaren van klimaatverandering. Toch blijft het bedrijf inzetten op fossiele energie en vormt het een sta-in-de-weg voor ambitieuze klimaatactie.
Reconstructie: Zo kwam Shell erachter dat klimaatverandering levensgevaarlijk is (en ondermijnde het alle serieuze oplossingen)
Abnormaal weer zou de nieuwe norm kunnen worden. Alle landen zouden worden getroffen. Tropische eilanden zouden worden verzwolgen door de stijgende zeespiegel.
Aan duidelijke waarschuwingen ontbrak het niet in de film Climate of Concern, die Shell in 1991 liet maken. De film werd in de jaren negentig wereldwijd als voorlichting vertoond op scholen en universiteiten. Daarna raakte Climate of Concern in de vergetelheid. Wij maken de film nu - ruim een kwarteeuw later - opnieuw openbaar. ‘An Inconvenient Truth blijkt een afgeleide van een Shellfilm uit 1991,’ zegt Tom Burke van de groene denktank E3G.
Vimeo
Kijk hier naar de hoogtepunten van Shells klimaatfilm Climate of Concern (1991) of scroll naar beneden voor de volledige film. Klik rechtsonder in de player op ‘cc’ om de ondertiteling aan te zetten.
‘Nu actie ondernemen is de enige veilige verzekering die we hebben,’ zei de voice-over. Shells heldere waarschuwing van een kwarteeuw geleden is extra relevant nu de Amerikaanse president en zijn kliek de realiteit van de opwarming van de aarde ontkennen, en de wereldwijde ‘scepsis’ in hun kielzog een herleving lijkt door te maken. Kennelijk wist Shell in 1991 al voldoende om de noodklok te luiden.
Waarom was Shell zo zeker van z’n zaak? En wat deed Shell vervolgens? Dat beschrijf ik in deze reconstuctie op basis van interne documenten die ik in handen heb gekregen. In vijf hoofdstukken vertel ik Lees je liever een korte samenvatting van dit verhaal? Die vind je hier.het verhaalvan Shells nalatigheid: ondanks alle nodige kennis over de gevaren, blijft het bedrijf inzetten op fossiele energie en blijft het ambitieuze klimaatactie tegenwerken. ‘Ze wisten het,’ zegt Burke. ‘Shell vertelde het publiek de waarheid over klimaatverandering in 1991. Maar de boodschap is nooit aangekomen bij het bestuur.’
Fossiele brandstoffen veroorzaken onomkeerbare schade aan het klimaat
Woensdag 27 november 1985. Shellmedewerker Mike Griffiths is naar het Engelse plaatsje Norwich gereisd voor een veldbezoek aan Tom Wigley, de directeur van de Climatic Research Unit (CRU) van de University of East Anglia.
Griffiths was een van de zes leden van Shells Greenhouse effect working group en bezig met een nieuw rapport over klimaatverandering. ‘Wigley is mijns inziens een heel nuchtere man’, schreef hij een dag later in zijn verslag. Wigley had hem verteld over de onzekerheden in de klimaatwetenschap, maar hij was ook bereid geweest zijn nek uit te steken. ‘De afgelopen 100 jaar is de aarde warmer geworden’, had Wigley gezegd. Hij voorspelde dat de temperatuur de komende veertig jaar nog met 1 of 2 graden Celsius zou stijgen. ‘Zo’n temperatuurstijging zou groter zijn dan we de afgelopen 1000 jaar hebben gezien’, noteerde Griffiths.
De interne onderzoeksgroep waarvan hij deel uitmaakte publiceerde in 1986 zijn conclusies. ‘Confidential,’ staat er op iedere pagina van de kopie die ik in handen kreeg - het onderzoek was duidelijk niet bedoeld voor de buitenwereld.
‘Wetenschappers zijn het er in grote mate over eens dat de toename van broeikasgassen voor opwarming van de aarde zorgt,’ schreven Shells onderzoekers. De modellen wezen op ‘significante veranderingen van de zeespiegel, oceaanstromingen, neerslagpatronen, regionale temperaturen en van het weer.’
‘Zulke relatief snelle en dramatische veranderingen hebben gevolgen voor de leefomgeving van mensen, voor hun toekomstige levensstandaard en voedselvoorraden, met potentieel grote sociale, economische en politieke consequenties van dien.’
Er was nog een beperkt begrip van de precieze opwarming en de precieze gevolgen, maar ‘zolang de mens broeikasgassen in de atmosfeer blijft uitstoten, doen we gegarandeerd mee met dit mondiale ‘experiment’,’ schreven de Shellmedewerkers. ‘Mogelijk zal het milieu zo worden aangetast dat sommige stukken van de aarde onbewoonbaar worden.’
Aangezien klimaatverandering zich langzaam zou manifesteren en aangezien de wetenschappelijke kennis nog hiaten vertoonde, vonden de Shellonderzoekers het te vroeg voor ‘onmiddellijk ingrijpen.’ Maar er was genoeg bekend om over oplossingen na te gaan denken, schreven de Shellmedewerkers, pas in actie komen bij onomstotelijk bewijs was onverstandig.
Voor de industrie ‘staan enorme belangen op het spel,’ wisten de onderzoekers. ‘Aangezien fossiele brandstoffen de voornaamste bron zijn van CO2 in de atmosfeer, is het zeer wenselijk dat de energie-industrie de blik naar voren gericht houdt.’ Al was het maar omwille van Shells reputatie: de kans was ‘groot dat de massa ongerust wordt en actiegroepen van zich gaan laten horen.’
Wat Shell en de andere oliebedrijven wisten van het klimaat
Shell had zich al eerder in het klimaatprobleem verdiept. In een memo uit 1979 van Shells kolendivisie werd al over het klimaatprobleem geschreven: de toename van CO2 in de atmosfeer was reden tot zorg en vroeg om verder onderzoek. In de bronnenlijst van de studie uit 1986 werden tientallen papers en boeken over het broeikaseffect genoemd; de vroegste uit 1975. De klimaatwetenschap timmerde toen al aardig aan de weg, en markant genoeg liepen onderzoekers uit de olie- en gasindustrie daarbij voorop. De reden was eenvoudig: de bedrijven wilden weten in hoeverre klimaatverandering een bedreiging zou vormen voor hun zakelijke belangen.
Het Texaanse ExxonMobil begon om die reden al in de jaren zeventig het klimaat te bestuderen. In een interne memo uit 1981 kreeg het management uitgelegd dat de verwachte totale CO2-uitstoot in het jaar 2030 zou kunnen zorgen voor ‘catastrofale gevolgen (in ieder geval voor een aanzienlijk deel van de wereldbevolking).’ Hoewel er nog veel onzeker was over de precieze effecten, werd er binnen Exxon al in 1982 gerapporteerd dat er een ‘duidelijke wetenschappelijke consensus is ontstaan’ over het verband tussenuitstoot en opwarming. Om de opwarming tegen te gaan ‘zou het gebruik van fossiele brandstoffen drastisch beperkt moeten worden,’ rapporteerde een Exxon-medewerker.
Met hun gedeelde kennis hadden de oliebedrijven een flinke voorsprong op het publiek. Het IPCC werd pas in 1988 opgericht, en media-aandacht voor het klimaatprobleem kwam pas toen goed op gang. In juni van dat jaar vond in het Amerikaanse congres een hoorzitting plaats over klimaatverandering. De jonge klimaatwetenschapper James Hansen stal de show. Hij zei voor het oog van de wereld dat de aarde al met een halve graad Celsius was opgewarmd. Het was 99 procent zeker dat dit geen natuurlijke variatie was, zei Hansen, maar een gevolg van menselijke uitstoot.
‘Sterke reductie fossiele brandstof vereist om klimaatverandering tegen te gaan’, kopte The New York Times de volgende dag op de voorpagina.
Shell had toen al begrepen dat klimaatverandering gevolgen zou hebben voor de eigenoperaties. In 1989 paste de organisatie Dat Shell het platform aanpaste weten we dankzij dit onderzoek van The Los Angeles Times.het ontwerp van een boorplatformaan om rekening te houden met extremer weer en een stijgende zeespiegel. Net als de andere oliebedrijven nam Shell intern dus het zekere voor het onzekere; het hield rekening met de gevolgen van klimaatverandering. Shell begon de eigen milieuprestaties te meten, startte onderzoek naar de afvang en opslag van CO2 en ontwikkelde programma’s om het affakkelen van aardgas te beperken en het energiegebruik zuiniger te maken.
Dat waren kleine stapjes in de juiste richting, maar Shell wist dat het probleem veel dieper zat. De verbranding van olie, gas en kolen leverde per definitie problemen op voor milieu en klimaat, maar tegelijkertijd had de groeiende wereldbevolking méér fossiele energie nodig. Om een gesprek over dit duivelse dilemma tussen groei en milieu op gang te brengen, maakte Shell in 1991 de film Climate of Concern. ‘Nu actie ondernemen is de enige veilige verzekering die we hebben’, zei de voice-over. Bekijk hier Climate of Concern en lees meer over de Shell Film Unit.Climate of Concernverscheen in verschillende talen en versies, onder meer Arabisch, Turks en Nederlands, en werd wereldwijd vertoond.
Vimeo
Bekijk hier de volledige versie van Shells klimaatfilm Climate of Concern (1991). Klik rechtsonder in de player op ‘cc’ om de ondertiteling aan te zetten.
Maar in de film loste Shell het dilemma niet op, en in de jaren daarna zou het bedrijf – net als de rest van de samenleving – klem blijven zitten tussen groei en groen. ‘Het is slecht voor ons allemaal als economische activiteiten het milieu schaden,’ zei Shelltopman Mark Moody-Stuart in 1994 tijdens een speech in Jakarta. ‘Aan de andere kant kunnen generaties nu en in de toekomst alleen in hun behoeftes voorzien door verdere economische ontwikkeling.’
Shell wilde zich verantwoordelijk opstellen, maar vond ook dat het niet de zwaarste lasten hoefde te dragen in het zoeken naar een oplossing, omdat uiteindelijk alleen internationale samenwerking tussen overheden dit probleem kon oplossen.
Dat was precies wat regeringsleiders zich inmiddels ook hadden gerealiseerd. In 1992 tekenden ze in Rio de Janeiro een verdrag om ‘gevaarlijke menselijke beïnvloeding van het klimaat’ te voorkomen.
Maar toen ze dat verdrag wilden gaan uitvoeren, werden ze keihard tegengewerkt. Uitgerekend door bedrijven zoals Shell, die al sinds de jaren tachtig onderzoek deden naar het klimaatprobleem. Dat brengt ons naar Amerika en het tweede hoofdstuk van dit verhaal: hoe de oliebedrijven op de rem trapten door het publiek zand in de ogen te strooien.
Shell en andere oliebedrijven zaaien bewust klimaattwijfel
Toen regeringsleiders eind jaren tachtig hardop begonnen na te denken over manieren om klimaatverandering op te lossen, besloot een groep Amerikaanse oliebedrijven dat het tijd was voor een tegengeluid. In 1989 richtten ze de Global Climate Coalition op. De lobbygroep kreeg twee doelen: twijfel zaaien over de klimaatwetenschap en benadrukken dat regulering – als die er dan toch kwam – de samenleving duur zou komen te staan. Alle grote Amerikaanse oliebedrijven waren lid, waaronder Shell Oil, een van de grootste dochtermaatschappijen van de Royal Dutch Shell Group.
De sceptische argumenten die in Amerika werden gefabriceerd, verspreidden zich over de wereld en bereikten ook Shells kantoren in Europa. Shellmedewerker Peter Langcake werd aan het werk gezet om de golf van sceptische argumenten te wegen. Langcake was zich bewust van het grote belang van zijn onderzoek. In de inleiding van zijn rapport uit 1994 schrijft hij: ‘De dreiging van klimaatverandering is en blijft de belangrijkste milieukwestie voor de fossiele brandstoffenindustrie, met grote gevolgen voor de business.’
In de kopie van de studie die ik in handen heb, bespreekt Langcake de recente rapporten van het IPCC en de ‘alom bekende wetenschappelijke grondslagen’ uit de klimaatwetenschap waarover ‘volledige concensus’ is (zoals het feit dat meer broeikasgassen in de atmosfeer meer warmte vasthouden). Vervolgens wendt hij zich tot de sceptici, ‘een behoorlijke minderheid; die stelde dat ‘de zorgen over de opwarming van de aarde overdreven en ondoordacht zijn.’ Langcake weegt al hun bezwaren, maar vindt ze niet overtuigend en legt ze naast zich neer. De klimaatwetenschap kon niet terzijde worden geschoven en het probleem was reëel.
Langcakes conclusies bereikten de top van het bedrijf. Ze werden in 1995 opgenomen in een Management Brief waarvan ik een kopie in handen kreeg. Een jaar later zei topman Mark Moody-Stuart publiekelijk dat de toename van CO2 in de atmosfeer waarschijnlijk tot opwarming leidde. De industrie moest klimaatverandering niet ‘weghonen of ontkennen.’
Hoe oliebedrijven de publieke opinie bespeelden om klimaatactie tegen te houden
Maar de lobbygroepen waarvan Shell lid was, bleven dat – in weerwil van de feiten – wel doen. In aanloop van de klimaattop die in 1997 in Kyoto zou plaatsvinden, voerde de Global Climate Coalition (GCC) de twijfelcampagne op. Alle middelen werden ingezet om de twijfel te verspreiden: reclames, advertorials in nationale kranten, speciale memo’s voor journalisten en congresleden.
Een van de tactieken: de productie van een video die beweerde dat een verhoogde CO2-concentratie voor hogere opbrengsten in de landbouw zou zorgen en zo de honger zou helpen uitroeien. Een boodschap die geen recht deed aan de waarschuwingen van klimaatwetenschappers - en die bovendien diametraal tegenover het rampscenario stond dat Shell al eerder in Climate of Concern had geschetst. De mainstream opvatting was - en is - juist dat de klimaatverandering de wereldwijde landbouw meer kwaad dan goed zou doen.
In 1995 schreef de GCC in een intern document dat ‘de meeste wetenschappers hun twijfels hebben bij de dramatische voorspelling dat Groenland of het ijs van de Zuidpool zou smelten,’ wat aantoonbaar in tegenspraak was met de kennis die eerder binnen Shell wasverzameld.
De GCC schreef ook een rapport om de legitimiteit van het IPCC - door Shellmedewerker Peter Langcake in 1994 omschreven als ‘de meest samenhangende, gezaghebbende en invloedrijke weerslag van wetenschappelijke opvattingen over Klimaatverandering’ – te ondermijnen.
De medewerkers op Shells hoofdkantoren in Europa vonden de twijfelcampagne veel te ver gaan, en Shell werd onder druk gezet door de milieubeweging. In 1998 stapte Shell Oil, na bijna tien jaar aan twijfelzaaien, eindelijk uit de Global Climate Coalition.
De schizofrene relatie van Shell met de wetenschap
Alle Shellvestigingen erkenden vanaf dat moment het verband tussen menselijke uitstoot en opwarming, maar de oude spagaat – die tussen groei en milieu – zorgde ervoor dat Shell een schizofrene relatie met de wetenschap ontwikkelde. Shell begon actief te pleiten tegen een ‘overreactie’ van overheden door te wijzen op ‘onzekerheden’ in de klimaatwetenschap.Het was alsof Shell zei: van roken krijg je kanker, maar er is ook een kans dat je er niet ziek van wordt. Hou daar rekening mee als je overweegt te stoppen.
Het bedrijf begon voorwaarden te stellen aan het beleid. ‘Alles wat we doen moet gebaseerd zijn op degelijke wetenschap, rekening houdend met kosten en baten en de economische behoeftes en ambities van zowel ontwikkelde als ontwikkelingslanden,’ schreef Shell in 1995.In Kyoto moesten wereldleiders waken voor ‘onbezonnen beleidsmaatregelen,’ want die zouden net als klimaatverandering ‘serieuze economische gevolgen’ kunnen hebben. Alleen ‘no regret’-maatregelen waren geoorloofd – maatregelen zoals energiebesparing die sowieso economisch voordeel zouden opleveren.
Alle maatregelen die op korte termijn geld zouden kosten maar op lange termijn flinke baten zouden opleveren – zoals investeringen in een schone energievoorziening – werden de facto tot ‘regret’-opties verklaard: dingen waarvan je spijt zou krijgen. ‘Onomkeerbare acties moeten worden vermeden,’ stelde een Management Brief over het IPCC waarvan ik een kopie in handen kreeg.
Het effectiefste excuus ooit: ‘De markt gaat dit wel oplossen’
Het was heel duidelijk wat voor type beleid als ‘onbezonnen’ werd beschouwd. In hun inventarisatie van mogelijke beleidskeuzes schreven de onderzoekers in 1986 al dat alleen ‘draconische maatregelen zoals een wereldwijd verbod op kolenverbranding enig significanteffect zouden hebben.’ Shell – in die tijd nog actief in de steenkool – zag zulke oplossingen als ‘economisch noch politiek haalbaar.’ ‘Hoewel het in theorie mogelijk is om het gebruik van fossiele brandstoffen via wetgeving in te perken, is een wereldwijde reductie op wat voor manier dan ook extreem onwaarschijnlijk.’
De wens was hier duidelijk de vader van de gedachte, want lang niet iedereen was het met die stelling eens. De Amerikaanse milieuwaakhond EPA had bijvoorbeeld al in 1983 aangedrongen op ‘onmiddelijke actie’ om het gebruik van kolen te beperken. Shell was in 1986 ook al op de hoogte van een onderzoek van de Amerikaanse National Research Council (uit 1983) dat concludeerde dat beleidsmaatregelen ‘zoals een stevige belastingheffing op fossiele brandstoffen effectief zouden kunnen zijn.’ In een Management Brief uit 1996 over het nieuwste IPCC-rapport stond kortweg: ‘Overheden kunnen een breed scala aan maatregelen inzetten om klimaatverandering tegen te gaan.’
Het nieuwste IPCC-rapport ‘lijkt een oproep tot politieke actie,’ schreef Shell. ‘Er is geen excuus om niks te doen.’
Maar sterk overheidsingrijpen was niet in het belang van Shell en de andere oliebedrijven, en dus geloofden ze er niet in. Hoewel geen serieuze klimaatwetenschapper voor een afwachtende houding pleitte, was dat precies waar de oliebedrijven voor lobbyden.
Ze kregen bijval van economen die geloofden dat innovatie en marktkrachten voor de beste, efficiëntste oplossingen zouden zorgen. Het ‘gelijke speelveld’ moest worden bewaakt en de markt mocht niet ‘verstoord’ worden. De afwachtende houding werd verdedigd met een simpele, maar onbewijsbare claim: dat hard ingrijpen om klimaatverandering te voorkomen de samenleving meer zou kosten dan opleveren.
En zo klein als het vertrouwen in effectief klimaatbeleid van overheden was, zo groot was het vertrouwen in ‘de markt.’ Ten onrechte, zo zou blijken uit Shells eigen poging om een duurzame business op te richten. Dat brengt ons terug naar Europa en bij hoofdstuk drie van dit verhaal.
500 miljoen voor duurzaam (en hoe dat uitliep op niets)
6 oktober 1997. Jeroen van der Veer is nog maar net toegetreden tot de Group of Managing Directors – Shells variant op de Raad van Bestuur – als hij een persconferentie belegt in Londen. Hij heeft een grote aankondiging: Shell gaat een nieuwe bedrijfstak oprichten voor duurzame energie. ‘[Hernieuwbare energie is een uitdaging] voor particuliere bedrijven, de markt moet dit oppakken,’ zegt Van der Veer.
De economische vooruitzichten waren zonnig, zo zonnig dat Shell besloot in een periode van vijf jaar 500 miljoen dollar te investeren. De organisatie hield er op dat moment al rekening mee dat duurzame bronnen in 2050 tot wel de helft van alle energie zouden leveren. Shell wilde vóór 2005 10 procent van de markt voor zonne-energie veroveren. Verlies werd aanvankelijk op de koop toegenomen. ‘Het worden grote markten, dus willen we er vroeg bij zijn,’ zei Van der Veer.
Shell maakte volop reclame met de groene ambities. In The Financial Times plaatste het in maart 1999 een grote advertentie om bekend te maken dat het ‘de zaadjes voor duurzame energie’ aan het planten was. Het bedrijf leek daadwerkelijk op de goede weg. ‘Shell heeft de juiste visie,’ zei Greenpeace-activist Diederik Samsom in augustus 2001. Het bedrijf investeerde behalve zon ook in biobrandstoffen, windenergie, en waterstof – en hoopte met ten minste één van die activiteiten winst te gaan maken. Dat was een vereiste. ‘We kunnen ons geen rituele geldbranding veroorloven,’ zei Van der Veer.
De duik in het diepe die niet lukte
Maar het duurzame avontuur viel zwaar tegen. De 500 miljoen dollar die Van der Veer investeerde, zorgde niet voor de gehoopte ‘technologische doorbraak’. De zonnepanelen leverden onvoldoende op, de vraag voldeed niet aan de verwachtingen, concurrenten wisten sneller te groeien en de subsidies die Shell nodig had om door te gaan, werden soms ineens afgeschaft, zoals in Japan in 2002.
Na een reserveschandaal in 2004 kwam Shell onder druk te staan van aandeelhouders om nieuwe olie- en gasvoorraden te vinden en de winstgevendheid op te krikken. De groene activiteiten veranderden toen in rap tempo in een hoofdpijndossier. Ze leverden naar Shells maatstaven onvoldoende op en werden een voor een weer stopgezet. Biomassa, geothermie, waterstof - Shell stapte eruit of schroefde de ambities drastisch terug. In juni 2006 noemde Van der Veer zonnepanelen ‘een doodlopende straat.’ ‘Mensen schatten de mogelijkheden van deze energiebron verkeerd in.’ In november van dat jaar verkocht Shell al zijn belangen in de sector.
Tijdens de financiële crisis, in maart 2009, maakte Shell bekend voorlopig helemaal te stoppen met investeringen in zonne- en windenergie. Alleen de investeringen in biobrandstoffen en de afvang en opslag van CO2 werden voortgezet, omdat die dichter bij de kernactiviteten van het bedrijf lagen.
De duik in het diepe die wél lukte
Het doorzettingsvermogen dat Shell voor groene energie niet kon opbrengen, legde het in dezelfde periode wel aan de dag voor een van de vervuilendste energiebronnen op aarde: teerzandolie. Dat is olie die wordt gewonnen uit teerzand, een mengsel van klei, zand en olie in (semi)vaste vorm. Om te zorgen dat graafmachines de teerzanden uit open mijnen kunnen opgraven, moeten bossen en ecosystemen worden gestript; om de olie vervolgens te verwerken zijn gigantische hoeveelheden energie nodig. Het proces gaat met ‘Je ploegt in feite een heel continent om, om er de olie uit te halen,’ vertelde een oud-medewerker me.onvoorstelbare vervuilinggepaard: de gebieden waar teerzanden worden gewonnen zien eruit als een soort maanlandschap, grauw en kaalgeslagen. De residubekkens zijn zo uitgestrekt dat ze vanuit de ruimte zichtbaar zijn.
In 1999 was Shell al met een groot project begonnen in de Canadese provincie Alberta. Een noodzakelijke stap, zei Van der Veer. ‘Het is duidelijk dat we olie, gas en kolen nog lang niet kunnen missen.’ Een wereld zonder olie was ‘vooralsnog een droom, tenzij die wereld een grote verarming accepteert.’
Vanaf 2006, toen de activiteiten in zonne-energie werden verkocht, begon Shell honderden miljoenen uit te geven om concurrenten in Canada uit te kopen. In maart 2007 gaf het bedrijf in één klap 7,4 miljard dollar uit om strategische controle te verkrijgen over de belangrijkste Canadese teerzandreserves. De investeringen die het bedrijf in duurzame energie en CO2-opslag deed – jaarlijks gemiddeld 250 miljoen dollar in de tien jaar na Van der Veers aankondiging – staken er bleekjes bij af.
Onbedoeld liet het bedrijf in die jaren zien wat er gebeurde als je de transitie naar schone energie toevertrouwde aan de ‘marktkrachten’ in de olie- en gassector. Dan kwam er geen transitie. Zolang winstgevendheid het hoogste criterium bleef in de top van het bedrijf – en daar zorgden de managers, de concurrenten, de analisten en de aandeelhouders wel voor – kon Shell het dilemma tussen groei en groen niet oplossen en zou het blijven doen wat het altijd al deed: recordwinsten boeken met olie en gas. In 2008 bijvoorbeeld verdiende het bedrijf 31 miljard dollar.
Na het gefaalde groene avontuur keerde Shell zich af van duurzame energie en de bijhorende subsidies en zocht het naar een nieuwe manier om aan een oplossing bij te dragen. De oliegigant werd een steeds actievere pleitbezorger van CO2-beprijzing, een middel dat ervoor moest zorgen dat ‘de vervuiler betaalt.’ Een prachtig idee. Maar er was één probleem. Shell lobbyde in de centra van de macht intussen op zo’n manier dat dat principe nooit werkelijk zou worden toegepast. Dat brengt ons naar Brussel voor het vierde hoofdstuk van dit verhaal: Shells lobby.
De belangen van Shell gaan boven alles
Als ik Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks) vraag naar Shells klimaatlobby, voelt hij enig ongemak. Want hij had nooit gedacht dat hij met Shell op één lijn zou zitten. Maar rond de hervorming van het Europese emissiehandelssysteem (ETS) was dat toch echt het geval. ‘Shell is redelijk actief. Ze duiken niet.’
De emissiehandel werd in 2003 geïntroduceerd als hét Europese antwoord op klimaatverandering. Bedrijven moesten gaan betalen voor het recht om CO2 uit te stoten. Dat recht konden ze onderling verhandelen, en bovendien zou de totale hoeveelheid beschikbare emissierechten elk jaar krimpen, wat de prijs voor vervuiling zou opdrijven. Zo zou een prijsprikkel ontstaan voor verduurzaming.
Eickhout is één van de Europarlementariërs die al jaren vecht om het systeem in ere te herstellen en de CO2-prijs – die door alle gratis rechten was ingezakt – weer op te krikken. Hij pleitte er bijvoorbeeld voor om rechten uit de markt te halen zodat de prijs van uitstoot weer ging stijgen. En daarbij vond Eickhout dus een van de machtigste spelers van Brussel aan zijn zijde: Zie bijvoorbeeld dit pleidooi van Ben van Beurden in Forbes: ‘Why This ‘Big Oil’ CEO Believes In Applying A Price To Carbon.’Shell.
Een prachtige lobby met één piepklein nadeeltje
Een CO2-prijs is Shells gedroomde klimaatbeleid. Het laat ‘de markt’ het werk doen en zorgt tegelijk dat het relatief schone aardgas – dat Shell volop in de aanbieding heeft – veel beter kan concurreren met steenkool, de vieze maar goedkope energie waar Shell in 2000 afscheid van had genomen.
Zo is Shell vanaf The Guardian schreef dit verhaal over Shells lobby tegen duurzame energiedoelen.oktober 2011een van de belangrijkste stemmen in de Brusselse lobby tegen verplichte doelstellingen voor duurzame energie en energiebesparing. De Europese Commissie wilde die doelen voor 2030 vastleggen. Maar volgens Shell en andere multinationals zoals BP en Total moest Europa alleen een CO2-doel formuleren en voor een hoge CO2-prijs zorgen. Vervuiling zou dan duur worden, de rest ging vanzelf en de uitstoot zou dalen. Samen met oliebedrijf Statoil begon Shell een One Target Coalition om de lobby kracht bij te zetten.
Een goed werkend emissiehandelssysteem zou vanzelf prikkels uitdelen voor energiebesparing en voor duurzame energie, zeiden de multinationals. Dat was nogal optimistisch geredeneerd. De praktijk had bijvoorbeeld al uitgewezen dat alleen prijsprikkels bij lange na niet voor voldoende energiebesparing zorgden.
En nog een praktisch probleem: de CO2-prijs was veel te laag omdat de Europese industrie veel te veel gratis rechten hadden geëist. Shell had via verschillende lobbygroepen zelf meegedaan aan de wedloop om gratis rechten die van het vlaggenschip van het Europese klimaatbeleid een brekebeen had gemaakt.
Dat was ook precies de reden dat Europarlementariërs zoals Eickhout naast de voorgenomen De reparaties zijn tot op heden niet gelukt. Het paradepaardje van het Europese klimaatbeleid blijft een brekebeen.reparatiesvan het emissiehandelssysteem óók wilden vasthouden aan aparte doelstellingen voor duurzame energie en energiebesparing. Het vastleggen van zulke doelen zou investeerders zekerheid geven en de grip van overheden op de energievoorziening vergroten.
Shell zei njet - en had daar goede redenen voor. Een aparte doelstelling voor energiebesparing zou Shells raffinaderijen en chemiefabrieken treffen, omdat daar veel energie wordt verbruikt. Een aparte doelstelling voor duurzame energie zou de weg vrijmaken voor snellere groei van windmolens en zonnepanelen. En uiteindelijk zijn dat gewoon concurrenten van aardgas, waar Shell nog vele jaren aan hoopt te verdienen.
Shell wil het beste voor het klimaat, maar het wil niet stoppen met olie en gas
Het enige klimaatbeleid dat Shell accepteert is dus de heilige graal: een CEO Van Beurden is eerlijk over het feit dat een CO2-prijs Shells belangen dient.perfecte CO2-prijsdie de concurrentiepositie van de eigen raffinaderijen en chemiefabrieken niet raakt, die de kosten doorschuift naar consumenten, de status quo ongeroerd laat en hoogstens meer geld oplevert, omdat de concurrentie van kolen wegvalt en omdat Shell kan gaan verdienen aan de afvang en opslag van CO2.
In feite kan Shell eindeloos pleiten voor een CO2-prijs, en ondertussen gewoon verder gaan waarmee het toch al bezig was. Als het eindelijk lukt om de CO2-prijs op te voeren, zal de klant hoogstens meer gaan betalen voor de producten die Shell toch al levert. Bedrijven zoals Shell, die aan de oorsprong van de fossiele vervuiling staan, hoeven niets extra’s te betalen.
Het moge duidelijk zijn dat het niet alleen Shells schuld is dat de emissiehandel niet werkt of dat er tot nu toe geen strenger klimaatbeleid is gekomen. Beleidsmakers zijn zo slap geweest om te luisteren naar de lobby van multinationals zoals Shell – of zo naïef om te denken dat ‘de markt’ het klimaatprobleem zou oplossen.
Maar het opportunisme van de oliegigant is onmiskenbaar. Bekijk Shells klimaatlobby Oud-diplomaat en klimaatafgezant John Ashton analyseert Shells inzet scherp in deze open brief aan Ben van Beurden.door je oogharenen je ziet: het bedrijf vindt een overgang naar schonere energie prachtig, als die maar niet betekent dat we daadwerkelijk stoppen met olie en gas; als die transitie maar niet optelt tot een transformatie. En als overheden het maar uit hun hoofd laten om serieuze drukmiddelen in te zetten.
Buiten Europa neemt Shells lobby vergelijkbare patronen aan. In Amerika sprak de oliegigant zich bijvoorbeeld uit voor het Clean Power Plan van president Barack Obama, terwijl de invloedrijke lobbygroep Business Roundtable, waar Shell ook aan tafel zat, tegelijkertijd tegen dat plan streed.
De groepen waarvan Shell lid is beweren dus regelmatig diametraal het tegenovergestelde van het bedrijf zelf. Shell zegt in dat soort gevallen aan tafel te blijven zitten om invloed uit teoefenen. Maar de externe evaluatiecommissie die door Shell zelf is aangesteld om de duurzaamheidsprestaties te monitoren, vindt dat argument ‘niet voldoende overtuigend, omdat Shell verbonden blijft aan groepen die volgens velen klimaatactie dwarsbomen.’
‘[Brancheverenigingen] zijn in het leven geroepen om te zeggen wat bedrijven zelf niet kunnen of willen zeggen,’ zegt Thomas O’Neill, die Shells lobby in kaart brengt voor Influence Map. ‘Dat is het doel van die organisaties.’
Shells cynische constatering: er gebeurt te weinig
Ziehier de concrete uitwerking van de ‘naar voren gerichte blik’ waar de Shellonderzoekers al in 1986 toe opriepen. ‘Shellmensen wordt geadviseerd om direct of via brancheverenigingen het gesprek aan te gaan met nationale overheden,’ schreef Peter Langcake in 1994 in zijn interne evaluatie van het broeikaseffect. ‘Het belang van input leveren op overheidsniveau kan moeilijk worden overschat.’
Misschien is dat waarom het bedrijf niet bang is dat een deel van haar fossiele bezittingen waardeloos zal worden door ingrijpend klimaatbeleid van overheden. ‘We zien regeringen niet de stappen nemen die consistent zijn met het tweegraden-scenario,’ schreef Shell in 2015 in een rapport.
In het licht van Shells lobby is die uitspraak nogal cynisch. Een spaak in de wielen steken, en dan doodleuk opmerken dat de fiets niet vooruitkomt.
Het zou mooi zijn als Shells investeringen een ander verhaal vertelden. Maar dat is helaas niet het geval, zoals het vijfde en laatste hoofdstuk van dit verhaal laat zien.
In mei 2011 besloot Shell dat het ‘s werelds grootste drijvende gasfabriek zou gaan bouwen: de Prelude. Alles aan de Prelude is gigantisch. Hij weegt ongeveer evenveel als zes vliegdekschepen, is meer dan vier voetbalvelden lang en tot ruim 130 meter hoog. De Prelude kan aardgas uit de zeebodem winnen én dat vervolgens direct vloeibaar maken, zodat tankers het kostbare goedje op zee kunnen komen ophalen. Shell hoopt na de Prelude nog vele nieuwe drijvende platforms te bouwen om gaswinning op eerder onbereikbare plekken mogelijk te maken. Kosten van het eerste exemplaar: tussen de 10 en 13 miljard dollar.
Megaprojecten zoals de Prelude laten zien dat Shell steeds nieuwe grenzen opzoekt om olie en gas uit de aarde te halen. Naast het vloeibare aardgas zet Shell de laatste jaren volop in op oliewinning uit de diepzee. En in 2015 nam het olie- en gasbedrijf BG over voor ruim 64 miljard euro.
De reden? Shell doet zijn best relevant te blijven. Want ondanks de vele miljardeninvesteringen kachelde Shells aandeel in de wereldwijde olie- en gasproductie tussen 2000 en 2015 terug van 3,2 naar 2 procent. De overname van BG vergroot Shells aandeel weer ietwat, maar het verlies in marktaandeel is nog lang Ondertussen zijn Shells schulden aanzienlijk opgelopen, schreef NRC in februari 2017.niet goedgemaakt.Toen Ben van Beurden in 2015 zei dat de industrie alles moet doen om een ‘gouden tijdperk voor aardgas’ te ontketenen, was het hem dus menens.
Waar Shell de groei van duurzaam graag aan ‘de markt’ overlaat, daar lobbyt het bedrijf volop voor de aanleg van nieuwe gasinfrastructuur en voor overheidsbeleid dat het gebruik van (vloeibaar) aardgas stimuleert. Shell probeert aardgas neer te zetten als ‘onmisbare pilaar’ van het duurzame energiesysteem. Het is schoner dan kolen, zegt het bedrijf, en kan worden ingezet om het wisselende aanbod van duurzame stroom uit zon en wind Eerder op De Correspondent: Als we zo graag groen willen zijn, waarom investeren we dan in gas?aan te vullen.
Dat klopt, maar er zit een addertje onder het gras. Of zeg maar gerust: een cobra. Want de Europese gasindustrie – met Shell voorop – bouwt Shell staat hierin niet alleen. Ook na het klimaatakkoord van Parijs blijft de Europese Commissie hunkeren naar gas.veel méérdan een ‘brug’ naar een schoon energiesysteem. ‘Als je nu kijkt hoeveel infrastructuur we al hebben voor gas,’ zegt Europarlementariër Bas Eickhout, ‘dan is dat echt genoeg voor een goed huwelijk tussen aardgas en duurzame energie. Maar Shell blijft lobbyen voor investeringsbesluiten die ons voor nog eens dertig tot veertig jaar aan aardgas vastklinken. Zo vormt het een hindermacht voor de verdere groei van duurzaam.’
Ook Shells suggestie dat aardgas ‘klimaatvriendelijk’ is, valt niet te rijmen met de feiten. Aardgas is inderdaad de In dit onderzoek vind je meer cijfers over de klimaatprestaties van gascentrales.schoonste fossiele brandstof.Een gascentrale stoot ongeveer half zoveel CO2 uit als kolen. Maar dat is nog altijd 45 keer zoveel als een windmolen, en 25 keer zoveel als een zonnepark. De Amerikaanse Energy Information Administration verwacht dat het aandeel van aardgas in de wereldwijde uitstoot oploopt van 20 procent in 2012 tot 26 procent in 2040 - een grotere stijging dan kolen of olie.
Het is deze hiaat tussen kennis en gedrag die steeds opnieuw terugkomt. Shell presenteert zich met dure De Smog Blog schreef over Shells pr-strategie.pr-campagnes- niet zelden Sargasso publiceerde kritisch over Shells kindermarketing.gericht op kinderen– als ‘een innovatief, competitief, vooruitstrevend en toekomstgericht energiebedrijf.’ Maar het R&D-budget is in vergelijking met concurrenten gemiddeld, niet uitzonderlijk. De investeringen in klimaatvriendelijke technieken schommelen al sinds 1998 rond de 1 procent van de totale investeringen. Shell investeert daarentegen nog tientallen miljarden in projecten die rechtstreeks indruisen tegen de doelen uit het klimaatverdrag van Parijs.
En terwijl Shell blijft investeren in fossiel, mist het de groene boot. De afgelopen zes jaar is er wereldwijd zo’n 300 miljard dollar per jaar in de schone-energiesector geïnvesteerd. Shell zou dertig keer zoveel moeten investeren als het nu doet, om alsnog mee te groeien met die markt. Maar in de disclaimer bij een recent rapport voor investeerders schrijft het bedrijf letterlijk dat het dat voorlopig niet van plan is: ‘Wij hebben geen onmiddellijke plannen om binnen onze investeringshorizon van 10 tot 20 jaar naar een portfolio van netto nul CO2-uitstoot te gaan.’
Dit soort uitspraken laat zien dat Shell al dertig jaar wegloopt voor de ultieme consequentie van de klimaatwetenschap: dat we moeten stoppen met het gebruik van fossiele energie.
Ondanks alle kennis die het bedrijf verzamelde en documenteerde over het klimaatprobleem, begon het aan de grootschalige ontginning van teerzanden.
Ondanks het feit dat de winning van de nu al bekende wereldwijde reserves voldoende zijn om ons stabiele leefklimaat definitief te ontwrichten, blijft Shell zoeken naar nieuwe olie- en gasvelden. In 2015 gaf het bedrijf 6,6 miljard dollar uit aan exploratie; ruim 25 keer zoveel als aan de In 2016 werd een nieuwe business unit opgezet voor de klimaatvriendelijke activiteiten.klimaatvriendelijke activiteiten.
In Nederland is Shell lid van een Bedrijven willen meer aandacht voor klimaat in campagne.coalitievan bedrijven die oproepen tot ambitieuzer klimaatbeleid. CEO Ben van Beurden wil meer windenergie van eigen bodem en hij houdt de optie open om een duurzaam energiebedrijf over te kopen, en zo in één klap een speler van belang te worden. Wie weet. Vooralsnog zijn het alleen maar woorden, niet veel anders dan die van Van der Veer twee decennia geleden.
Waar de schoen al meer dan dertig jaar wringt
Juist voor een bedrijf dat zegt zo graag te willen is de belangrijkste vraag misschien wel: waarom doet het niet al lang méér voor het klimaat? In eerste instantie lijkt het antwoord: Shell kan niet kiezen. Het dilemma tussen groei en groen breekt het bedrijf op. Shell wil het allebei, maar blijft gevangen in die eeuwige spagaat. Gemeende mooie woorden versus te weinig daden. Dat zou een tragisch slot van dit verhaal zijn, en het zou van Shell een metafoor maken voor de samenleving, die ook niet kan kiezen.
Maar ik vrees dat hier niet alleen tragiek in het spel is. Shell maakt namelijk wel degelijk keuzes. Het kiest steeds opnieuw. Iedere keer als een bootje met Shellmedewerkers de zee op gaat om te zoeken naar nieuwe olie- en gasbronnen; iedere keer als een nieuwe put wordt geslagen; iedere keer kiest Shell. De keuze voor fossiel wordt door het bestaande systeem opgelegd: de managers doen wat ze doen, de samenleving vraagt om fossiele energie, aandeelhouders vragen om hoog dividend. Shells gedrag is hier een gevolg van: het kiest bewust voor de activiteiten die nu het meeste opbrengen en die klanten van vandaag het beste dienen.
Overheden die – in tegenstelling tot Shell – de verantwoordelijkheid hebben om burgers te beschermen tegen gevaarlijke klimaatverandering, staan erbij en kijken ernaar.
In een speech uit 1992 zei topman Lo van Wachem: uiteindelijk bepaalt het volk. ‘In de uiteindelijke analyse moet het beleid een afspiegeling zijn van de collectieve wil van burgers, die ze via hun regering doen gelden. Het is de plicht van de industrie om, in het belang van de hele maatschappij, ervoor te zorgen dat dat beleid wordt gebaseerd op de juiste relevante feiten.’
Dat is steeds Shells opstelling geweest. Maar het is ook precies waar de schoen wringt - al meer dan dertig jaar. Want Shell levert niet alleen input voor dat ‘gesprek’ met de samenleving. Het stelt ook voorwaarden aan het beleid. Als een democratisch gekozen overheid – of een groep overheden zoals in de Europese Unie – niet aan die voorwaarden voldoet, levert Shell formidabele weerstand. Beleid dat de kernactiviteiten van Shell bedreigt, wordt zoveel mogelijk kapot gelobbyd.
Ondertussen kan het bedrijf doorgaan met waar het toch al mee bezig was. Door de overname van BG groeiden fossiele reserves met 25 procent. Het bedrijf wil na 2020 nog groeien in schaliegas en -olie. En ook dit jaar gaan er bootjes de zee op om te zoeken naar nieuwe olie en gas. Business as usual tot in lengte der dagen – tot Shell definitief wordt ingehaald door groene concurrenten, of tot alle grimmige voorspellingen uit Climate of Concern werkelijkheid worden.
Dat is niet alleen een tragische samenloop van omstandigheden. Het is ook een systemische fout. De vraag voor de samenleving én voor Shell is: hoe we die gaan rechtzetten.
