Dichters & Denkers

De schaduw van de oorlog

Alies Pegtels biografie van VVD-coryfee Haya van Someren-Downer is niet bij iedereen in goede aarde gevallen. Zijn de conclusies van de auteur te boud?

Chris van der Heijden

16 september 2015 – verschenen in nr. 38

Leeslijst

Wat gewoon een zoveelste biografie van een Nederlandse politica leek te worden werd al enkele weken voor publicatie, eind augustus, een relletje: de geplande feestelijke aanbieding, aldus het nieuws, ging niet door. De politieke partij waartoe het onderwerp van de biografie behoorde, de vvd, zou gepoogd hebben invloed op auteur en uitgeverij uit te oefenen. Ook de familie zou ongelukkig zijn met het verhaal. Maar auteur en uitgeverij zouden geweigerd hebben te buigen. Kortom, er was een conflict, een feestje zat er niet in. De vraag is dan ook onvermijdelijk: wie heeft gelijk? Overdrijft de auteur of weigert de tegenpartij de waarheid onder ogen te zien?

Om te beginnen enige achtergrond. Haya van Someren-Downer, de persoon in kwestie, is een van de coryfeeën van de vvd. Ze werd geboren in 1926 en stierf jong, in 1980. In de tussentijd was ze bijna tien jaar (1959-1968) lid van de Tweede en meer dan zes jaar (1974-1980) lid van de Eerste Kamer. Tussen die Kamerlidmaatschappen was ze partijvoorzitter. Het waren ook de jaren van Joop den Uyl en daarom behoren die voorzittersjaren tot de spannendste van de naoorlogse politieke geschiedenis. Haya van Someren is uit die periode niet weg te denken. Vele vvd’ers, onder wie Hans Wiegel, staan bij haar in het krijt. Datzelfde geldt voor de partij zelf. Het naoorlogse beeld van de politiek actieve vrouw is mede door haar gevormd. Zij was destijds het jongste vrouwelijke Kamerlid ooit en de eerste die in die functie moeder werd. Ook was ze een van de eersten die het Kamerlidmaatschap openlijk ‘vanwege huiselijke omstandigheden’ (de verzorging van haar kind) opzegde. Verder speelde Van Someren een cruciale rol in de debatten over onderwijs, media en abortus.

En dan haar verschijning. Haya van Someren was mooi, had een zware stem en oogde als een bonk onafhankelijkheid, en dat voor een vrouw in die tijd. Van Someren, kortom, was een fenomeen. Er zijn straten naar haar genoemd, het scholingsinstituut van de vvd draagt haar naam, zo ook de bezoekerszaal van het Binnenhof. Het Franse maandblad Marie Claire, zo vertelt Alies Pegtel op een van de eerste pagina’s van haar boek, noemde haar begin jaren zeventig zelfs een van de machtigste vrouwen ter wereld, naast Indira Gandhi en Golda Meir.

Bij zoveel naam passen twee kanttekeningen. De ene was aanleiding tot het schrijven van deze biografie: dat de vrouw ‘vijfendertig jaar na haar overlijden alweer vergeten zou zijn’. Ik betwijfel of dat klopt, voor mijn leeftijdgenoten geldt het zeker niet, maar inderdaad, jongeren zullen Haya van Someren vermoedelijk niet kennen. Een biografie zal daarin nauwelijks verandering brengen. De tweede kanttekening is problematischer en vormt ook de achtergrond van het relletje: Haya van Someren kwam uit een nsb-gezin.

Het feit is niet nieuw. Het staat in een bijzinnetje op de website van het Parlementair Documentatie Centrum. Het staat in het portret in het Biografisch Woordenboek van Nederland – als ik Pegtel mag geloven staat het daar overigens fout: haar ouders koesterden in de jaren dertig nog geen sympathie voor Musserts beweging, dat deden ze pas na de capitulatie. Het staat, kort maar toch, in de biografie die de huidige burgemeester van Utrecht en Van Someren-bewonderaar Jan van Zanen twintig jaar geleden publiceerde. Niets nieuws dus. Waarom dan toch zoveel ophef?

Vader Downer, succesvol Amsterdams tabakshandelaar, werd enkele maanden na de Duitse inval lid van de nsb, net als zijn vrouw. Zij waren twee van velen. Meikevers werden dergelijke personen genoemd: mensen die uit opportunisme de kant van de sterkste kozen. Of dat in Downers geval ook daadwerkelijk de reden is geweest zullen we nooit weten. Hijzelf beweerde vanzelfsprekend van niet. Daar zijn argumenten voor. De man heeft nogal wat mensen, onder wie joodse zakenlui, geholpen. Het tabaksbedrijf dat Downer bestuurde was grotendeels in handen van een joodse aandeelhouder. Dat betekende dat het een zogenoemde Verwalter kreeg, een door de Duitsers aangestelde bedrijfsvoerder. Als je invloed wilde uitoefenen moest je ervoor zorgen die man en zijn bazen te vriend te houden. Op het nsb-inschrijfformulier schreef Downer nadrukkelijk geheim lid te willen zijn.

In de zomer van ’43 zegden hij en zijn vrouw hun lidmaatschap al weer op. Fanatiek waren ze in ieder geval dus niet. Opportunistisch dan? Daarvoor spreekt dat geheime lidmaatschap evenals dat vroege opzeggen: in de zomer van ’43 waren de kansen immers weer gekeerd. Tegen dat opportunisme spreekt onder meer het nsb-lidmaatschap van Haya’s oudere broers. Als vader Downer enkel lid was geworden om zijn zaak te redden, waarom heeft hij zijn kinderen daar dan niet van weerhouden? Een van hen ging zelfs nogal ver, werd lid van de Weerafdeling en maakte carrière als secretaris van een nationaal-socialistische burgemeester. Maar misschien gebeurde dat tegen vaders wil.

Hoe dan ook, spectaculair is het allemaal niet. Duidelijk evenmin. Eerder miezerig, schemerig, vuilgrijs. Maar zo werd het kort na de bevrijding niet gezien, zo kon het niet gezien worden. Zuivering was nodig. Daarbij hoorde zwart-witdenken en navenant handelen. Die houding hield echter niet lang stand: de wederopbouw was belangrijker dan het verleden. Vandaar dat de scherpslijperij van de naoorlog spoedig plaatsmaakte voor pappen en nathouden, voor halfzachte pogingen tot verzoening, zwijgen en andere vormen van vermijdend gedrag. Onvrede bij alle partijen was het gevolg. De goeden voelden zich miskend, de grijze meerderheid voelde zich ongemakkelijk en de fouten vonden dat ze onheus bejegend werden. Dit laatste bleef zo. De fouten en hun kinderen werden met de nek aangekeken en omgeven door een sfeer van wantrouwen, zwijgen, steelse blikken en onveiligheid. Gebrek aan zelfvertrouwen, vooral bij de kinderen, was het gevolg. Zo ook schuldgevoel en een behoefte ‘het’ goed te maken. Het zijn stuk voor stuk ongrijpbare grootheden, in documenten zelden of nooit te vinden. Niettemin hebben zij de levens van velen gevormd. Geldt dat ook voor Haya van Someren?

In Van Somerens politieke carrière dook het nsb-verleden één keer expliciet en minstens één keer impliciet op. De eerste keer, impliciet, was tijdens de vorming van het kabinet-Marijnen in 1964. Van Someren had na de oorlog her en der gestudeerd, was met een dubbel kandidaats (geschiedenis en filosofie) op zak in 1953 als kunst- en parlementair redacteur bij De Telegraaf gaan werken en was ondertussen zo actief in de vvd dat ze in 1959 in de Kamer kwam. Daar maakte ze naam als fel tegenstander van de Mammoet-plannen van kvp-minister van Onderwijs Jo Cals. Tegelijkertijd maakte ze zich sterk voor ingrijpende veranderingen in het omroepstelsel: ze vond de publieke omroep maar een dooie boel, de zaak moest volgens haar ‘open’, commerciële tv viel niet tegen te houden. Een en ander had als resultaat dat haar naam viel voor de post van staatssecretaris in een nieuw te vormen kabinet. Het kwam er niet van, Van Someren werd zonder duidelijke opgave van redenen gepasseerd. Het is zeer waarschijnlijk – in 1963 had Nederland dankzij Loe de Jongs tv-serie De bezetting net de oorlog herontdekt – dat het nsb-verleden van de familie een rol speelde.

Expliciet kwam dat verleden een paar jaar later ter sprake toen boer Koekoek en andere Boerenpartij-leden openlijk vertelden dat Van Someren lid van de Jeugdstorm, ja zelfs Jeugdstorm-leidster was geweest. Ze zag geen andere mogelijkheid dan een kort geding aan te spannen, dat overweldigende aandacht kreeg. Haya van Someren won de zaak, er was niets dat wees op Koekoeks gelijk en hij werd op straffe van een dwangsom verplicht zijn mond te houden. Maar het leed was geschied. Waar rook is, is vuur.

Deze gedachte speelde vaker een rolletje, met name in de jaren zeventig toen Nederland vanwege oorlogsaffaires als die rond Weinreb, de Drie van Breda, Pieter Menten, Putten, de Joodse Raad, Joseph Luns en Willem Aantjes steeds weer op z’n kop stond en ‘fascisme’ bij uitstek het instrument was waarmee een tegenstander monddood werd gemaakt. Voor Van Someren moet dat zeer vervelend of zelfs politiek bedreigend zijn geweest. Zo vertelt Pegtel dat Nieuwe Revu naar aanleiding van de affaire-Aantjes een verhaal over het oorlogsverleden van de familie Downer wilde maken. Het kwam er niet van. Van Someren was op dat moment al ernstig ziek, ze leed aan kanker. Misschien is dat de reden.

Niettemin schrijft Pegtel: ‘Zonder dat ze erop bedacht was, dook de schaduw van de oorlog in de loop van haar leven soms weer op, en de angst dat ze afgerekend kon worden op het verleden van haar familie heeft ze nooit van zich af kunnen schudden.’ Bewijzen doet Pegtel dit niet – hoe bewijs je zoiets, Haya zelf heeft iets dergelijks in ieder geval nooit gezegd. Niettemin is het aannemelijk. Voorzover ik weet geldt het zo goed als allen die afkomstig zijn uit een fout gezin. Ze hebben een leven lang op eieren gelopen.

Tegenover dit alles staat dat het volstrekt onjuist zou zijn het levensverhaal van Haya van Someren steeds weer met het klungelige partijlidmaatschap van haar ouders en het nsb-carrièretje van haar broer in verband te brengen. In de lopende tekst doet Pegtel dat ook niet. In de eerste vijftig pagina’s van haar boek bespreekt ze het nsb-verleden uitvoerig. Dat kan niet anders, dat deel gaat immers over de jeugdjaren, de oorlog en de naoorlog. Daarna komt de nsb alleen nog naar aanleiding van genoemde impliciete en expliciete momenten en in het nawoord ter sprake.

Het is vooral dit laatste deel, denk ik, dat de familie in het verkeerde keelgat is geschoten. Pegtel stelt daarin namelijk dat de botsing van uitersten kenmerkend is voor Van Somerens levensverhaal. Aan de ene kant was ze ‘recht voor zijn raap, een vechtjas, een tegenspreekster, eigengereid en spontaan’. Aan de andere kant zweeg ze over ‘de kwesties die haar het meest beroerden – het oorlogsverleden, een miskraam, de abortuskwestie en haar dodelijke ziekte’.

Dat zwijgen zou ze geleerd hebben in en door de oorlog, zoals de oorlog haar ook op het spoor van het liberalisme gezet zou hebben. Dit laatste lijdt nauwelijks twijfel. Heel de naoorlogse geschiedenis is in zekere zin terug te voeren op een ‘dat nooit weer’. Haya van Someren heeft iets dergelijks wat haarzelf betreft inderdaad herhaaldelijk erkend.

Dat ze het zwijgen geleerd zou hebben in de oorlog is daarentegen speculatief. Zoals gezegd komt het mij niet onwaarschijnlijk voor, ik ken talloze vergelijkbare gevallen. Maar het is en blijft speculatie, zeker waar het zaken betreft die met de oorlog niets van doen hebben zoals een pijnlijke politieke kwestie (abortus) of persoonlijke zaken (miskraam, ziekte). Ik kan me daarom voorstellen dat sommigen vinden dat de auteur hiermee te ver is gegaan.

Beeld: Vergadering van het hoofdbestuur van de VVD , Haya van Someren in het midden met rechts van haar Hans Wiegel en links Harm van Riel. Foto Ruud Hoff / ANP

https://www.groene.nl/artikel/de-schaduw-van-de-oorlog

Camera’s, pepperspray en pistolen

  

Onderzoek Bijbelse bezetting op de Westoever gesteund met Nederlands geld 

Camera’s, pepperspray en pistolen

Christelijke stichtingen in Nederland ondersteunen de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever financieel. Joodse nederzettingen ontvangen geld voor huisvesting, beveiligingscamera’s of drones. ‘Hier wordt een hele lijst aan mensenrechten geschonden.’

Romy van der Burgh, Marieke Rotman en Allart van der Woude 

beeld Romy van der Burgh

25 maart 2025 – verschenen in nr. 13

Nieuwbouwwijk in nederzetting Revava, mede gefinancierd met geld van Christenen voor Israël

‘Sssshh, hoor je dat?’ zegt Ludi Oster. Moskeeën in de omliggende Palestijnse dorpen zingen door de vallei de oproep tot gebed. ‘Verschrikkelijk toch? Die herrie? En ze komen steeds dichterbij.’

Oster is geboren in Siberië, maar al decennia een trotse inwoner van Barkan. Samen met pakweg tweeduizend kolonisten woont Oster – lang grijs haar, zwarte bodywarmer – in de nederzetting op de Westelijke Jordaanoever. Het land waarop de nederzetting in de jaren tachtig werd gesticht, behoorde voorheen tot twee Palestijnse dorpsgemeenschappen.

Maar een ‘nederzetting’ mogen we Barkan van Oster beslist niet noemen, liever ‘dorpen’. Anders klinkt het alsof het iets tijdelijks is, zegt ze. Terwijl we lopen door ‘haar Barkan’ wijst ze naar bloeiende tulpen, gekregen van bevriende Nederlanders. ‘Wilders is hier ook geweest!’

Oster voelt zich vaak onveilig, zegt ze. ‘Er is constante dreiging.’ Die komt vanuit de Palestijnse bewoners van de omliggende dorpen. Ze neemt ons mee naar een van de wachtposten bij het hek om de nederzetting. ‘The eyes’ noemt ze die. Ze wijst naar een grote rots midden in de Palestijnse olijfboomgaard die direct achter het hek begint. ‘Daar staan ze soms, te zwaaien.’ En dan? ‘Als ze niet weggaan, gaan we erop af. Met een truck, en een pistool, en dan schieten we in de lucht. Als dat niet helpt, bellen we het leger.’

Aan de rand van Barkan staat een gloednieuw huisje, een soort blokhut. Buiten wappert een Israëlische vlag, binnen ruikt het naar nieuw hout. Hier kunnen de patrouilles uitrusten van hun dienst. In de hoek van de kamer staat een bord tegen de wand: ‘Building with Israël’.

Deze ondernemersclub van de Nederlandse stichting Christenen voor Israël heeft de bouw van het huis volledig betaald, vertelt Oster. Op haar telefoon laat ze een filmpje zien van de feestelijke opening met een speech die ter plekke naar het Nederlands wordt vertaald. ‘Het was mijn droom om hier dit huis te bouwen, zodat de soldaten die hier zijn voor de veiligheid, zodat de mensen hier veilig kunnen zijn in het hartland, hier kunnen komen uitrusten en genieten van het mooie uitzicht.’

Nederlandse orthodox christelijke organisaties zetten zich al decennialang in voor Israël. Met vrijwilligerswerk, inzamelingsacties en het bouwen van huizen voor joden die zich er willen vestigen, steunen de organisaties verschillende Israëlische projecten. Jaarlijks halen dit soort stichtingen in Nederland miljoenen op aan donaties. De steun beperkt zich niet tot internationaal erkend Israëlisch grondgebied, maar gaat ook naar illegaal bezet gebied op de Westelijke Jordaanoever. In 2023 ging bijna een half miljoen euro naar Israëlische kolonisten.

De steun aan nederzettingen is in strijd met Nederlands beleid ten opzichte van de tweestatenoplossing voor Israël en Palestina, met de recente uitspraak van het Internationaal Gerechtshof, én met gezamenlijk Europees beleid ten opzichte van de Palestijnse kwestie.

Ondertussen dragen christelijke weldoeners in toenemende mate bij aan het financieren van die nederzettingen: van het huisvesten van kolonisten tot rusthuizen voor Israëlische soldaten, beveiligingscamera’s en drones. Eén stichting biedt zelfs aan om vuurwapens te financieren. Dat blijkt uit onderzoek van Investico in samenwerking met BOOS, het Nederlands Dagblad en De Groene Amsterdammer. We analyseerden meer dan honderd nieuwsbrieven, jaarverslagen, lezingen en archieven van organisaties die projecten en kolonisten steunen op de Westoever. We bezochten illegale nederzettingen en gingen undercover om erachter te komen of er ook wapens voor kolonisten gefinancierd worden.

Waar Israël de bezetting in stilte aanmoedigt, zijn het de internationale particuliere donaties zoals die uit Nederland die de voorhoede van de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever helpen realiseren. ‘Hier wordt een hele lijst aan mensenrechten geschonden.’

De Kvish 60 – Route 60 – loopt over de hele lengte van de Westelijke Jordaanoever. Het is de hoofdweg die vanaf het zuidelijke Beër Sjeva via Hebron en Jeruzalem naar de noordelijke Palestijnse steden Ramallah, Nablus en Jenin loopt. De route voert ook langs tientallen Israëlische nederzettingen, van stadjes met scholen, winkels en restaurants, tot kleine zogenoemde outposts waar een handjevol kolonisten in caravans onlangs is neergestreken op Palestijnse grond.

Langs de weg wachten hier en daar zwaarbewapende wachtposten ons op. Israëlische soldaten turen daar de hele dag langs de loop van hun geweer. Overal wapperen felgele vlaggen met een blauwe kroon en het Hebreeuwse woord voor ‘messias’ erop. Het is de vlag van de Chabad-Lubavitch-beweging, waarvan de rabbijn zijn volgelingen opdroeg om nieuwe ultraorthodoxe gemeenschappen te stichten.

Het is eind januari, het staakt-het-vuren in Gaza is sinds een week van kracht. De spanning op de Westoever loopt op. Israël voerde enkele dagen eerder ‘militaire operaties’ uit in de Palestijnse stad Jenin, waarbij tientallen burgers omkwamen. Op het nieuws wordt gewaarschuwd voor incidenten langs de Kvish 60. Bij elke nederzetting is de spanning voelbaar als er bij het checkpoint gevraagd wordt naar de reden van onze komst, of we een afspraak hebben en of we onze papieren kunnen laten zien.

In de nederzetting Revava klinkt in de ochtend een vrolijk geluid uit speakers. Het is een liedje met Hebreeuwse tekst en gitaarmuziek. Revava, Hebreeuws voor ‘tienduizend’, heeft haar naam te danken aan een bijbelvers dat luidt: ‘We wensen je toe dat je de moeder van tienduizenden zal worden en dat zij de steden van hun vijanden zullen veroveren.’ Ze werd in 1991 gebouwd op door Israël geconfisqueerd land van de eeuwenoude Palestijnse dorpjes Deir Istiya en Haris.

Aan de rand van Revava staat een vrij nieuw wijkje van witte prefabwoningen met kleine raampjes en rolluiken. Zeker tien gezinnen kijken hier uit over een vallei vol olijfbomen.

Hetzelfde Hebreeuwse liedje klinkt later weer uit de schel klinkende speakers van de school. De tekst komt van een vers uit het Oude Testament: ‘Heer, denk alstublieft aan mij en maak mij nog één keer sterk. Dan kan ik in één keer wraak nemen op de Filistijnen voor mijn twee ogen.’ Het opgewekte lied geldt voor Israëlische nationalisten als ‘wraaklied’ dat oproept tot vergelding tegen de Palestijnen.

De wijk is in 2022 gebouwd, zo getuigt een wit bord op blauwe palen bij de ingang: ‘The new immigrant neighborhood in Revava’ staat erop, met daaronder de donateurs met wier geld de wijk is gebouwd: Christian Friends Of Israeli Communities (cfoic), Kenneth Copeland Ministries – van de gelijknamige Amerikaanse tele-evangelist die verkondigt dat God wil dat hij in privéjets vliegt – en als laatste een Nederlandse stichting: Christenen voor Israël.

Jamal Faris vreest dat kolonisten zijn land en olijfgaard, grenzend aan nederzetting Revava, zullen innemen

‘Christenen voor Israël is van mening dat het land Israël, inclusief Judea en Samaria, toebehoort aan het Joodse volk’, staat op de website van de organisatie. Judea en Samaria zijn de bijbelse namen voor de Westelijke Jordaanoever. Vanuit de overtuiging dat Israël door God is beloofd aan de joden, is het volgens de organisatie de taak van christenen om daaraan bij te dragen. Want als de joden terugkeren naar Israël, zal de Messias komen, zo luidt de bijbelinterpretatie van Christenen voor Israël.

Tal van christelijke organisaties blijken steun te bieden aan Israël. We vinden zeker vijftien stichtingen met in totaal een begroting van zestien miljoen euro in 2023, die zich uit bijbelse overtuiging inzetten voor Israël – daarvan steunen minstens tien stichtingen direct Israëlische kolonisten op de Westoever, met minstens 420.000 euro. Dat geld gaat naar minstens vijftien nederzettingen. Waarschijnlijk is dit een substantiële onderschatting van het totaalbedrag dat naar nederzettingen gaat, omdat veel stichtingen de precieze bestemming van hun donaties niet openbaar maken.

Zo zijn er: Nachamu Nachamu Ami, dat containers vol meubilair en andere goederen verscheept naar de vanwege geweld beruchte nederzetting Itamar; het Comité Gemeentehulp Israël, dat onder meer geld ophaalt voor een Nederlands stel dat zich vanuit een nederzetting inzet tegen abortus; Stichting Shoresh, dat geld stuurt naar kolonisten én de aankoop financiert van nachtkijkers en kogelvrije vesten voor idf-reservisten; Vision for Israël, dat winterjassen stuurt naar idf-soldaten, veelal kolonisten, op de Westoever; en de Friese zorgboerderij KeuningsHof, die geld geeft aan de nederzetting Beit Yatir. Met uitzondering van de zorgboerderij beschikt elke genoemde stichting over een anbi-status.

Veruit de grootste organisatie, Christenen voor Israël (CvI), is gevestigd in Nijkerk. De stichting drijft voornamelijk op donaties; de omzet was in 2023 ruim dertien miljoen euro. CvI bekostigt daarmee een eigen maandblad, zendt wekelijks een journaal uit en organiseert ‘handen uit de mouwen-reizen’ naar het beloofde land. Ook helpt de stichting joden met hun ‘terugkeer’ naar Israël – in 2022 steunde ze zo’n zeventienduizend joden, waarvoor bijna acht miljoen euro werd uitgetrokken. Een deel van die immigranten wordt met een toelage van CvI gehuisvest in illegale nederzettingen. De ondernemersclub van CvI, die ook het soldatenrusthuis in Barkan financierde, haalde in 2023 bijna een half miljoen op.

Aan het begin van de jaren negentig zamelde CvI één miljoen gulden in voor de bouw van een nieuw Israëlisch migrantendorp, genaamd Holland Village, waar 624 woningen gebouwd werden. Daarmee ontketenden ze een mediastorm en wekenlange ophef in de Tweede Kamer. Het dorp werd namelijk gebouwd op Palestijns grondgebied. Ondanks protest uit Den Haag en afkeuring van toenmalig buitenlandminister Hans van den Broek ging de bouw gewoon door. Bestuurders van Christenen voor Israël zijn ook actief in de politiek via de ChristenUnie. Leon Meijer bijvoorbeeld, zat tot voor kort in het bestuur van zowel CvI als dat van de ChristenUnie, en de Europese politieke partij van de ChristenUnie. Bij de recentste Tweede Kamerverkiezingen stond Sara van Oordt, hoofd media en communicatie van CvI, op de kieslijst van de partij. Daarnaast is huidig CvI-bestuurslid Frans de Lange ook penningmeester van de fractie-ondersteuning van de politieke partij.

Luchtfoto’s van de uitdijende nederzetting Beit Yatir© Romy van der Burgh

‘You found it!’ Met een grote glimlach doet Sondra Baras de voordeur open. Even later zegt ze, wijzend naar het land rondom haar huis: ‘Realiseren jullie je wel dat toen wij hier kwamen, er niets was? We hebben alles zelf gebouwd.’ Baras, de oprichter en voormalig directeur van Christian Friends of Israeli Communities (cfoic), woont in Karnei Shomron (‘Hoorns van Samaria’). Het is een van de oudere en grotere nederzettingen, met ruim tienduizend inwoners. Baras komt uit Ohio, maar verhuisde naar Israël en werd in 1984 staatsburger. Ze verdwijnt meteen naar de keuken, terwijl wij plaatsnemen aan haar donkerhouten tafel.

‘Jullie Nederlanders willen altijd koffie’, zegt Baras, terwijl ze zelfgebakken cake en dampende mokken op tafel zet. Zelf drinkt ze alleen maar diet coke. Haar stichting is bedoeld om christenen voor te lichten over de situatie hier en om geld in te zamelen voor de bewoners van de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, vertelt Baras. Ook de besteding van het geld op de Westoever doet Christenen voor Israël tegenwoordig deels via cfoic. De financiële fondsenwerving in het buitenland is heel belangrijk, vertelt ze. Wie zijn de belangrijkste internationale partners? ‘Amerika en Nederland’, zegt ze resoluut. Nederlandse steun is dus heel belangrijk? ‘We love them deeply’, zegt Baras. Christenen voor Israël is hierin de belangrijkste partner: volgens Baras hebben ze een ‘exclusieve relatie’.

Wat betalen ze van het geld dat uit Nederland komt? Baras somt het rijtje geroutineerd op. ‘Voedselbonnen voor behoeftige families, zomerkampen, projecten voor special needs children, ouderencentra in de gemeenschappen.’ En bouwprojecten? ‘Hmm, nee, daar draagt CvI niet aan bij, voor zover ik weet.’ Hoe zit het dan met de nieuwe wijk in Revava, die we gezien hebben? Ze is even stil, kijkt ons schattend aan. ‘Ja, ja, ja, dat hebben we gedaan. Dat was een eenmalig iets voor Oekraïense vluchtelingen.’

Nadat Baras ons nogmaals cake heeft aangeboden, zegt ze: ‘Zal ik jullie de beveiligingskamer van Karnei Shomron laten zien?’

In een raamloze ruimte zitten twee mensen achter grote bureaus. De wanden zijn bijna volledig bedekt met negentien enorme beeldschermen waarop bewakingsbeelden te zien zijn vanaf de hekken rondom Karnei Shomron. Baras wijst op een scherm waarop een kaart te zien is met een slinger aan groene puntjes. ‘Dat zijn de sensoren op het hek; als er iets gebeurt op het hek krijgen we hier een melding. Negen van de tien keer is het een hond of een kat.’

24 uur per dag zitten hier twee mensen te posten. Ondertussen volgt een van de camera’s met bewegingssensor een man met een ezel die een kar trekt. Hij loopt over een verder verlaten weg. ‘An Arab’, zegt Baras. ‘Hij is gezien, de camera’s hebben hem in de gaten.’ De man wordt nauwgezet gevolgd terwijl hij en de ezel verder sjokken. ‘Vooralsnog lijkt het gewoon een oude man’, zegt ze waakzaam. Maar als er toch iets ‘verdachts’ wordt gezien, wordt er bewapende patrouille op afgestuurd. Ook voor dit soort beveiliging wordt donorgeld gebruikt, vertelt Baras. Zelf adviseert ze andere nederzettingen bij het opzetten van beveiligingssystemen. ‘We financieren nooit wapens’, benadrukt ze. ‘Maar wel camera’s, auto’s en drones, bijvoorbeeld.’

Onderweg langs de route 60, over de Westelijke Jordaanoever van Be’er Sheva via Hebron en Jeruzalem naar de noordelijke Palestijnse steden Ramallah, Nablus en Jenin© Romy van der Burgh

Vlak voor we, een paar dagen later, opnieuw Revava inrijden, pakken we een afslag naar rechts. We rijden door een klein dorpje, dalen af naar een olijfgaard, slingeren door enkele bochten en komen aan bij het gemeentehuis. Jamal Faris wacht ons op.

Faris, een vrolijke man die vloeiend Engels spreekt, woont in het dorp Deir Istiya. Aan de rand ligt het land dat zijn vader in de jaren vijftig kocht: zo’n zes hectare in totaal. In de decennia die daarop volgden, beplantte Faris’ vader het land stukje bij beetje met olijf- en vijgenbomen. Toen het planten klaar was in de jaren tachtig, zo herinnert Faris zich, konden zij nog gewoon te voet of zelfs met de auto naar hun land, om te snoeien of te oogsten. Begin jaren negentig kwam daar verandering in.

‘Ik weet nog dat de eerste trailers met kolonisten aan de rand van het land van mijn vader arriveerden’, zegt Faris. ‘Het werden er in rap tempo steeds meer en ze zochten steeds meer het conflict op.’ Eén incident, begin deze eeuw, zal hij niet snel vergeten. Gewapende kolonisten kwamen naar de olijfgaard en bonden zijn vader vast aan een boom. ‘Terwijl hij toekeek werden honderden bomen van onze boomgaard omgekapt.’

Faris’ olijfgaard bestaat nu hooguit nog uit vier hectare. Het deel dat direct aan de muur van Revava grenst is voor hem inmiddels te gevaarlijk om te betreden – en het overgebleven deel bezoekt hij alleen onder begeleiding van mensenrechtenactivisten. ‘Zij bieden mij bescherming, dan word ik in ieder geval niet neergeschoten tijdens het oogsten.’

Op 3 december 2024 ging hij met wat werknemers en activisten naar zijn land om olijven te oogsten. Op een video is te zien hoe gewapende mannen steeds dichterbij komen. Na twee uur komen soldaten hem vertellen dat er een gebiedsverbod geldt: ze moeten tweehonderd meter van de nederzettinggrens blijven. Faris vertelt hoe kort daarna de veiligheidschef van de nederzetting – een burger – belt om te zeggen dat hij hem zal doodschieten als hij niet weggaat. ‘Ik zei tegen hem: kom maar, schiet me dan maar dood’, vertelt Faris. Niet veel later komen de soldaten terug, ditmaal met een officieel militair bevel, waarin een ‘restricted military zone’ staat aangeduid. Ze moeten het gebied verlaten, anders zullen de soldaten hun vuurwapens gebruiken.

De incidenten passen binnen een patroon waarbij Palestijnse boeren steeds vaker worden lastiggevallen door kolonisten en in nederzettingen gestationeerde soldaten.

Af en toe roept de Israëlische overheid de kolonisten een halt toe: een nieuwe outpost of de uitbreiding van een bestaande nederzetting wordt illegaal verklaard en in zeldzame gevallen afgebroken, of een gewelddadige kolonist die een Palestijns dorp heeft aangevallen moet voor de rechter verschijnen om zich te verantwoorden.

In de praktijk hebben kolonisten echter rugdekking van Israël: als er ‘problemen’ zijn – zoals een Palestijn die te dicht bij de nederzetting komt – bellen ze het leger voor bijstand. Wanneer een nederzetting ver genoeg ontwikkeld is, met een winkel, misschien een bakker, en een handjevol gezinnen, dan is er genoeg ruimte voor de Israëlische overheid om stilzwijgend de uitbreiding van Israëlische aanwezigheid te erkennen. Zo schuift de frontlinie van de kolonisatie verder op – en hoe groter de nederzetting, hoe openlijker de staat haar als deel van Israël behandelt. Juist in het voorstadium, in de periode dat een nederzetting uitgroeit van een illegale caravan op een heuveltop tot een gevestigde gemeenschap, is de buitenlandse steun belangrijk.

Het bord binnen in het rusthuis voor militairen, gefinancierd door de ondernemersclub van Christenen voor Israël© Romy van der Burgh

Ook dit zien we terug in Revava. Volgens Bimkom, een Israëlische mensenrechtenorganisatie, is de bouw van de nieuwe wijk aan de rand van de nederzetting, die mede door Christenen voor Israël werd gefinancierd, zelfs onder Israëlisch recht illegaal. ‘Al deze gebouwen hebben in 2022 een sloopbevel ontvangen van de Israëlische overheid. Een deel staat op land dat Israël beheert’, legt Alon Cohen-Lifshitz van Bimkom uit, ‘en een deel staat op privaat land van het dorp van Deir Istiya.’

We stoppen met Jamal Faris langs een drukke weg. ‘Hier is het’, zegt hij. Hij kijkt vanaf de heuvel over de olijfgaard die zich uitstrekt tot de rand van de nederzetting. Faris wijst ernaar: in dertig jaar uitgegroeid van een paar containers naar een steeds groter dorp, met scholen, een synagoge en een pizzeria. Er wordt ondertussen gestaag doorgebouwd: Faris wijst op een drietal graafmachines.

‘Kijk, dat stuk is nieuw.’ Het zijn de witte huizen van de Nederlandse wijk. Die ligt nog geen tweehonderd meter naast Faris’ land en hij vreest dat de eerstvolgende uitbreiding op zijn grond zal komen. ‘Kolonisten zijn het ergst’, zegt hij. ‘Soldaten moeten zich aan regels houden, maar kolonisten, zij kunnen ons martelen.’

Wie de landkaarten naast elkaar legt, ziet hoeveel nederzettingen er de afgelopen decennia zijn bijgekomen op de Westoever. In de zorgvuldig getrokken grenzen tussen Palestina en Israël worden zo steeds meer gaatjes geprikt. De grenzen zijn voor wie op de Westelijke Jordaanoever rondrijdt des te nadrukkelijker gemarkeerd: met gele wapperende vlaggen, checkpoints overal en torenhoge hekken vol prikkeldraad. In de taal van de kolonisten is Palestina al uitgewist: de Westelijke Jordaanoever heet ‘Judea en Samaria’, Palestijnen zelf zijn ‘Arabieren’ of ‘terroristen’. Nederzettingen zijn ‘dorpen’ en kolonisten ‘pioniers’.

‘Shabbat Shalom, aan al onze vrienden over de hele wereld!’ Het is 29 november 2024 en Nati Rom filmt zichzelf met zijn telefoon. Hij staat in zijn Israëlische legeruniform in Noord-Gaza, en is voor het gemak even uit zijn bulldozer gestapt. ‘We zullen alles doen wat we kunnen om verlossing te brengen hier in Jabalia!’ Hij draait zich om en laat op de achtergrond een compleet verwoeste stad zien.

Rom is reservist in de Israel Defense Forces (idf) en leidt een advocatenpraktijk die vooral rechtshulp verleent aan extreem-rechtse Israëlische kolonisten. Hij staat ook demonstranten bij die hulpkonvooien aan de grens met Gaza aanvielen en verdedigt idf-soldaten die terechtstaan voor verkrachting van Palestijnse gevangenen. Verder voert hij veel zaken rond het aanvragen en verdedigen van wapenvergunningen.

Daarnaast reist hij al tien jaar de wereld rond om onder christenen giften in te zamelen voor kolonisten in ‘Judea en Samaria’: in 2023 haalde hij wereldwijd ruim drie ton op. Om het donateurs makkelijker te maken, heeft hij buiten Israël twee stichtingen opgericht. Eén is gevestigd in Florence, Texas (inwonertal 1171) en de ander in het Zuid-Hollandse Reeuwijk. De stichting in het dorpje bij Gouda dient als kanaal voor nagenoeg alle Europese donaties die Rom moeten helpen met zijn levensmissie: ‘het hart van Israël verdedigen’.

De opbrengst van de Nederlandse stichting verdubbelde in een jaar tijd naar zo’n 85.000 euro in 2023. Sinds het eind van dat jaar geeft ook Christenen voor Israël direct aan Nati Roms Israëlische stichting. Op een van zijn filmpjes is te zien hoe in een oude steengroeve een man of vijftien – de helft in burgerkleding – met geweer in de aanslag ligt. Het is enkele dagen na 7 oktober, en Rom vertelt: ‘We zijn een hoop nieuwe soldaten aan het trainen.’ De mannen openen het vuur en kogels doorzeven de oefendoelwitten aan het eind van de schietbaan, zand stuift op waar ze in de hoge wal slaan.

Nati Rom woont samen met enkele gezinnen in Esh Kodesh (‘heilig vuur’), een outpost – die zelfs in de ogen van Israël illegaal is – ter hoogte van Nablus. We willen weten waar de Nederlandse donaties voor de nederzettingen naartoe gaan. We bellen Rom meermaals om een afspraak te maken om langs te kunnen komen, zonder succes. ‘Ik praat niet met internationale pers’, laat hij weten. Op tientallen verdere berichten en telefoontjes komt geen reactie.

We besluiten om undercover te gaan en ons voor te doen als Albert Dijkstra, een man die de nalatenschap van zijn moeder wil doneren aan Roms stichting in Reeuwijk. Terug in Nederland bellen we vanaf de redactie met Arjen Domburg, die de Nederlandse stichting van Rom beheert, om te vragen waar de donaties voor ‘beveiliging’ precies naartoe gaan. Maar wanneer we beginnen over wapens is hij huiverig: ‘Nee, dat soort dingen doen we eigenlijk niet.’ Hij zal niettemin een gesprek opzetten met Rom en ‘Albert’ om te kijken wat er mogelijk is met zijn erfenis.

Twee dagen later belt Nati Rom. Geld inzamelen voor kleine en minder belangrijke dingen, zoals barbecues voor soldaten of bloemen voor Jeruzalem, is volgens Rom makkelijk. Maar om donateurs te vinden voor ‘the real deal’ blijft lastig, zegt hij. Maar juist de ‘pioniers’ in Judea en Samaria doen volgens Rom het ‘strategische, belangrijke’ werk en die hebben hulp nodig. Daar kunnen donateurs ook aan bijdragen: ‘Camera’s, pepper gas and pistols’, somt Rom op, als ‘Albert’ vraagt waar die hulp nodig is. ‘Een van de dingen die we kunnen doen is het subsidiëren van pistolen’, zegt Rom. ‘Je hoeft niet alles te subsidiëren, maar de helft, of driekwart, van het aankoopbedrag.’

De sancties vanuit de EU tegen gewelddadige kolonisten zijn ook een uitdaging voor Rom: ‘Tussen jou en mij – we kennen elkaar nog niet – maar dat is de reden dat ik acties met voedselbonnen ben begonnen. Die zijn niet alleen voor voedsel, je kunt ze in wel honderd winkels in Israël inzetten en er bijvoorbeeld gereedschap van kopen.’ Albert vraagt of Rom dat heeft bedacht om de sancties te ontlopen. ‘Ja, precies’, antwoordt hij.

Voor andere projecten vindt Rom het fijn om dingen buiten de boeken te houden, vertelt hij. Bijvoorbeeld via een bijdrage met cash. Zo kan Rom doen wat hij wil, en één ding mag duidelijk zijn: ‘I don’t do flowers.’ Over wat hij dan wel doet met dit soort donaties zegt hij: ‘Ik kan in mijn boekhouding niet opschrijven dat er geld gaat naar pistolen voor pioniers.’

Wachtpost in nederzetting Revava

We hangen op en bellen als ‘Albert’ meteen Domburg met het goede nieuws. ‘We hebben afgesproken met Rom dat onze donatie gaat naar camera’s, subsidies voor vuurwapens en quads, dat zet jij dan meteen door en dan kun jij ervoor zorgen dat het naar die drie dingen gaat ook?’ Domburg: ‘Honderd procent van het bedrag, zet ik het in één keer door naar de stichting van Nati, en dan kan hij er direct over beschikken.’

Het is alleen lastig om ‘Albert’ precies op de hoogte te stellen van alle aankopen, zegt Domburg. ‘Camera’s en quads kan ik natuurlijk gewoon noemen. Wapens zal ik nooit gebruiken, in internetdingen’, zegt Domburg. ‘Ik krijg het zelf ook niet altijd te zien.

Na het gesprek met Rom vraagt ‘Albert’ zich wel af of het niet handiger is om in cash te doneren. Maar hoe komt het dan in Israël? Dat legt Domburg uit: voor transport van de contanten heeft hij een aantal trouwe Israël-liefhebbers die regelmatig op en neer gaan. ‘Eentje in Assen, nog iemand in Zaltbommel en in Ouderkerk. Die vertrouw ik honderd procent, dan zeg ik tegen Rom: die en die komt eraan en die heeft tienduizend euro bij zich. Ja, dan is het even bij mekaar zitten, kopje koffie drinken, natellen en alles klopt. Dat is een mogelijkheid.’

Rom en Domburg nemen zelf ook weleens cash mee. ‘Toen Nati een paar jaar geleden in Nederland lezingen gaf voor Christenen voor Israël, werd er drie keer gecollecteerd en dan zit er in een keer vijfhonderd man. Dan gaat het heel hard met contanten’, zegt Domburg. Dat cashgeld krijgt Rom dan mee, maar dan moeten er wel weer allemaal documenten worden getekend, ‘dus in feite blijft er dan toch weer een spoor achter – wat je niet wil’.

We stellen als ‘Albert’ toch voor de donatie aan de stichting over te maken. Domburgs advies: hou de omschrijving neutraal. ‘Ik heb al een keer gezeur gekregen.’ Een donateur had in de omschrijving van de betaling ‘ballistische brillen’ gezet, ‘toen had ik meteen Bunq op mijn dak’, vertelt Domburg. ‘Het was al een megagroot probleem om überhaupt een bankrekening te krijgen. We zijn bij de ing geweest, bij de abn, bij de Rabobank’, zegt hij. Uiteindelijk kwam hij uit bij Bunq. ‘Na heel veel gebed en een wonder was het opeens gebeurd. Want de eigenaar van Bunq is een Turk (eigenaar Ali Niknam is een in Canada geboren, Nederlandse ondernemer van Iraanse afkomst – red.), dus hij zal dat niet heel erg tof vinden dat we dat doen. Of juist wel. Je weet het niet.’

‘O, en u weet ook dat wij een ANBI-stichting zijn?’ vraagt Domburg op het laatst. ‘Belastingtechnisch is dat ook weer interessant.’ Later stuurt hij schriftelijk een voorstel voor een omschrijving voor de overboeking naar Stichting Israel Heartland: ‘donatie tbv aanschaf quad met camera e.d.’ Eronder schrijft Domburg: ‘Bovenstaande omschrijving lijkt me duidelijk genoeg voor u en onduidelijk genoeg voor mensen die een hekel hebben aan Israël.’

‘Hier wordt een hele lijst aan mensenrechten geschonden’, zegt Anne de Jong, hoofddocent antropologie aan de Universiteit van Amsterdam en gespecialiseerd in het conflict op de Westoever. ‘Allereerst mogen Israëlische kolonisten in beginsel geen grond onteigenen in bezet gebied, laat staan er gaan bouwen. Daarmee worden ook individuele mensenrechten geschonden, namelijk die van Palestijnen van wie grond wordt ingenomen.’

Door deze kolonisten te bewapenen en steunen draag je niet alleen bij aan deze mensenrechtenschendingen, zegt de Jong, ‘maar werk je ook gewoon mee aan de wetteloze agressie van kolonisten, met eenzijdige gewapende overvallen, bedreiging, afpersing en in sommige gevallen moord’.

‘Het is belangrijk om te benoemen dat je echt niet makkelijk gesanctioneerd wordt als kolonist’, voegt ze toe. De kolonisten die Nati Rom juridisch bijstaat zijn gesanctioneerd vanwege betrokkenheid bij dodelijke aanvallen op Palestijnen en het leiden van een pogrom waarbij een Palestijns dorp met geweld werd verdreven.

Ook de bonnen voor gesanctioneerde kolonisten blijken niet te mogen: ‘Het is een absolute schending van Europese sancties als je voedselbonnen aan gesanctioneerde kolonisten ter beschikking stelt’, zegt sanctie-advocaat Yvo Amar. Als iemand op een sanctielijst staat betekent het dat er geen geld én geen economische middelen ter beschikking gesteld mogen worden.

Nati Rom zegt in een reactie dat zijn stichting nooit donaties buiten de boeken of contant geld heeft ontvangen van CvI, of van personen die verbonden zijn aan CvI. ‘Ze hebben nooit voor wapens gedoneerd en zullen dat ook nooit doen. Dit zijn de feiten. Bij al het werk dat we doen, handelen we volledig volgens de Israëlische wet.’

Arjen Domburg laat in een reactie weten: ‘Wij hebben als stichting niets illegaals gedaan en hebben ook zeker niet de intentie dit in de toekomst te doen. Bovenstaande houdt automatisch in dat wij nooit buiten de boeken om geld hebben gedoneerd en/of geld gedoneerd ten behoeve van de financiering van wapenaankopen.’

Volgens Sara van Oordt, woordvoerder van Christenen voor Israël, heeft haar organisatie nooit wapens gefinancierd en zullen zij de steun aan Nati Rom stopzetten tot nader onderzoek. Over de wijk in Revava, waar CvI driehonderdduizend euro aan bijdroeg, zegt ze: ‘Er is inderdaad een claim’, refererend naar de Palestijnse landeigenaar, ‘maar er is nooit een rechtszaak over geweest.’ Mocht de Israëlische rechtbank de Palestijn gelijk geven, dan zal CvI ‘de huisjes verplaatsen’.

Van Oordt zegt verder dat de situatie van Jamal Faris haar ‘enorm raakt’. Wat betreft de uitspraken en activiteiten van de door CvI gesteunde organisaties noemt Van Oordt het ‘goed dat we daarin scherp gehouden worden’, maar ze kan niet beloven dat er in de toekomst niet nogmaals fouten worden gemaakt. ‘Het is een heel ingewikkeld gebied.’

Reacties

Bunq laat weten niet op individuele gevallen te kunnen ingaan, maar verklaart dat de betreffende stichting aanvankelijk werd toegelaten vanwege een humanitaire doelstelling. “Die doelstelling lijkt later te zijn gewijzigd, zonder dat wij daarvan op de hoogte zijn gesteld,” aldus de bank. Het financieren van wapens valt volgens Bunq “buiten onze acceptatiecriteria.”

De ChristenUnie reageert dat het “bekend en geen belemmering” is dat sommige leden van de partij actief zijn bij Christenen voor Israël.

Stichting Shoresh laat weten geen onderscheid te maken “waar de mensen in Israël wonen, wat ze geloven of welke politieke voorkeur ze hebben. Het is hulp aan Joden in Israël.”

De overige genoemde stichtingen waren niet bereikbaar voor commentaar.

https://www.groene.nl/artikel/camera-s-pepperspray-en-pistolen

"Antisemitism" and Antisemitism The abuse of the word and the spread of the phenomenon

"Antisemitism" and Antisemitism

The abuse of the word and the spread of the phenomenon

Timothy Snyder

Mar 14, 2025

"And when Haman saw that Mordecai bowed not, nor did him reverence, then was Haman full of wrath." Esther 3:5

Fascism places emotion over reason. Words are to become just tools to achieve the vision of the Leader. In our post-truth world, this takes the very special form of the inversion of meaning: fascists call other people "fascists" and antisemites call other people "antisemites." This is taking place right now, in the United States, before our eyes, at the highest levels of our government.

An example from abroad might help us to see what is happening. The notion that all of Russia's enemies are the "fascists" has become more entrenched as the Russian state has become fascist. Putin has for fifteen years justified his actions by reference to the leading Russian fascist thinker. Russian authorities ludicrously justified their full-scale invasion of Ukraine as a struggle against antisemitism. They claimed, absurdly, that it would amount to "denazification" if they overthrew the democratically-elected president of Ukraine, who is of Jewish origin, and installed their own government. This is fascism in the name of "fighting fascism." And it is antisemitism in the name of "fighting antisemitism."

Russian officials have handled the contradiction in various ways. Vladimir Putin says that the Ukrainian president is not really Jewish, implying that Putin himself decides who is Jewish and what that means. This is a central trope of modern antisemitism, associated most famously with Karl Lueger, who was mayor of Vienna when young Adolf Hitler arrived there in 1908, and who set the ideological tone of the city. Hitler's Holocaust killed about two million Jews in what is now Ukraine, including members of Zelens'kyi's family.

The Russian foreign minister claimed that Hitler was Jewish. The idea was to suggest that the Ukrainian president, because he is of Jewish origin, is like Hitler. The Russian foreign minister has also questioned whether Zelens'kyi is fully human.

The point of repeating antisemitic tropes while claiming to fight antisemitism is to evacuate any meaning from the term "antisemitism" and to erase the lessons of the Holocaust. And there can hardly be a more antisemitic action than that.

Antisemitism is a terrible problem in our battered world, and it is worse from year to year, moment to moment. There are antisemites among Americans, among American young people, and among college students. This is no reason, however, to attack higher education or undermine the legal and moral basis of the American republic.

Antisemites claim that they themselves can make up what they like about history, they can decide who is a real Jew, that the Jews brought suffering upon themselves. Antisemites meanwhile apply the word "antisemitic" to other people who are simply doing things that the actual antisemites do not like. The absurdity is part of the point: the claim that Jewish democrats are the real antisemites or the real Nazis or the real Hitlers is meant to disorient well-meaning people who assume that there must be some logic somewhere, and to provide guidance for malicious people who actually wish to further antisemitism.

I remember a certain feeling of confusion from February 2022 and the initial Russian war propaganda. I am afraid that the same confused atmosphere prevails now in the United States. The American government's war on higher education and freedom of expression is proceeding according to the same antisemitic rules of engagement as Russia's war against Ukraine.

The Musk-Trump policy today is to defund, harass and persecute American universities on the grounds that they permit antisemitism. The word "antisemitism" is being used to justify actions that, aside from many other wrongs, will harm Jews, and we should consider whether they are designed to do so.

The federal government is undertaking to deport Mahmoud Khalil, a Columbia University graduate, on the grounds that as a student he led protests against the Israeli assault on Gaza. There is no accusation that Khalil committed a crime. He is being singled out, in what amounts to a test case for American authoritarianism as a whole, for the expression of his views. The Constitution protects his right to freedom of expression no less than it protects that right for American citizens. If it does not apply to him, in other words, it applies to no one.

According to Trump, Khalil is the "first of many to come." Without evidence, Trump associates Khalil in a general way with "pro-terrorist, anti-Semitic, anti-American activity." These are slurs designed to generate emotion, and neither Trump nor anyone else in government has provided any evidentiary basis for any of them. The stigmatization of a particular individual and his particular cause is a template for doing the same to other people and other causes. The stigmatization of specific protests at specific universities is being used to delegitimize higher education and freedom of expression.

"Anti-American activity" is a very broad category of behavior, and of course, when simply defined at a given by the president, perfectly arbitrary. Manufactured fear of Islam and of Palestinians and their allies is being used to justify an assault on the rule of law in the United States.

At the same time the word "antisemitism" is also being deployed in a familiar and concerning way. The notion is that antisemitism is such a problem that we should accept obviously authoritarian policies to combat it. But will authoritarianism help Jews? And is this particular policy of deportation in any way designed to support Jewish Americans? This seems unlikely to be the motivation of those who made the policy.

Deporting a Muslim who has committed no crime in the name of Jews is not exactly a favor to Jews. It looks more like a provocation by the federal government, designed to generate strife among communities. And making exceptions to constitutional protections of free speech and free assembly in one case undermines the rule of law as a whole.

The specific target of the campaign is also revealing. Khalil was a student at Columbia University, now the showpiece of a larger federal assault on higher education. There will be an investigation of sixty American universities for supposedly allowing antisemitic discrimination against their students. This investigation, like Khalil's arrest, is framed as opposing antisemitism and as supporting Jews.

(I should say that I have worked for more than two decades at Yale University, one of the targeted institutions, where I have taught the history of the Holocaust, sat on the advisory group of the Yale Program for the Study of Antisemitism, and served as faculty advisor for the Fortunoff Archive of Video Holocaust Testimonies, one of the early initiatives to collect survivor testimony. I say this for transparency about my own affiliations and commitments, not to speak for colleagues at any of these institutions or for these institutions themselves.)

But why was Columbia put first? It is in New York. More than twenty percent of its undergraduate students are Jewish. No matter the experiences or attitudes of these students, their university suddenly losing four hundred million dollars is unlikely to improve their education and life chances. Columbia students can speak for themselves. My guess is that Columbia was selected as the symbolic first target less because of the presence of antisemitism than because of the presence of Jews.

And I think that this is something that actual American antisemites will immediately have grasped. The city of New York is coded for antisemites as Jewish. The antisemites in America, seeing Columbia and New York punished, will see Jews being punished -- and they will be pleased by this. The same goes for universities as a whole. Universities are often understood by antisemites to be Jewish. The attempt to bring universities to heel will be met by antisemites with approval.

By American journalistic habit, Musk-Trump's public framing of the anti-university campaign as opposition to antisemitism is accepted. But these basic elements of context are enough to put that into doubt. History teaches clear lessons about breakdowns in the rule of law and about campaigns against cities and universities. These are very often associated with antisemitism. It is very hard, for me at least, to think of historical examples of campaigns against universities and freedom of expression that were intended to benefit Jews. The only reason journalists and the rest of us have to believe that these efforts are made on behalf of Jews is Trump's assurances.

But how likely is it that this administration, in fact, would act from a sincere concern for the well-being of Jews?

The Trump team recently engaged in an action of highly public Jew-baiting inside the Oval Office. Elon Musk performs the Hitler salute and claims that people whom he does not like are "Soros puppets"; in other words, Musk endorses the theory of a worldwide Jewish conspiracy. Musk has enabled antisemitism by the way he has chosen to run Twitter. He trivializes the Holocaust by making jokes about Himmler and Goebbels or by blaming public sector workers for the Holocaust. JD Vance visited Europe in February to endorse the German far right. The secretary of defense is a Christian reconstructionist who associates with a very well-known promoter of antisemitic ideas. Under the new leadership of the FBI, the American far right, the center of American violent terrorism, will receive much less attention. Antisemitic incidents increased during Trump's previous term, during which Trump characterized participants at a neo-Nazi gathering ("the Jews will not replace us," Charlottesville) as "very fine people." Trump says that Jews who do not vote for him are not loyal Americans. He refers to people and institutions with whom he disagrees as "globalist," which is a code for "Jewish" that every antisemite understands. His supporters antisemitically attack Jewish judges who rule in ways that Trump does not like, including in the case of Mahmoud Khalil.

Like Karl Lueger in Hitler's Vienna, and like Vladimir Putin during the full-scale invasion of Ukraine, Donald Trump assigns to himself the right to decide who is Jewish and who is not. On March 12th Trump said that Senator Chuck Schumer is not Jewish but Palestinian: "Schumer is a Palestinian as far as I'm concerned. He's become a Palestinian. He used to be Jewish. He's not Jewish anymore. He’s a Palestinian."

Trump is using Palestinian here as a slur, as if it were some lesser human state that can result from wrong action, as opposed to being a normal human identification with a people. He is also, like Putin and Lueger before him, claiming that Jewishness is something that does not belong to Jews, but to those who rule them. It is the rulers who decide who are the good Jews and the bad Jews, the real Jews and the fake Jews. The point of all this is that all Jews, and Jews especially, have to be obedient to the ruler, or else.

What, then, to conclude?

Americans are being trained to see antisemitism as something other than the oppression of Jews by non-Jews -- which is of course a very real, very dangerous, and growing problem in the world.

Rulers who deploy the word "antisemitism" can themselves be antisemites or promoters of antisemitism. The abuse of the word "antisemitism" is meant to generate a sense of plausibility, confuse opposition, and create more space for the actual phenomenon of antisemitism. And this misdirection is an integral part of the effort to replace a constitutional order with an authoritarian one.

Jews in the United States are being instrumentalized in an effort to build a more authoritarian American system. The real and continuing history of the oppression of Jews is transformed into a bureaucratic tool called "antisemitism" which is used to suppress education and human rights -- and so, in the end, to harm Jews themselves.

As the word "antisemitism" becomes the cover for aggression, we lose the concept. And then, when actual antisemitism manifests itself, there will be no way to describe it, since "antisemitism" will have come to mean something like "the power of arbitrary rulers to suppress freedom of assembly and freedom of speech under cover of disinformation and propaganda."

At the moment the word takes on that meaning, such power will have been achieved. Words will have become just tools to achieve the vision of the Leader.

https://snyder.substack.com/p/antisemitism-and-antisemitism