Het NZa-dossier: wanorde bij de toezichthouder
Foto Hollandse Hoogte / Flip Franssen. Bewerking NRC
Gegevens van patiënten, personeel en ziekenhuizen waren voor alle medewerkers van zorgautoriteit NZa in te zien. Van ontslagbrieven tot intieme verslagen over een patiënt. Een klokkenluider werd genegeerd.
Door Joep Dohmen en Jeroen Wester
Arthur Gotlieb levert het dossier 10 januari af bij de NZa, zijn werkgever. “Grijp het aan als bruikbaar organisatieadvies. Zie het als een cadeaubon. Sterker nog: zie het als een godsgeschenk, bedoeld om de Nederlandse Zorgautoriteit te behoeden voor een diepe val.”
Het 600 pagina’s dikke dossier dat Gotlieb, beleidsmedewerker, afgelopen jaar samenstelde, is niet geschreven uit rancune. Het stuk leest als een welgemeend advies aan zijn hoogste baas, de raad van bestuur van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De inhoud getuigt van schrijftalent maar de aanleiding om zoveel pagina’s vol te schrijven is alles behalve een vrolijke. Gotlieb luidt jarenlang intern de noodklok, zonder resultaat. Zijn “herhaalde pogingen om onzorgvuldigheden en wanbeleid aan te kaarten” zijn afgeketst, staat in het dossier waarover deze krant beschikt. En daar komt eind 2013 een conflict bij met zijn unitmanager over een slechte werkbeoordeling.
Het dossier, onderdeel van het bezwaarschrift tegen zijn werkbeoordeling, beschrijft tot in detail een reeks misstanden bij de NZa. De verwijten worden onderbouwd met 3 gigabyte aan bewijzen, zoals interne correspondentie, documenten, foto’s, geluidsfragmenten, alles bijeengebracht op een Dvd-rom.
Wat er uitspringt in het dossier van Gotlieb: patiëntengegevens en vertrouwelijke documenten zijn niet veilig bij de toezichthouder die een jaarlijkse geldstroom van 90 miljard controleert.
“Helaas zie ik geen andere route dan het u te melden langs deze onsympathieke weg”, schrijft Arthur Gotlieb. “De geest moet uit de fles en het deksel van de pot. Opdat het management tijdig kan bijsturen. Dit schreeuwt namelijk om interventie.” Twee weken nadat hij dit dossier had ingeleverd, pleegde Arthur Gotlieb zelfmoord.
NRC publiceert de komende tijd over het dossier dat Arthur Gotlieb samenstelde. Op deze pagina verzamelen we alle artikelen. Reacties: onderzoek@nrc.nl
Het dossier
- Vijf voorbeelden van potentiële veiligheidslekken
- Arthur Gotlieb
- Reactie NZa
- Verantwoording
- Nieuwsberichten
- Artikelen NRC
Vijf voorbeelden van potentiële veiligheidslekken
Arthur Gotlieb concludeert in zijn dossier:
“De losse eindjes in de bedrijfsvoering tellen op tot een toestand die niet meer acceptabel is. De bedrijfsvoering geeft aanleiding tot zorgen over de automatiseringspraktijk. De gedeelde V-schijf is een tikkende tijdbom. Het mag een wonder heten dat dit potentiële veiligheidslek niet tot een ernstig incident heeft geleid.”
Vijf voorbeelden van deze potentiële veiligheidslekken bij de NZa:
1. Clean desk, niemand houdt zich eraan
De NZa heeft een huisreglement waarin staat dat je pas naar huis mag als je ‘desk clean’ is. De praktijk is anders – zo blijkt uit tientallen foto’s. Bureaus, papierbakken en printers liggen vol vertrouwelijk materiaal. Dat is niet zonder risico, ook al omdat het een komen en gaan is van tijdelijk personeel, plantenverzorgers en schoonmakers. In 2011 maakt Arthur Gotlieb bij zijn unitmanager melding van gelekte vertrouwelijke stukken. Hij krijgt geen reactie.
De NZa heeft een huisreglement waarin staat dat je pas naar huis mag als je ‘desk clean’ is. De praktijk is anders – zo blijkt uit tientallen foto’s. Bureaus, papierbakken en printers liggen vol vertrouwelijk materiaal. Dat is niet zonder risico, ook al omdat het een komen en gaan is van tijdelijk personeel, plantenverzorgers en schoonmakers. In 2011 maakt Arthur Gotlieb bij zijn unitmanager melding van gelekte vertrouwelijke stukken. Hij krijgt geen reactie.
2. Overstappen naar instellingen waar toezicht op werd gehouden
Ook verlaten medewerkers met grote regelmaat de NZa om te gaan werken bij instellingen waarop zij eerst toezicht hielden. Regels die dat verbieden heeft de NZa niet, terwijl de toezichthouder straffen kan opleggen aan de onder haar toezicht staande instellingen en die instellingen ook kan dwingen vertrouwelijke informatie met de NZa te delen. Medewerkers beschikken per definitie over vertrouwelijke informatie over de zorgsector.
Ook verlaten medewerkers met grote regelmaat de NZa om te gaan werken bij instellingen waarop zij eerst toezicht hielden. Regels die dat verbieden heeft de NZa niet, terwijl de toezichthouder straffen kan opleggen aan de onder haar toezicht staande instellingen en die instellingen ook kan dwingen vertrouwelijke informatie met de NZa te delen. Medewerkers beschikken per definitie over vertrouwelijke informatie over de zorgsector.
Neem de adviseur van de raad van bestuur. Hij wordt in 2012 consultant voor de farmaceutische industrie. Als fabrikant Bayer in augustus dat jaar de NZa voor de rechter daagt over vergoeden van geneesmiddelen, blijkt de consultant over de conceptdagvaarding te beschikken. In het dossier zit een e-mail van hem waarin staat dat hij het stuk van het hoofd juridische zaken van de NZa heeft gekregen.
3. Agenda’s delen zonder restrictie of instructie
CBP-directeur Paul Frencken solliciteert in juni 2009 bij de NZa. Brief en cv van de directeur van de ‘privacywaakhond’ zijn meer dan vier jaar lang in te zien voor het complete personeel, uitzendkrachten incluis. Ze staan in Outlook Agenda van de directeur van de afdeling Cure. Dat is niet vreemd binnen de NZa, waar veel vertrouwelijke stukken voor iedereen digitaal toegankelijk zijn. Zoals in Outlook Agenda. Het management propageert “het openstellen van de agenda’s” voor elkaar. Dit zonder restrictie of instructie.
CBP-directeur Paul Frencken solliciteert in juni 2009 bij de NZa. Brief en cv van de directeur van de ‘privacywaakhond’ zijn meer dan vier jaar lang in te zien voor het complete personeel, uitzendkrachten incluis. Ze staan in Outlook Agenda van de directeur van de afdeling Cure. Dat is niet vreemd binnen de NZa, waar veel vertrouwelijke stukken voor iedereen digitaal toegankelijk zijn. Zoals in Outlook Agenda. Het management propageert “het openstellen van de agenda’s” voor elkaar. Dit zonder restrictie of instructie.
4. Zelfs vakantiewerker kon bij de V-schijf
Medewerkers kunnen dat allemaal vinden op de zogeheten V-schijf, die iedere medewerker toegankelijk is. De schijf, die dient om bestanden tijdelijk te delen en ze vervolgens te verwijderen, groeide de afgelopen jaren echter uit tot zo’n 300 gigabyte aan informatie, het equivalent van 500 volgeschreven cd-roms. Op de schijf staan complete patiëntendossiers en 150 geluidsopnamen van hoorzittingen in bezwaarprocedures. Er zijn duizenden bestanden over tariefbeschikkingen, bezwaarprocedures en uitgedeelde boetes.
Medewerkers kunnen dat allemaal vinden op de zogeheten V-schijf, die iedere medewerker toegankelijk is. De schijf, die dient om bestanden tijdelijk te delen en ze vervolgens te verwijderen, groeide de afgelopen jaren echter uit tot zo’n 300 gigabyte aan informatie, het equivalent van 500 volgeschreven cd-roms. Op de schijf staan complete patiëntendossiers en 150 geluidsopnamen van hoorzittingen in bezwaarprocedures. Er zijn duizenden bestanden over tariefbeschikkingen, bezwaarprocedures en uitgedeelde boetes.
De NZa bepaalt bijvoorbeeld de tarieven voor dure geneesmiddelen in ziekenhuizen. In 2013 wordt de lijst met medicijnen herijkt om in 2014 nieuwe tarieven af te geven. In september 2013 staan alle databestanden hierover op de schijf. Terwijl de inkoopprijzen van de geneesmiddelen concurrentiegevoelig zijn.
5. Digitale handtekeningen
Op een ander deel van het netwerk – de W-schijf, die ook toegankelijk is voor uitzendkrachten – staan de digitale handtekeningen van directeuren en bestuurders alsmede de afbeeldingen van bezoekerspassen in hoge resolutie. Met een afdruk kun je zo een nieuw pasje maken om het gebouw van de NZa binnenkomen.
Op een ander deel van het netwerk – de W-schijf, die ook toegankelijk is voor uitzendkrachten – staan de digitale handtekeningen van directeuren en bestuurders alsmede de afbeeldingen van bezoekerspassen in hoge resolutie. Met een afdruk kun je zo een nieuw pasje maken om het gebouw van de NZa binnenkomen.
Arthur Gotlieb
Arthur Gotlieb (30 oktober 1963 - 22 januari 2014) was senior beleidsmedewerker bij de afdeling Cure van de NZa. Dertien jaar lang is hij de specialist voor de bekostiging van dure medicijnen. Gotlieb levert zijn dossier over de misstanden binnen de NZa en over zijn behandeling door het management op 10 januari dit jaar in bij zijn werkgever. Twee weken later pleegde hij zelfmoord. De internetsite van de NZa: “Arthur was een betrokken collega die zich volledig inzette voor zijn werk bij de NZa.”
Broer Marcel Gotlieb reageert namens de familie op het starten van een extern onderzoek naar het interne functioneren van de NZa:
“Mijn ouders en ik zijn aan de ene kant verheugd dat er nu - na tussenkomst van de NRC en bijna 3 maanden na de zelfdoding mijn broer - een onafhankelijk onderzoek komt naar het intern functioneren van de NZa. Aan de andere kant vinden wij het als familie ook erg triest om te moeten constateren dat het kennelijk tot afgelopen dinsdag de bedoeling was dat zijn verhaal in de doofpot zou verdwijnen. Het is schokkend om te moeten ervaren dat een organisatie als de NZa het eigenbelang lijkt te stellen boven het overstijgende belang rond de handelwijze van het Management in het geval van mijn broer en de misstanden die hij aan de kaak stelde. Op dit moment onthouden wij ons van verder commentaar.
Reactie NZa
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) ontstond op de dag dat de ziekenfondspatiënt verdween. De toezichthouder is onlosmakelijk verbonden met de ingrijpende hervorming van het zorgstelsel in 2006. Met een verplichte basisverzekering voor iedereen en een keuze tussen verzekeraars die bij ziekenhuizen en artsen medische verrichtingen inkopen.
De NZa heeft sindsdien de cruciale rol om deze ‘gereguleerde marktwerking’ in goede banen te leiden. Zij is marktmeester, toezichthouder, tariefbepaler, adviseur van de minister en regelgever tegelijk voor een sector waarin jaarlijks 90 miljard euro omgaat.
‘Het is niet goed gegaan en valt niet goed te praten’
Eindverantwoordelijk voor de informatieveiligheid bij de NZa is Eitel Homan, lid van de raad van bestuur. De afgelopen jaren heeft de NZa het zo goed als mogelijk geprobeerd te regelen, zegt hij.
Eindverantwoordelijk voor de informatieveiligheid bij de NZa is Eitel Homan, lid van de raad van bestuur. De afgelopen jaren heeft de NZa het zo goed als mogelijk geprobeerd te regelen, zegt hij.
“Maar het gedrag in de praktijk was iets anders, moet ik constateren. Ik was niet van alle details op de hoogte. Soms was het onwetendheid om vertrouwelijke stukken mee te sturen bij Agenda afspraken.”
Homan zegt dat de NZa maatregelen genomen heeft na het dossier van Arthur Gotlieb. In die zin was het een welkom organisatieadvies, zegt hij. “Toen ik het las dacht ik: er moet iets gebeuren.” De voor alle personeel toegankelijke V-schijf is opgeruimd, personeel heeft instructies gekregen en er wordt gecontroleerd. “Ik trek het me aan”, antwoordt Homan op de vraag hoe het kan dat jarenlang de meeste vertrouwelijke documenten niet veilig waren. “Het is niet goed gegaan en valt niet goed te praten. Ik betreur het.” De NZa informeerde het College bescherming persoonsgegevens niet over de gang van zaken. Gaat Homan dat alsnog doen?
“Ik zeg toe dat ik dat ga doen.”
‘Gebreken zijn ernstig’
Bestuursvoorzitter Theo Langejan:
Bestuursvoorzitter Theo Langejan:
“Wat er met Arthur is gebeurd heeft mij geschokt. We zijn er ondersteboven van. Nu nog. Dat neemt niet weg dat de gebreken die hij noemt ernstig zijn. Arthur was een van de mensen die een key-user was. Die was aangesteld om dit soort fouten op te zoeken. In een aantal gevallen heeft hij die ook gemeld. Maar hij heeft ook geconstateerd dat daar in een aantal gevallen niet veel mee gebeurde. Ik betreur het dat Arthur het niet bij ons heeft gemeld, juist omdat hij een key-user is.”
Verantwoording
Arthur Gotlieb heeft op 10 januari van dit jaar een 600 pagina’s tellende bezwaarschrift ingediend tegen zijn negatieve beoordeling op zijn werk. Dat werd onder meer ingeleverd bij de raad van bestuur van de Nederlandse Zorgautoriteit. Het verweer ging vergezeld van 3 gigabyte aan bijlagen met e-mails, documenten, foto’s, geluidsbestanden en filmfragmenten ter onderbouwing van zijn verweer.
Op 22 januari pleegde de 50- jarige Gotlieb zelfmoord. Nadien is deze krant in bezit gekomen van dit dossier. NRC Handelsblad heeft contact opgenomen met zijn naaste familie. Die bleek er grote waarde aan te hechten dat zijn verhaal publiek werd.
NRC Handelsblad heeft uitgebreid wederhoor gepleegd bij diverse direct betrokkenen die Gotlieb beroepsmatig of privé kenden. De krant heeft op vrijdag 4 april een gesprek gehad. met de raad van bestuur van de zorgautoriteit. De publicatie van vandaag is ook vooraf voorgelegd aan de NZa.
Er is voor gekozen alle medewerkers van de NZa onder het niveau van de raad van bestuur te anonimiseren.
Nieuwsberichten
9 april 2014, 18:36
Onderzoek naar functioneren NZa na zelfmoord medewerker
Minister Schippers (Zorg, VVD) stelt een onderzoek in naar het intern functioneren van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Directe aanleiding is een op handen zijnde publicatie van NRC Handelsblad over een dossier van een interne klokkenluider. De medewerker pleegde in januari van dit jaar zelfmoord na een negatieve beoordeling over zijn functioneren. Lees verder
Onderzoek naar functioneren NZa na zelfmoord medewerker
Minister Schippers (Zorg, VVD) stelt een onderzoek in naar het intern functioneren van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Directe aanleiding is een op handen zijnde publicatie van NRC Handelsblad over een dossier van een interne klokkenluider. De medewerker pleegde in januari van dit jaar zelfmoord na een negatieve beoordeling over zijn functioneren. Lees verder
10 april 2014, 12:19
Wanorde bij NZa: medische gegevens onveilig, klokkenluider genegeerd
Medische gegevens en concurrentiegevoelige informatie van zorgverzekeraars en zorgverleners zijn niet veilig bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De toezichthouder op de zorgsector schendt daarmee al jaren de eigen regels over informatiebeveiliging en de Wet bescherming persoonsgegevens. Lees verder
Wanorde bij NZa: medische gegevens onveilig, klokkenluider genegeerd
Medische gegevens en concurrentiegevoelige informatie van zorgverzekeraars en zorgverleners zijn niet veilig bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De toezichthouder op de zorgsector schendt daarmee al jaren de eigen regels over informatiebeveiliging en de Wet bescherming persoonsgegevens. Lees verder
11 april 2014, 14:05
Kamer wil opheldering van Schippers over problemen bij NZa
De Tweede Kamer wil volgende week meer informatie van minister Schippers (Zorg, VVD) over de problemen bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Lees verder
Kamer wil opheldering van Schippers over problemen bij NZa
De Tweede Kamer wil volgende week meer informatie van minister Schippers (Zorg, VVD) over de problemen bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Lees verder
13 april 2014, 10:28
Schippers: bestuur NZa kan voorlopig aanblijven
Het bestuur van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) mag aanblijven zolang het onderzoek naar het interne functioneren van de organisatie loopt. Lees verder
Schippers: bestuur NZa kan voorlopig aanblijven
Het bestuur van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) mag aanblijven zolang het onderzoek naar het interne functioneren van de organisatie loopt. Lees verder
17 april 2014, 12:37
NZa schrapte alarmerende cijfers in definitief rapport
De NZa heeft eind vorig jaar alarmerende verliezen bij ziekenhuizen verzwegen. In een rapport, dat minister Schippers van Zorg vlak voor Kerst naar de Tweede Kamer stuurde, schrapte de toezichthouder op het allerlaatste moment de belangrijkste conclusie: dat bijna vier op de tien ziekenhuizen in 2012 verlies leden.
Lees verder
NZa schrapte alarmerende cijfers in definitief rapport
De NZa heeft eind vorig jaar alarmerende verliezen bij ziekenhuizen verzwegen. In een rapport, dat minister Schippers van Zorg vlak voor Kerst naar de Tweede Kamer stuurde, schrapte de toezichthouder op het allerlaatste moment de belangrijkste conclusie: dat bijna vier op de tien ziekenhuizen in 2012 verlies leden.
Lees verder
17 april 2014, 16:42
Schippers: ik wist niet dat NZa belangrijke conclusie schrapte
Minister Schippers van Volksgezondheid wist niet dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) alarmerende verliezen bij ziekenhuizen verzweeg in het laatste rapport dat de toezichthouder haar bezorgde - en dat zij vervolgens doorstuurde naar de Tweede Kamer. Dat zei ze vandaag na afloop van de ministerraad. Lees verder
Schippers: ik wist niet dat NZa belangrijke conclusie schrapte
Minister Schippers van Volksgezondheid wist niet dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) alarmerende verliezen bij ziekenhuizen verzweeg in het laatste rapport dat de toezichthouder haar bezorgde - en dat zij vervolgens doorstuurde naar de Tweede Kamer. Dat zei ze vandaag na afloop van de ministerraad. Lees verder
17 april 2014
Tweede Kamer verontrust over functioneren Zorgautoriteit
De Tweede Kamer wil dat minister Schippers (Zorg, VVD) vóór komende dinsdag een brief stuurt waarin zij meer duidelijkheid verschaft over de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en het externe onderzoek dat de minister naar de toezichthouder heeft ingesteld. Lees verder
Tweede Kamer verontrust over functioneren Zorgautoriteit
De Tweede Kamer wil dat minister Schippers (Zorg, VVD) vóór komende dinsdag een brief stuurt waarin zij meer duidelijkheid verschaft over de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en het externe onderzoek dat de minister naar de toezichthouder heeft ingesteld. Lees verder
22 april 2014, 15:09
Schippers: schrappen cijfers door NZa op verzoek van ambtenaren
Het schrappen van cijfers over alarmerende verliezen bij ziekenhuizen door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is vorig jaar gebeurd op verzoek van ambtenaren van het ministerie van VWS. Dat schrijft minister Schippers (Zorg, VVD) vandaag ineen brief aan de Tweede Kamer.
Schippers: schrappen cijfers door NZa op verzoek van ambtenaren
Het schrappen van cijfers over alarmerende verliezen bij ziekenhuizen door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is vorig jaar gebeurd op verzoek van ambtenaren van het ministerie van VWS. Dat schrijft minister Schippers (Zorg, VVD) vandaag ineen brief aan de Tweede Kamer.
Email
