VU-wetenschapper ging anders denken over een academische boycot: ‘Israëlische universiteiten zetten zichzelf buitenspel’
Yarin Eski: ‘Als je samenwerkt met een regering die vernietigt, ben je als universiteit moreel en intellectueel failliet.’Bron Sanne de Wilde voor de Volkskrant
Criminoloog Yarin Eski (40) stond sceptisch tegenover een academische boycot van Israël, maar kwam tot een ander inzicht door het aanhoudende genocidale geweld tegen Palestijnen.
is verslaggever van de Volkskrant en schrijft over asiel, migratie en de multiculturele samenleving.
Inmiddels denkt Eski (40) daar anders over. ‘Ik vind het nog steeds een slecht idee om academische instellingen te boycotten’, zegt de hoofddocent bestuurskunde tijdens een interview in een café in het centrum van Utrecht. ‘Maar we kunnen universiteiten in Israël niet langer als academisch beschouwen. Ze zetten zichzelf buitenspel.’
De Wending
In deze serie interviews spreekt de Volkskrant met mensen die de afgelopen periode een grote verandering meemaakten.
De discussie over het al dan niet boycotten van Israëlische instellingen houdt Nederlandse universiteiten al ruim anderhalf jaar in hun greep. Een deel van de studenten en docenten wil de samenwerkingsverbanden met Israëlische instituten verbreken. Want, zo stellen ze, die zijn medeplichtig aan de onderdrukking van Palestijnen en de genocide in Gaza.
Ze wijzen op het feit dat universiteiten campussen hebben in bezet gebied en wapens en militaire technologie mede ontwikkelen. Ook bieden universiteiten speciale programma’s voor militairen, met als doel hun prestaties te optimaliseren. Geen enkele universiteit gaat vrijuit, concludeert de Israëlische wetenschapper Maya Wind in haar boek Towers of Ivory and Steel.
In maart vorig jaar riep de Studentenbond van de VU het universiteitsbestuur op transparant te zijn over de relaties met Israëlische instituten en deze te boycotten als ze betrokken blijken bij geweld tegen Palestijnen. Onder medewerkers ging vervolgens een mail rond met het verzoek zich achter deze oproep te scharen. Die belandde ook in de inbox van Eski.
U bent als criminoloog gespecialiseerd in drugssmokkel, havencriminaliteit en criminaliteit in de ruimte. Was u überhaupt bezig met de situatie in Israël en Palestina?
‘Ik heb me tijdens mijn masterstudie verdiept in genocide, dat als internationaal misdrijf onderdeel vormt van criminologie. In 2021 heb ik het boek Genocide and Victimology samengesteld met daarin bijdragen van wetenschappers uit verschillende disciplines.
‘Genocide is een proces met een aantal stappen. Het classificeren van groepen mensen, het demoniseren, het apart zetten en uiteindelijk vernietigen. In mijn eigen bijdrage in dat boek stel ik dat genocide uiteindelijk anti-creatie is. Het draait om het toewerken naar een nulpunt, naar totale vernietiging.
‘In een recensie kreeg ik kritiek op het feit dat mijn boek geen aandacht besteedt aan de onderdrukking van de Palestijnen. Toen ik me erin ging verdiepen, herkende ik inderdaad stappen in het genocidale proces. Dat werd nog duidelijker met Israëls reactie op de Hamas-aanslagen in 2023.’
Toch mailde u uw collega’s dat u tegen een boycot was.
‘Op dat moment vond ik het te ver gaan. Universiteiten boycotten, dat doe je niet als academicus. Ik was het niet eens met het optreden van Netanyahu in Gaza, integendeel, maar vond dat een boycot te veel impact zou hebben op individuele wetenschappers. Ik vond dat kritische stemmen binnen Israëlische universiteiten onze steun verdienen vanuit hier.’
Waarom bent u van gedachten veranderd?
‘Ik ben verder gaan nadenken over genocide als anti-creatie. Wetenschap draait om creëren, om nieuwe ideeën bedenken, zo veel mogelijk kennis vergaren. De Israëlische regering is juist bezig met vernietigen. Niet alleen van mensen, maar ook van Palestijnse kennis door universiteiten en scholen te bombarderen en Palestijnse studenten en wetenschappers monddood te maken.
‘Als je als universiteit actief samenwerkt met zo’n regering, draag je bij aan anti-creatie. Dan ben je eigenlijk geen universiteit meer, dan ben je moreel en intellectueel failliet. Ik vind met andere woorden dat Israëlische universiteiten zichzelf academisch boycotten.’
Wat was voor u het moment dat u er anders over ging denken?
‘Het was geen specifiek moment, meer een opeenstapeling. De beelden van verweesde kinderen, de uithongering van burgers. Ik ben negen maanden geleden vader geworden, dat maakt dat beelden nog harder binnenkomen.’
Eind mei schreven dertienhonderd Israëlische wetenschappers een open brief, waarin ze hun universiteitsbesturen oproepen om zich uit te spreken tegen de oorlogsmisdaden in Gaza en zich in te zetten om die oorlog te beëindigen. ‘Als academici erkennen wij onze eigen rol in deze misdaden’, schrijven ze.
De ondertekenaars hekelen het zwijgend instemmen van de universiteiten met het optreden van Israël in Gaza en het monddood maken van kritische stemmen op campussen, en stellen dat de instellingen daarmee medeplichtig zijn aan oorlogsmisdaden. ‘We kunnen niet doen of we van niets wisten, we zijn al te lang stil’, aldus de academici.
Eerder vond u een boycot een slecht idee, omdat u ruimte wilde laten aan kritische stemmen op Israëlische universiteiten. Hoe kijkt u nu aan tegen hun positie?
‘Het is onduidelijk hoeveel wetenschappers kritisch zijn, maar ik twijfel er niet aan dat veel studenten en docenten in Israël er hetzelfde over denken als de briefschrijvers. Maar eigenlijk geldt hier hetzelfde argument: hun werkgever is academisch failliet.’
Wat zou u doen in hun positie? Ontslag nemen?
‘Als we in Nederland een regering zouden hebben die een genocidaal bewind voert en de VU zou daar actief aan bijdragen, dan zou ik waarschijnlijk ontslag nemen ja. Dan zou ik hopen dat universiteiten elders in de wereld de VU gaan boycotten en opkomen voor de kritische geluiden die er zijn.
‘Als ik zeg dat ik voor een boycot ben, dan bedoel ik de instituten, niet de individuele wetenschappers. Wij zouden kritische Israëlische academici kunnen helpen door hen hierheen te halen, door ze een positie aan te bieden op onze universiteiten. In Israël kunnen ze niet vrijuit spreken, sommigen worden zelfs bedreigd. Hier kunnen we hun alle ruimte bieden.’
U schreef in mei een artikel in ScienceGuide, een journalistiek platform over hoger onderwijs, over uw draai in het boycotdebat. Waarom wilde u dat publiekelijk kenbaar maken?
‘Ik denk dat veel mensen op universiteiten twijfelen, maar het is niet altijd makkelijk daarvoor uit te komen. Ik hoopte dat ik door dat stuk te schrijven, en me kwetsbaar op te stellen, kan laten zien dat het niet erg is om van gedachten te veranderen.
‘Iedereen zit tegenwoordig zo ingegraven in zijn mening, terwijl we in een land wonen waar we alle vrijheid hebben om ideeën uit te wisselen, het oneens te zijn met elkaar, van gedachten te veranderen. Niet alleen in de wetenschap moeten we die ruimte koesteren, ook in de samenleving in het algemeen.’
Denkt u dat een boycot concreet iets oplevert voor de Palestijnen?
‘Voor de slachtoffers ter plekke zijn we veel te laat. Maar ik denk wel dat we, als een breed gedragen boycot leidt tot het vertrek van Netanyahu, toekomstige slachtoffers kunnen voorkomen.
Yarin Eski: ‘Iedereen zit tegenwoordig zo ingegraven in zijn mening, terwijl we in een land wonen waar we alle vrijheid hebben om ideeën uit te wisselen.’
Bron
Sanne de Wilde voor de Volkskrant
‘Daarnaast denk ik dat het ons in Nederland ook helpt. We moeten nadenken over de vraag wanneer je jezelf een universiteit kunt noemen. We moeten reflecteren op de stappen in het proces van genocide, op onze kwetsbaarheid als instituten en op de vraag wat we kunnen doen om geen onderdeel te worden van dat proces. Als je blijft samenwerken met kennisinstituten die actief bijdragen aan een genocide, dan word je er zelf ook mee geïnfecteerd.’
In Nederland pleit het ministerie van Defensie ook voor het intensiever samenwerken met universiteiten. Hoe kijkt u daar tegenaan?
‘Zolang het gaat om het veiliger maken van iedereen in Nederland en Europa, moeten we daar als universiteiten zeker aan meewerken. Universiteiten hebben een maatschappelijke rol, zo’n samenwerking bij voorbaat uitsluiten is een onwetenschappelijke houding. En het zou zomaar kunnen dat de Nederlandse defensie, gevoed door wetenschappeljke kennis, elders zal bijdragen aan het stoppen van genocide.’
Maar waar ligt voor u de grens? Israël wil ook samenwerken met zijn universiteiten in het kader van de veiligheid van zijn burgers.
‘Zodra hier een of andere gek aan de macht komt die bevolkingsgroepen gaat uitmoorden, dan moet je als universiteit de samenwerking met Defensie natuurlijk direct beëindigen. De universiteiten moeten constant reflecteren op hun samenwerkingsverbanden met andere landen en onderzoeken of die voldoen aan hun waarden en wetenschappelijke principes. De ethische commissies die op veel universiteiten zijn opgericht zijn een goed begin.’
Nadat universiteitsbesturen in juni 2024 gezamenlijk hadden verklaard geen reden te zien de banden met Israëlische instituten te heroverwegen, is er het afgelopen jaar toch beweging gekomen. Op een aantal universiteiten, waaronder de VU, doen nieuw opgerichte commissies onderzoek naar de vraag of samenwerking bijdraagt aan oorlogsmisdaden.
Op andere universiteiten zijn de samenwerkingsverbanden met Israël al opgeschort, of er is besloten geen nieuwe samenwerkingen aan te gaan. Voor demonstrerende studenten en docenten gaan de toezeggingen veelal niet ver genoeg. Zij willen een complete boycot en ook dit voorjaar waren verschillende campussen toneel van felle protesten.
Vindt u dat studenten er te geharnast in zitten?
‘Nee hoor, ze hebben alle recht te demonstreren. Ze mogen schreeuwen en protesteren en hun tentjes opzetten op de campus. Hier in Nederland hebben we gelukkig die luxe.
‘Maar ik hoop ook dat we naar elkaar blijven luisteren. Zodra je de boel gaat vernielen of anderen monddood maakt, dan ga je een grens over. Maakt niet uit aan welke kant je staat, dan ben je zeer onacademisch bezig.
‘Begrijp me niet verkeerd, ik ben ook woedend. Maar ik ben niet boos op mijn universiteitsbestuur. Ik ben boos op wat Netanyahu doet en op de slappe houding van onze regering. Mijn woede richt zich niet op andere organisaties die, vaak zonder dat te willen en deels onbewust, dingen in stand houden. Zij hebben er ook niet om gevraagd.’
Bent u bereid uw mening opnieuw te herzien?
‘Zeker. Als iemand met goede argumenten kan aantonen dat een boycot de genocide juist in de hand werkt, zal ik mijn opvattingen bijstellen. En opnieuw toegeven dat ik ongelijk had.’
Joden worden slechts getolereerd zolang ze passen in het christelijke heilsplan.
Er bestaat een hardnekkig misverstand in het publieke debat: dat zionisme een zuiver Joodse ideologie is. Wie het woord zionisme bekritiseert, loopt in Nederland al snel het risico antisemitisch te worden genoemd, alsof kritiek op Israël automatisch gelijkstaat aan haat tegen Joden. Maar zionisme, in zijn historische en hedendaagse vormen, is geen monolithisch Joods project. Eerder schreef ik over hoe Extreemrechts Joden gebruikt als politieke pion, maar zij zijn niet de enigen. Christelijk Zionisme heeft hier ook de neiging toe.
Het is bovendien belangrijk om te benadrukken dat zionisme niet altijd religieus gemotiveerd was. Het politieke zionisme zoals geformuleerd door Theodor Herzl in Der Judenstaat (1896) was in eerste instantie een seculier nationalistisch project, geboren uit de context van Europees antisemitisme en nationalisme. Herzl en later David Ben-Gurion zagen in de stichting van een Joodse staat een oplossing voor de Joodse 'kwestie' in Europa.
Maar dit idee riep al vroeg hevige kritiek op binnen Joodse gemeenschappen zelf: de socialistische Bundisten in Oost-Europa verzetten zich tegen zionisme omdat zij geloofden in emancipatie en strijd binnen de landen waar Joden woonden. Ook Palestijnen wezen er al in de vroege 20e eeuw op dat het zionistische project hun land betrof en niet zomaar een lege “woestijn” zoals vaak werd voorgesteld. Dit alles laat zien dat zionisme geen inherent Joods idee is, maar een modern politiek construct.
Het zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar omdat moslims stelselmatig verantwoordelijk worden gehouden voor elk randdebiel kalifaatfantasietje, zetten we het hier toch even zwart-op-wit: niet elke christen gelooft in apocalyptische eindtijdpolitiek, tempelherbouw en messiaanse oorlogsretoriek. Laat hen met rust. Goed, dat is gezegd. Nu terug naar waar het echt om draait: Zionistische christenen met een verborgen agenda.
Neem het recente interview met Mirjam Bikker in EW Magazine. Bikker, leider van de ChristenUnie, sprak over de “bijzondere band” die christenen met Israël zouden hebben. Maar nergens vroeg de interviewer door: wat betekent het als deze band niet gaat over liefde voor het Joodse volk als doel op zich, maar over een eschatologisch schema waarin Joden slechts figuranten zijn in een apocalyptisch script?
Christelijk zionisme is geen onschuldige liefde voor Israël. Het is een theologisch project dat Joden in wezen alleen bestaansrecht toekent voor zover zij zich voegen in Gods eindspel.
Dominee Henk Poot van Christenen voor Israël zegt het bijna achteloos in een opinieartikel: “We zullen wel zien wie de Messias is, en dat we, zowel christenen als Joden, die dag vol verbazing zullen meemaken.” Wat hij niet uitspreekt, maar wat in de praktijk vaak volgt: dat Joden zich alsnog tot Christus moeten bekeren om deel te krijgen aan de verlossing.
In wezen is dit een geherformuleerd christelijk antisemitisme. Het idee dat Joden slechts een tijdelijke rol hebben totdat ze opgaan in het christendom, sluit aan bij het eeuwenoude supersessionisme: de theologische leer dat het christelijke Nieuwe Verbond het Joodse verbond met God heeft vervangen. Christelijk zionisme lijkt op het eerste gezicht pro-Joods, maar draagt in zich een diepe ontkenning van Joodse agency en identiteit. Joden worden slechts getolereerd zolang ze passen in het christelijke heilsplan.
Maar in hoeverre ben je pro-Jood als jouw solidariteit afhangt van de bekering van Joden tot jouw geloof? De verstrengeling van theologie en geopolitiek maakt christelijk zionisme een explosieve ideologie. In de Verenigde Staten heeft het evangelische fundamentalisme zich al decennialang aan Israël verbonden. Niet uit liefde voor Joodse mensen, maar uit liefde voor hun eigen eindtijdverhalen.
Ik schrijf dit niet als buitenstaander. Ik ben zowel radicaal evangelisch opgevoed als in een Fortuynistennest grootgebracht. Israël was niet alleen een politiek conflict, maar iets heiligs.Twee keer ben ik in Israël geweest. Op het vliegveld in Tel Aviv werd mijn koffer van de band gehaald, en gevraagd of er boeken in mijn tas zaten, en ik mocht meteen door. Bij de Arabier naast mij werd de tas helemaal overhoop gehaald. Toen realiseerde ik direct dat dit vanwege mijn huid was, dat ik zo anders werd behandeld. In die reizen zag ik het: de realiteit van Israël is oneindig veel complexer dan het eschatologisch script dat christelijk zionisten eroverheen leggen.
Ook in Nederland is de invloed van christelijk zionisme zichtbaar in de politiek. De ChristenUnie paste onder druk uit eigen kring haar Israëlparagraaf in het verkiezingsprogramma subtiel aan. De impliciete acceptatie van het nederzettingenbeleid verdween, en ‘Palestijnse staat’ werd vervangen door ‘zelfbeschikking’.
Toch blijft de partij Jeruzalem benoemen als de ongedeelde hoofdstad van Israël – een standpunt dat al vijftien jaar onder vuur ligt, zelfs bij de jongerenafdeling Perspectief. De plaatsing van Sara van Oordt-Jonckheere, hoofd media bij Christenen voor Israël, op plek veertig van de kandidatenlijst toont hoe nauw de banden blijven.
Maar het gaat verder dan de ChristenUnie. Het CDA kent sinds de jaren ’70 een sterke christelijk-zionistische vleugel, gevoed door de gereformeerde achterban en de nauwe banden met organisaties als Christenen voor Israël. Oud-CDA’ers als Maxime Verhagen en Sybrand Buma toonden zich herhaaldelijk bereid om Israël kritiekloos te steunen. Nog in 2024 stemde het CDA tegen moties om de Israëlische nederzettingen als illegaal te veroordelen, uit angst de “bijzondere relatie” te schaden.
De lafheid van de Nederlandse politiek werd opnieuw pijnlijk zichtbaar op 23 juli 2025, toen de Tweede Kamer weigerdeom terug te keren van reces voor een debat over de humanitaire ramp in Gaza. Een voorstel van GroenLinks-PvdA en D66 om minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken hierover te laten verantwoorden haalde geen meerderheid.
Alleen SP, DENK, Volt en de Partij voor de Dieren schaarden zich achter het verzoek.
PVV, NSC, BBB en SGP weigerden zelfs te reageren. Kamerleden als Piri en Paternotte spraken van een “oorverdovende stilte” en een “zwaktebod” van een kabinet dat eerder wel het geweld veroordeelde, maar geen enkele sanctie durfde instellen. Zo krijgt Israël vrij spel, terwijl meer dan duizend Palestijnen zijn gedood in de rij voor voedsel en een VN-kantoor werd gebombardeerd.
De European Christian Political Movement (ECPM), de Europartij van de ChristenUnie, raakte in opspraak door samenwerking met de ultraconservatieve lobbygroep Agenda Europe.
Volgens onderzoek van Investico financierde de ECPM bijeenkomsten waar racistische, homofobe en pro-Kremlin standpunten werden gedeeld. Uit gelekte e-mails bleek dat ECPM-leden zich actief mengden in discussies met Ku Klux Klan-gelieerde figuren en Poetin-aanhangers. Don Ceder, CU-Kamerlid, stond op een lijst van Agenda Europe-leden, al ontkent hij actieve deelname. De ChristenUnie zegt nu “afstand te nemen” van Agenda Europe, maar het roept de vraag op hoe een partij die zich in Nederland profileert als progressief, in Europa samenwerkt met radicaal-rechtse bewegingen.
In juli 2025 werd Israël voor het eerst door de Nationale Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) genoemd als statelijke actor die de Nederlandse samenleving bedreigt. Israël probeert via desinformatie en politieke druk de publieke opinie en besluitvorming te beïnvloeden. Zo verspreidde een Israëlisch ministerie een document met valse claims over Nederlandse organisaties die banden met Hamas zouden hebben – een document dat door BBB-voorzitter Caroline van der Plas in de Tweede Kamer werd gebruikt. Deze actie leidde tot aangenomen moties die pro-Palestijnse organisaties criminaliseerden en toont hoe effectief de Israëlische beïnvloedingscampagnes kunnen zijn.
Voordat de nazi’s in 1933 de macht grepen, leefden er circa 9,5 miljoen Joden in Europa, goed voor meer dan 60% van de wereldwijde Joodse bevolking (USHMM). Deze gemeenschappen waren dynamisch, cultureel rijk en verspreid over het continent: van 3 miljoen Joden in Polen tot kleinere gemeenschappen in Griekenland en Scandinavië. In nauwelijks een decennium vernietigde nazi-Duitsland dit weefsel; twee op de drie Europese Joden werden vermoord. Het is een tragische context die benadrukt hoe cruciaal het is om hedendaagse ideologieën kritisch te benaderen die Joden opnieuw instrumentaliseren in religieuze of politieke projecten.
Israël telt nu ruim 9,7 miljoen inwoners, waarvan ongeveer 7,1 miljoen Joden (73%), 2 miljoen Arabieren (21%) en een kleine minderheid van Druzen, Bedoeïenen en andere groepen. Palestijnen in de bezette gebieden – meer dan 5,5 miljoen mensen – leven onder militaire bezetting of blokkade. Christelijk zionisten negeren deze werkelijkheid en gebruiken de Israëlische staat als een religieus schaakbord.
Zelfs Human Rights Watch (2021) en Amnesty International (2022) spraken Israël uitdrukkelijk aan als een apartheidsstaat. Tegelijkertijd spreken steeds meer Joodse organisaties zich uit tegen de bezetting en apartheid, zoals Jewish Voice for Peace, Neturei Karta, de Israëlische veteranengroep Breaking the Silence en de wereldwijde Not in My Name-protesten in New York en Londen. Deze bewegingen tonen dat zionisme en Joods-zijn niet samenvallen, hoe graag rechtse politici die framing ook in stand houden.
Religie legt een sluier over een ongemakkelijke waarheid: het zionistische project was ook een product van Europees kolonialisme. De keuze voor Palestina als toevluchtsoord werd ingegeven door een Bijbelse geografie die de Europese mogendheden goed uitkwam. In hoeverre was het Levant-gebied een logische keuze? Voor Joodse migranten uit Oost-Europa, die vaak geen historische band hadden met het gebied, was het evenzeer vreemd als Argentinië of Oeganda (beide werden ooit overwogen). Maar het Westen zag in Palestina een strategisch buffergebied in het Midden-Oosten – een plek waar koloniale belangen en religieuze symboliek samenvielen.
Wie kritiek heeft op Israël, wordt vaak weggezet als antisemiet. Maar we moeten scherp blijven: wie genocide en apartheid goedpraat op basis van religieuze gronden, heeft nog steeds een haperend moreel kompas. Het maakt niet uit of je je beroept op de Hebreeuwse Bijbel, het Nieuwe Testament of de Koran – mensenrechten zijn geen variabele die ondergeschikt is aan jouw geloof. Christelijk zionisten die weigeren het Palestijnse leed onder ogen te zien, zijn niet “pro-Jood”. Ze zijn pro-theologie en anti-rechtvaardigheid.
Het wordt tijd dat we christelijk zionisme ontmaskeren. Het is geen onschuldige liefdesverklaring aan Israël, maar een ideologie die Joden ontmenselijkt door hen te reduceren tot instrumenten voor een christelijke eindtijd. Politici als Bikker moeten worden geconfronteerd met de vraag: ben je solidair met Joden als volk, of met een theologie waarin Joden geen agency hebben?
Four years ago, historian Tamar Novick was jolted by a document she found in the file of Yosef Waschitz, from the Arab Department of the left-wing Mapam Party, in the Yad Yaari archive at Givat Haviva. The document, which seemed to describe events that took place during the 1948 war, began:
“Safsaf [former Palestinian village near Safed] – 52 men were caught, tied them to one another, dug a pit and shot them. 10 were still twitching. Women came, begged for mercy. Found bodies of 6 elderly men. There were 61 bodies. 3 cases of rape, one east of from Safed, girl of 14, 4 men shot and killed. From one they cut off his fingers with a knife to take the ring.”
The writer goes on to describe additional massacres, looting and abuse perpetrated by Israeli forces in Israel’s War of Independence. “There’s no name on the document and it’s not clear who’s behind it,” Dr. Novick tells Haaretz. “It also breaks off in the middle. I found it very disturbing. I knew that finding a document like this made me responsible for clarifying what happened.”
The Upper Galilee village of Safsaf was captured by the Israel Defense Forces in Operation Hiram toward the end of 1948. Moshav Safsufa was established on its ruins. Allegations were made over the years that the Seventh Brigade committed war crimes in the village. Those charges are supported by the document Novick found, which was not previously known to scholars. It could also constitute additional evidence that the Israeli top brass knew about what was going on in real time.
Novick decided to consult with other historians about the document. Benny Morris, whose books are basic texts in the study of the Nakba – the “calamity,” as the Palestinians refer to the mass emigration of Arabs from the country during the 1948 war – told her that he, too, had come across similar documentation in the past. He was referring to notes made by Mapam Central Committee member Aharon Cohen on the basis of a briefing given in November 1948 by Israel Galili, the former chief of staff of the Haganah militia, which became the IDF. Cohen’s notes in this instance, which Morris published, stated: “Safsaf 52 men tied with a rope. Dropped into a pit and shot. 10 were killed. Women pleaded for mercy. [There were] 3 cases of rape. Caught and released. A girl of 14 was raped. Another 4 were killed. Rings of knives.”
Morris’ footnote (in his seminal “The Birth of the Palestinian Refugee Problem, 1947-1949”) states that this document was also found in the Yad Yaari Archive. But when Novick returned to examine the document, she was surprised to discover that it was no longer there.
Palestine refugees initially displaced to Gaza board boats to Lebanon or Egypt, in 1949. Credit: Hrant Nakashian/1949 UN Archives
“At first I thought that maybe Morris hadn’t been accurate in his footnote, that perhaps he had made a mistake,” Novick recalls. “It took me time to consider the possibility that the document had simply disappeared.” When she asked those in charge where the document was, she was told that it had been placed behind lock and key at Yad Yaari – by order of the Ministry of Defense.
Since the start of the last decade, Defense Ministry teams have been scouring Israel’s archives and removing historic documents. But it’s not just papers relating to Israel's nuclear project or to the country’s foreign relations that are being transferred to vaults: Hundreds of documents have been concealed as part of a systematic effort to hide evidence of the Nakba.
The phenomenon was first detected by the Akevot Institute for Israeli-Palestinian Conflict Research. According to a report drawn up by the institute, the operation is being spearheaded by Malmab, the Defense Ministry’s secretive security department (the name is a Hebrew acronym for “director of security of the defense establishment”), whose activities and budget are classified. The report asserts that Malmab removed historical documentation illegally and with no authority, and at least in some cases has sealed documents that had previously been cleared for publication by the military censor. Some of the documents that were placed in vaults had already been published.
An investigative report by Haaretz found that Malmab has concealed testimony from IDF generals about the killing of civilians and the demolition of villages, as well as documentation of the expulsion of Bedouin during the first decade of statehood. Conversations conducted by Haaretz with directors of public and private archives alike revealed that staff of the security department had treated the archives as their property, in some cases threatening the directors themselves.
Yehiel Horev, who headed Malmab for two decades, until 2007, acknowledged to Haaretz that he launched the project, which is still ongoing. He maintains that it makes sense to conceal the events of 1948, because uncovering them could generate unrest among the country’s Arab population. Asked what the point is of removing documents that have already been published, he explained that the objective is to undermine the credibility of studies about the history of the refugee problem. In Horev’s view, an allegation made by a researcher that's backed up by an original document is not the same as an allegation that cannot be proved or refuted.
According to a document from '48, 70 percent of the Arabs left as a result of Jewish military operations.
The document Novick was looking for might have reinforced Morris’ work. During the investigation, Haaretz was in fact able to find the Aharon Cohen memo, which sums up a meeting of Mapam’s Political Committee on the subject of massacres and expulsions in 1948. Participants in the meeting called for cooperation with a commission of inquiry that would investigate the events. One case the committee discussed concerned “grave actions” carried out in the village of Al-Dawayima, east of Kiryat Gat. One participant mentioned the then-disbanded Lehi underground militia in this connection. Acts of looting were also reported: “Lod and Ramle, Be’er Sheva, there isn’t [an Arab] store that hasn’t been broken into. 9th Brigade says 7, 7th Brigade says 8.”
“The party,” the document states near the end, “is against expulsion if there is no military necessity for it. There are different approaches concerning the evaluation of necessity. And further clarification is best. What happened in Galilee – those are Nazi acts! Every one of our members must report what he knows.”
The Israeli version
One of the most fascinating documents about the origin of the Palestinian refugee problem was written by an officer in Shai, the precursor to the Shin Bet security service. It discusses why the country was emptied of so many of its Arab inhabitants, dwelling on the circumstances of each village. Compiled in late June 1948, it was titled “The Emigration of the Arabs of Palestine.”
This document was the basis for an article that Benny Morris published in 1986. After the article appeared, the document was removed from the archive and rendered inaccessible to researchers. Years later, the Malmab team reexamined the document, and ordered that it remain classified. They could not have known that a few years later researchers from Akevot would find a copy of the text and run it past the military censors – who authorized its publication unconditionally. Now, after years of concealment, the gist of the document is being revealed here.
The 25-page document begins with an introduction that unabashedly approves of the evacuation of the Arab villages. According to the author, the month of April “excelled in an increase of emigration,” while May “was blessed with the evacuation of maximum places.” The report then addresses “the causes of the Arab emigration.” According to the Israeli narrative that was disseminated over the years, responsibility for the exodus from Israel rests with Arab politicians who encouraged the population to leave. However, according to the document, 70 percent of the Arabs left as a result of Jewish military operations.
Palestinian children awaiting distribution of milk by UNICEF at the Nazareth Franciscan Sisters’ convent, on January 1, 1950.Credit: AW / UN Photo
The unnamed author of the text ranks the reasons for the Arabs’ departure in order of importance. The first reason: “Direct Jewish acts of hostility against Arab places of settlement.” The second reason was the impact of those actions on neighboring villages. Third in importance came “operations by the breakaways,” namely the Irgun and Lehi undergrounds. The fourth reason for the Arab exodus was orders issued by Arab institutions and “gangs” (as the document refers to all Arab fighting groups); fifth was “Jewish 'whispering operations' to induce the Arab inhabitants to flee”; and the sixth factor was “evacuation ultimatums.”
The author asserts that, “without a doubt, the hostile operations were the main cause of the movement of the population.” In addition, “Loudspeakers in the Arabic language proved their effectiveness on the occasions when they were utilized properly.” As for Irgun and Lehi operations, the report observes that “many in the villages of central Galilee started to flee following the abduction of the notables of Sheikh Muwannis [a village north of Tel Aviv]. The Arab learned that it is not enough to forge an agreement with the Haganah and that there are other Jews [i.e., the breakaway militias] to beware of.”
The author notes that ultimatums to leave were especially employed in central Galilee, less so in the Mount Gilboa region. “Naturally, the act of this ultimatum, like the effect of the 'friendly advice,' came after a certain preparing of the ground by means of hostile actions in the area.”
An appendix to the document describes the specific causes of the exodus from each of scores of Arab locales: Ein Zeitun – “our destruction of the village”; Qeitiya – “harassment, threat of action”; Almaniya – “our action, many killed”; Tira – “friendly Jewish advice”; Al’Amarir – “after robbery and murder carried out by the breakaways”; Sumsum – “our ultimatum”; Bir Salim – “attack on the orphanage”; and Zarnuga – “conquest and expulsion.”
Short fuse
In the early 2000s, the Yitzhak Rabin Center conducted a series of interviews with former public and military figures as part of a project to document their activity in the service of the state. The long arm of Malmab seized on these interviews, too. Haaretz, which obtained the original texts of several of the interviews, compared them to the versions that are now available to the public, after large swaths of them were declared classified.
These included, for example, sections of the testimony of Brig. Gen. (res.) Aryeh Shalev about the expulsion across the border of the residents of a village he called “Sabra.” Later in the interview, the following sentences were deleted: “There was a very serious problem in the valley. There were refugees who wanted to return to the valley, to the Triangle [a concentration of Arab towns and villages in eastern Israel]. We expelled them. I met with them to persuade them not to want that. I have papers about it.”
In another case, Malmab decided to conceal the following segment from an interview that historian Boaz Lev Tov conducted with Maj. Gen. (res.) Elad Peled:
Lev Tov: “We’re talking about a population – women and children?”
Peled: “All, all. Yes.”
Lev Tov: “Don’t you distinguish between them?”
Peled: “The problem is very simple. The war is between two populations. They come out of their home.”
Lev Tov: “If the home exists, they have somewhere to return to?”
Peled: “It’s not armies yet, it’s gangs. We’re also actually gangs. We come out of the house and return to the house. They come out of the house and return to the house. It’s either their house or our house.”
Lev Tov: “Qualms belong to the more recent generation?”
Peled: “Yes, today. When I sit in an armchair here and think about what happened, all kinds of thoughts come to mind.”
Lev Tov: “Wasn’t that the case then?”
Peled: “Look, let me tell you something even less nice and cruel, about the big raid in Sasa [Palestinian village in Upper Galilee]. The goal was actually to deter them, to tell them, ‘Dear friends, the Palmach [the Haganah “shock troops”] can reach every place, you are not immune.’ That was the heart of the Arab settlement. But what did we do? My platoon blew up 20 homes with everything that was there.”
Lev Tov: “While people were sleeping there?”
Peled: “I suppose so. What happened there, we came, we entered the village, planted a bomb next to every house, and afterward Homesh blew on a trumpet, because we didn’t have radios, and that was the signal [for our forces] to leave. We’re running in reverse, the sappers stay, they pull, it’s all primitive. They light the fuse or pull the detonator and all those houses are gone.”
IDF soldiers guarding Palestinians in Ramle, in 1948.Credit: Collection of Benno Rothenberg/The IDF and Defense Establishment Archives
Another passage that the Defense Ministry wanted to keep from the public came from Dr. Lev Tov’s conversation with Maj. Gen. Avraham Tamir:
Tamir: “I was under Chera [Maj. Gen. Tzvi Tzur, later IDF chief of staff], and I had excellent working relations with him. He gave me freedom of action – don’t ask – and I happened to be in charge of staff and operations work during two developments deriving from [Prime Minister David] Ben-Gurion’s policy. One development was when reports arrived about marches of refugees from Jordan toward the abandoned villages [in Israel]. And then Ben-Gurion lays down as policy that we have to demolish [the villages] so they won’t have anywhere to return to. That is, all the Arab villages, most of which were in [the area covered by] Central Command, most of them.”
Lev Tov: “The ones that were still standing?”
Tamir: “The ones that weren’t yet inhabited by Israelis. There were places where we had already settled Israelis, like Zakariyya and others. But most of them were still abandoned villages.”
Lev Tov: “That were standing?”
Tamir: “Standing. It was necessary for there to be no place for them to return to, so I mobilized all the engineering battalions of Central Command, and within 48 hours I knocked all those villages to the ground. Period. There’s no place to return to.”
Lev Tov: “Without hesitation, I imagine.”
Tamir: “Without hesitation. That was the policy. I mobilized, I carried it out and I did it.”
Crates in vaults
The vault of the Yad Yaari Research and Documentation Center is one floor below ground level. In the vault, which is actually a small, well-secured room, are stacks of crates containing classified documents. The archive houses the materials of the Hashomer Hatzair movement, the Kibbutz Ha’artzi kibbutz movement, Mapam, Meretz and other bodies, such as Peace Now.
Revealing the events of '48 could generate unrest among Israel's Arabs, says Yehiel Horev, the ex-official who launched the project.
The archive’s director is Dudu Amitai, who is also chairman of the Association of Israel Archivists. According to Amitai, Malmab personnel visited the archive regularly between 2009 and 2011. Staff of the archive relate that security department teams – two Defense Ministry retirees with no archival training – would show up two or three times a week. They searched for documents according to such keywords as “nuclear,” “security” and “censorship,” and also devoted considerable time to the War of Independence and the fate of the pre-1948 Arab villages.
“In the end, they submitted a summary to us, saying that they had located a few dozen sensitive documents,” Amitai says. “We don’t usually take apart files, so dozens of files, in their entirety, found their way into our vault and were removed from the public catalog.” A file might contain more than 100 documents.
One of the files that was sealed deals with the military government that controlled the lives of Israel’s Arab citizens from 1948 until 1966. For years, the documents were stored in the same vault, inaccessible to scholars. Recently, in the wake of a request by Prof. Gadi Algazi, a historian from Tel Aviv University, Amitai examined the file himself and ruled that there was no reason not to unseal it, Malmab’s opinion notwithstanding.
According to Algazi, there could be several reasons for Malmab’s decision to keep the file classified. One of them has to do with a secret annex it contains to a report by a committee that examined the operation of the military government. The report deals almost entirely with land-ownership battles between the state and Arab citizens, and barely touches on security matters.
Another possibility is a 1958 report by the ministerial committee that oversaw the military government. In one of the report’s secret appendixes, Col. Mishael Shaham, a senior officer in the military government, explains that one reason for not dismantling the martial law apparatus is the need to restrict Arab citizens’ access to the labor market and to prevent the reestablishment of destroyed villages.
A third possible explanation for hiding the file concerns previously unpublished historical testimony about the expulsion of Bedouin. On the eve of Israel’s establishment, nearly 100,000 Bedouin lived in the Negev. Three years later, their number was down to 13,000. In the years during and after the independence war, a number of expulsion operations were carried out in the country’s south. In one case, United Nations observers reported that Israel had expelled 400 Bedouin from the Azazma tribe and cited testimonies of tents being burned. The letter that appears in the classified file describes a similar expulsion carried out as late as 1956, as related by geologist Avraham Parnes:
The evacuation of Iraq al-Manshiyya, near today's Kiryat Gat, in March, 1949.Credit: Collection of Benno Rothenberg/The IDF and Defense Establishment Archives
“A month ago we toured Ramon [crater]. The Bedouin in the Mohila area came to us with their flocks and their families and asked us to break bread with them. I replied that we had a great deal of work to do and didn’t have time. In our visit this week, we headed toward Mohila again. Instead of the Bedouin and their flocks, there was deathly silence. Scores of camel carcasses were scattered in the area. We learned that three days earlier the IDF had ‘screwed’ the Bedouin, and their flocks were destroyed – the camels by shooting, the sheep with grenades. One of the Bedouin, who started to complain, was killed, the rest fled.”
The testimony continued, “Two weeks earlier, they’d been ordered to stay where they were for the time being, afterward they were ordered to leave, and to speed things up 500 head were slaughtered.... The expulsion was executed ‘efficiently.’” The letter goes on to quote what one of the soldiers said to Parnes, according to his testimony: “They won’t go unless we’ve screwed their flocks. A young girl of about 16 approached us. She had a beaded necklace of brass snakes. We tore the necklace and each of us took a bead for a souvenir.”
The letter was originally sent to MK Yaakov Uri, from Mapai (forerunner of Labor), who passed it on to Development Minister Mordechai Bentov (Mapam). “His letter shocked me,” Uri wrote Bentov. The latter circulated the letter among all the cabinet ministers, writing, “It is my opinion that the government cannot simply ignore the facts related in the letter.” Bentov added that, in light of the appalling contents of the letter, he asked security experts to check its credibility. They had confirmed that the contents “do in fact generally conform to the truth.”
Nuclear excuse
It was during the tenure of historian Tuvia Friling as Israel’s chief archivist, from 2001 to 2004, that Malmab carried out its first archival incursions. What began as an operation to prevent the leakage of nuclear secrets, he says, became, in time, a large-scale censorship project.
“I resigned after three years, and that was one of the reasons,” Prof. Friling says. “The classification placed on the document about the Arabs’ emigration in 1948 is precisely an example of what I was apprehensive about. The storage and archival system is not an arm of the state’s public relations. If there’s something you don’t like – well, that’s life. A healthy society also learns from its mistakes.”
Why did Friling allow the Defense Ministry to have access the archives? The reason, he says, was the intention to give the public access to archival material via the internet. In discussions about the implications of digitizing the material, concern was expressed that references in the documents to a “certain topic” would be made public by mistake. The topic, of course, is Israel’s nuclear project. Friling insists that the only authorization Malmab received was to search for documents on that subject.
But Malmab’s activity is only one example of a broader problem, Friling notes: “In 1998, the confidentiality of the [oldest documents in the] Shin Bet and Mossad archives expired. For years those two institutions disdained the chief archivist. When I took over, they requested that the confidentiality of all the material be extended [from 50] to 70 years, which is ridiculous – most of the material can be opened.”
In 2010, the confidentiality period was extended to 70 years; last February it was extended again, to 90 years, despite the opposition of the Supreme Council of Archives. “The state may impose confidentiality on some of its documentation,” Friling says. “The question is whether the issue of security doesn’t act as a kind of cover. In many cases, it’s already become a joke.”
In the view of Yad Yaari’s Dudu Amitai, the confidentiality imposed by the Defense Ministry must be challenged. In his period at the helm, he says, one of the documents placed in the vault was an order issued by an IDF general, during a truce in the War of Independence, for his troops to refrain from rape and looting. Amitai now intends to go over the documents that were deposited in the vault, especially 1948 documents, and open whatever is possible. “We’ll do it cautiously and responsibly, but recognizing that the State of Israel has to learn how to cope with the less pleasant aspects of its history.”
In contrast to Yad Yaari, where ministry personnel no longer visit, they are continuing to peruse documents at Yad Tabenkin, the research and documentation center of the United Kibbutz Movement. The director, Aharon Azati, reached an agreement with the Malmab teams under which documents will be transferred to the vault only if he is convinced that this is justified. But in Yad Tabenkin, too, Malmab has broadened its searches beyond the realm of nuclear project to encompass interviews conducted by archival staff with former members of the Palmach, and has even perused material about the history of the settlements in the occupied territories.
Malmab has, for example, shown interest in the Hebrew-language book “A Decade of Discretion: Settlement Policy in the Territories 1967-1977,” published by Yad Tabenkin in 1992, and written by Yehiel Admoni, director of the Jewish Agency’s Settlement Department during the decade he writes about. The book mentions a plan to settle Palestinian refugees in the Jordan Valley and to the uprooting of 1,540 Bedouin families from the Rafah area of the Gaza Strip in 1972, including an operation that included the sealing of wells by the IDF. Ironically, in the case of the Bedouin, Admoni quotes former Justice Minister Yaakov Shimshon Shapira as saying, “It is not necessary to stretch the security rationale too far. The whole Bedouin episode is not a glorious chapter of the State of Israel.”
Palestinian refugees leaving their village, unknown location, 1948.Credit: UNRWA
According to Azati, “We are moving increasingly to a tightening of the ranks. Although this is an era of openness and transparency, there are apparently forces that are pulling in the opposite direction.”
Unauthorized secrecy
About a year ago, the legal adviser to the State Archives, attorney Naomi Aldouby, wrote an opinion titled “Files Closed Without Authorization in Public Archives.” According to her, the accessibility policy of public archives is the exclusive purview of the director of each institution.
Despite Aldouby’s opinion, however, in the vast majority of cases, archivists who encountered unreasonable decisions by Malmab did not raise objections – that is, until 2014, when Defense Ministry personnel arrived at the archive of the Harry S. Truman Research Institute at the Hebrew University of Jerusalem. To the visitors’ surprise, their request to examine the archive – which contains collections of former minister and diplomat Abba Eban and Maj. Gen. (res.) Shlomo Gazit – was turned down by its then director, Menahem Blondheim.
According to Blondheim, “I told them that the documents in question were decades old, and that I could not imagine that there was any security problem that would warrant restricting their access to researchers. In response, they said, ‘And let’s say there is testimony here that wells were poisoned in the War of Independence?’ I replied, ‘Fine, those people should be brought to trial.’”
Blondheim’s refusal led to a meeting with a more senior ministry official, only this time the attitude he encountered was different and explicit threats were made. Finally the two sides reached an accommodation.
'3 cases of rape, one east of from Safed, girl of 14, 4 men shot and killed. From one they cut off his fingers with a knife to take the ring.'
Benny Morris is not surprised at Malmab’s activity. “I knew about it,” he says “Not officially, no one informed me, but I encountered it when I discovered that documents I had seen in the past are now sealed. There were documents from the IDF Archive that I used for an article about Deir Yassin, and which are now sealed. When I came to the archive, I was no longer allowed to see the original, so I pointed out in a footnote [in the article] that the State Archive had denied access to documents that I had published 15 years earlier.”
The Malmab case is only one example of the battle being waged for access to archives in Israel. According to the executive director of the Akevot Institute, Lior Yavne, “The IDF Archive, which is the largest archive in Israel, is sealed almost hermetically. About 1 percent of the material is open. The Shin Bet archive, which contains materials of immense importance [to scholars], is totally closed apart from a handful of documents.”
A report written by Yaacov Lozowick, the previous chief archivist at the State Archives, upon his retirement, refers to the defense establishment’s grip on the country’s archival materials. In it, he writes, “A democracy must not conceal information because it is liable to embarrass the state. In practice, the security establishment in Israel, and to a certain extent that of foreign relations as well, are interfering with the [public] discussion.”
Advocates of concealment put forward several arguments, Lozowick notes: “The uncovering of the facts could provide our enemies with a battering ram against us and weaken the determination of our friends; it’s liable to stir up the Arab population; it could enfeeble the state’s arguments in courts of law; and what is revealed could be interpreted as Israeli war crimes.” However, he says, “All these arguments must be rejected. This is an attempt to hide part of the historical truth in order to construct a more convenient version.”
What Malmab says
Yehiel Horev was the keeper of the security establishment’s secrets for more than two decades. He headed the Defense Ministry’s security department from 1986 until 2007 and naturally kept out of the limelight. To his credit, he now agreed to talk forthrightly to Haaretz about the archives project.
“I don’t remember when it began,” Horev says, “but I do know that I started it. If I’m not mistaken, it started when people wanted to publish documents from the archives. We had to set up teams to examine all outgoing material.”
From conversations with archive directors, it’s clear that a good deal of the documents on which confidentiality was imposed relate to the War of Independence. Is concealing the events of 1948 part of the purpose of Malmab?
Palestinian refugees in the Ramle area, 1948.Credit: Boris Carmi / The IDF and Defense Establishment Archives
“What does ‘part of the purpose’ mean? The subject is examined based on an approach of whether it could harm Israel’s foreign relations and the defense establishment. Those are the criteria. I think it’s still relevant. There has not been peace since 1948. I may be wrong, but to the best of my knowledge the Arab-Israeli conflict has not been resolved. So yes, it could be that problematic subjects remain.”
Asked in what way such documents might be problematic, Horev speaks of the possibility of agitation among the country’s Arab citizens. From his point of view, every document must be perused and every case decided on its merits.
If the events of 1948 weren’t known, we could argue about whether this approach is the right one. That is not the case. Many testimonies and studies have appeared about the history of the refugee problem. What’s the point of hiding things?
“The question is whether it can do harm or not. It’s a very sensitive matter. Not everything has been published about the refugee issue, and there are all kinds of narratives. Some say there was no flight at all, only expulsion. Others say there was flight. It’s not black-and-white. There’s a difference between flight and those who say they were forcibly expelled. It’s a different picture. I can’t say now if it merits total confidentiality, but it’s a subject that definitely has to be discussed before a decision is made about what to publish.”
For years, the Defense Ministry has imposed confidentiality on a detailed document that describes the reasons for the departure of those who became refugees. Benny Morris has already written about the document, so what’s the logic of keeping it hidden?
“I don’t remember the document you’re referring to, but if he quoted from it and the document itself is not there [i.e., where Morris says it is], then his facts aren’t strong. If he says, ‘Yes, I have the document,’ I can’t argue with that. But if he says that it’s written there, that could be right and it could be wrong. If the document were already outside and were sealed in the archive, I would say that that’s folly. But if someone quoted from it – there’s a difference of day and night in terms of the validity of the evidence he cited.”
In this case, we’re talking about the most quoted scholar when it comes to the Palestinian refugees.
“The fact that you say ‘scholar’ makes no impression on me. I know people in academia who spout nonsense about subjects that I know from A to Z. When the state imposes confidentiality, the published work is weakened, because he doesn’t have the document.”
But isn’t concealing documents based on footnotes in books an attempt to lock the barn door after the horses have bolted?
“I gave you an example that this needn’t be the case. If someone writes that the horse is black, if the horse isn’t outside the barn, you can’t prove that it’s really black.”
There are legal opinions stating that Malmab’s activity in the archives is illegal and unauthorized.
“If I know that an archive contains classified material, I am empowered to tell the police to go there and confiscate the material. I can also utilize the courts. I don’t need the archivist’s authorization. If there is classified material, I have the authority to act. Look, there’s policy. Documents aren’t sealed for no reason. And despite it all, I won’t say to you that everything that’s sealed is 100 percent justified [in being sealed].”
The Defense Ministry refused to respond to specific questions regarding the findings of this investigative report and made do with the following response: “The director of security of the defense establishment operates by virtue of his responsibility to protect the state’s secrets and its security assets. The Malmab does not provide details about its mode of activity or its missions.”
Lee Rotbart assisted in providing visual research for this article.
