War first, then annexation: is Israel preparing to permanently occupy Gaza?

 

War first, then annexation: is Israel preparing to permanently occupy Gaza?

While expectations rise that surging protests could bring down the Netanyahu government, the Bible-infused nationalists in power are consolidating plans to resettle Gaza, following a well-worn Israeli playbook. Who, or what, can stop them?

by Dahlia Scheindlin, Haaretz

It’s been a heady week in Jerusalem. Trains and public spaces have been flooded with protesters noisily calling for the government to go. This weekend, the protesters calling for the government to immediately prioritize a deal to release the hostages held by Hamas joined with anti-government protests calling for new elections, for a mass demonstration.

Both groups of protesters are hoping for the perfect storm to help boot the government out. Prime Minister Benjamin Netanyahu is facing the fury of the hostage families, having failed to secure a hostage release deal since the initial agreement in November. He’s had plenty of help from Hamas in this failure, but Netanyahu is Israel’s elected leader, and he’s been lying to its citizens that his policies will get the hostages back. Instead, families have noticed that their loved ones are still not home.

Then the U.S.-Israel crisis appeared to hit breaking point last week. Worldwide opinion is sliding into Israel’s global isolation. The ghastly IDF killing of seven workers from the international relief group World Central Kitchen has brought fresh and searing global condemnation.

On the home front, the government has teetered due to a showdown between its own ruling coalition parties over proposed legislation to conscript ultra-Orthodox yeshiva students; there were no winners. The High Court of Justice ordered the state to begin drafting the Haredim posthaste, and to freeze funds to yeshivas that don’t cooperate with the draft. After 75 years of a free ride (well, it cost the rest of us), the Haredi parties were thoroughly shocked, sending tremors through the government.

The various streams of protesters are hopeful that their pile-on of pressure could finally bring the edifice down. In conversations, more and more people say, “I smell elections.”

Elections slip-sliding away

But it’s a long road to Canaan, so to speak. In the immediate phase, there are plenty of factors working against the protesters’ aim of toppling the Netanyahu government. And in the long term, there are numerous reasons to think the government can slog on while laying the groundwork for its most grandiose plans.

After their initial shock, the ultra-Orthodox parties remembered just how beneficial it is to be inside governing coalitions – especially one that is devoted to propping up their isolationist society and schools with public funds, and advancing theocratic aims. They may not get a better deal and they’re not leaving just yet.

The global crisis, too, is more bark than bite. What looked like a high-stakes clash last week – the U.S. allowed the UN Security Council to pass a resolution calling for a cease-fire, and Netanyahu canceled a planned delegation to the White House to discuss a proposed Rafah ground offensive – has been swallowed up by love this week. Netanyahu reversed his decision to cancel the delegation. The Americans will reportedly continue stuffing Israel’s military depots with munitions and its hangars with fighter jets, which speak much louder than words.

The last major crisis in U.S.-Israel relations in 2015 had a similar trajectory: Netanyahu addressed Congress, invited by Republicans behind President Barack Obama’s back – an unprecedented insult. But it ended with a $38 billion 10-year military aid package as Obama’s goodbye gift.

Israelis have never faced true global isolation, and Netanyahu’s core supporters apparently still view him as a savvy statesman. His numbers have actually stabilized somewhat in surveys of Israeli public opinion: he hit a floor in the first few months; now his ratings, his party and his government have stayed low but stable, or even recovered a smidge.

It’s natural for the government to want elections later rather than sooner: the prewar coalition parties are still winning only 46-48 seats in serious polls, far from the 61-seat number they need and miles from their winning 64-seat tally in the last election. More time means potential poll recovery.

But the real reason this government wants to keep power is to advance its broad agenda: Inequality by law (Jewish supremacy); theocracy; annexation; gut the welfare state; legitimize corruption. To do these, the government is rapidly consolidating executive power, stacking the public sector with political loyalists and dismantling democratic institutions.

The anti-government protests and their perfect storm can’t force elections. They may even act as an accelerator for the most coveted part of this plan: annexation. And this time we’re talking not only about the West Bank; the big vision stretches into Gaza, too.

The biggest prize, the historic precedent

Most of the parties in the original Netanyahu coalition believe in the cosmic right to a Jewish religious grip over all of historic Palestine. If they could, they’d even cross the Jordan (eastward), to the lands of the biblical tribes of Reuben, Gad and Manasseh. Historic distinctions between the traditionally anti-state theology of ultra-Orthodoxy versus the messianic, land- and Jewish-sovereignty-fetishizing followers of Rabbi Zvi Yehuda Kook have faded over the decades.

Haredi urban sprawl over the Green Line (the armistice demarcation line before the 1967 Six-Day War) blurred the geographic distinctions, while the Haredi-Nationalist groups bridged the sociological lines. In today’s Knesset there are religious Likud ministers who defend a draft exemption for Haredim, and Haredim who hold that Gaza settlements would “correct a historical injustice.” And when it came to settlements in land occupied in 1967, the state was never far behind.

Likud, once a mostly secular party that drove a nationalist ethos alongside a liberal constitutional order, has remade itself in the image of the ultranationalist religious parties, just with less bombastic religion. That matters for fighting over the conscription law – but it’s a perfect storm in favor of annexation.

One of the government’s first, but least headline-grabbing, actions of 2023 was to transfer powers once held by the Israel Defense Forces in the West Bank to far-right minister Bezalel Smotrich. He’s been frantically employing bureaucratic mechanisms to advance permanent Israeli control: Last month he declared swaths of territory to be “state land,” preventing Palestinians from ever using it. He can’t get enough, and did it again this week.

It’s impossible to keep up: As I was writing this, the Knesset passed another seemingly banal, technical law regarding local authority budgets that again erases the distinction between settlements and sovereign territory (along with other laws gouging democracy, such as the law giving the prime minister the power to shutter media outlets).

Enter Hamas, the worst leaders Palestinians have ever had. Hamas gave Israel the biggest possible prize: a chance to double its annexationist fantasies by expanding to Gaza. Before October 7, the government probably wouldn’t even let itself dream of such a scenario. Now its members – Likud ministers included – have openly declared their intention to reoccupy Gaza permanently and rebuild settlements.

The plans may sound wild, but the pieces are all there.

First, Netanyahu rejected the idea that anyone can run Gaza except the IDF. He still refuses all talk of a day-after plan or cease-fire, but then released a plan that includes indefinite Israeli security control.

Give that idea time to settle in (so to speak); Israel might propose an occupation of 10 years in Gaza, or 18 years, like the occupation of southern Lebanon. And Lebanese territory wasn’t even part of Israel’s ideology or theology; for some strange and unbiblical reason, Gaza is.

Back in 1967, the idea of 700,000 settlers in the West Bank and East Jerusalem would have sounded like a pipe dream. So would brazenly formalizing the annexation of both East Jerusalem and the Golan Heights in the early 1980s. But there have been no material consequences for either, other than giving Israel a bad image in the world. Most Israelis just slough that response off as a sign of the world’s incurable antisemitism, or a prescription for better hasbara.

The limitations of demonstrations

Generations of Israeli leaders, consciously or instinctively, learned a winning technique: Let radical-looking elements in society – politicians, settlers or thugs – indulge in policies, and not just on a theoretical level, that could never fly at the time, even at home, like the first religious ideological Hebron settlers in 1968. Go through the motions of reining them in, release trial balloons, let them pop, then float them again.

This was not only the decades-old dance between settlers and the Mapai/Labor government (see Gershom Gorenberg’s meticulous documentation of the process in “The Accidental Empire“). It was precisely the pattern for the creeping assault on Israel’s independent judiciary (which I documented myself).

For over a decade, radical forces in Likud, Habayit Hayehudi and others were putting out rabid anti-judiciary testers, bills, policies and op-eds. They were softening up their target of public opinion, while all the while Netanyahu played at being good cop.

Each trial, pop and new balloon bounces around in Israel’s “lively democratic debate,” which feeds familiarity and, ultimately, acceptance – happily by some, while others succumb, exhausted.

Israel’s government is hardly troubled by demonstrations, even big ones. Israelis held mass demonstrations against their leadership for its collusion with the perpetrators of the Sabra and Shatila massacre during the first Lebanon war. They demonstrated for the Oslo Accords, and against Netanyahu’s regime coup of 2023.

Demonstrations sometimes have an impact, but they can unwittingly play into the government’s hands: They are evidence of Israel’s “vibrant debate” while prompting the government to just slow down or change tactics to achieve its aims.

So, if the judicial reform didn’t fly, break it down and snatch power anyway, in different ways. If West Bank annexation can’t happen openly, overnight, do it bureaucratically, over time, inch-by-physical-inch; show off some setbacks, display willingness for concessions on constricted or impossible terms, and downplay the quiet, creeping victories.

Why not repeat the formula for Gaza? When the government floats ideas for the future, I advise testing them against this historic pattern; if they fit, occupation and annexation are on the horizon.

Can anything stop the mad dance, or cause a change of course? Only the unprecedented or the unknown.

Mainstream Israelis never legitimized the refusal to serve in reserve duty before 2023. Most everyone rallied for the war after October 7, but when Israelis are stuck in the mud of Gaza, facing a new occupation, settlements and permanent Palestinian insurgency, reservists or even conscripts might make different choices.

Further, countries around the world have loudly proclaimed that this time, Israel truly must be reined in; a permanent political agreement must end this conflict for good. Too bad they won’t say how they’re planning to make it happen.

But there’s one condition for any anti-annexationist alternative to come true: Netanyahu must go. He didn’t invent most of these policies, but if he remains in power, we barely have to imagine the future. Just look at the last six months, the last year, the last 15 years, and ask if you want this, or worse, to be Israel’s fate.

https://www.haaretz.com/israel-news/2024-04-03/ty-article-magazine/.premium/war-first-then-annexation-is-israel-preparing-to-permanently-occupy-gaza/0000018e-a36f-d24a-abbf-ef6f5ae50000

________________________________________________________________

  

My comments :

From the very beginning and against all the apparent odds, I foretold (through JVL and other media outlets) that 7/10 would be used by Netanyahu c.s. as the perfect pretext for Nakba 3.0., and that Netanyahu, in the end (say within a few years from today) most probably would be applauded by most of the Zionists in and beyond their settler based colony in Palestine.

Hence the present (relatively small) protest by “Israelis” against the extreme-right Netanyahu government, is not because those protestors might not be in line with this projected outcome, but they are against the cynical application of the Hannibal doctrine, that makes the IDF into a killing machine of their Hamas-hijacked loved ones, that are being sacrificed for "the greater objective" of the foundation of a mono-ethnic Jewish / Jew supremacist autocracy in Eretz-Israel.

Not only did I foretell the developments that we are witnessing at present, but I also from the very beginning, did suggest, that the Netanyahu government had been fully aware of the preparations of what Hamas had called the operation Jericho Walls and had decided, that they would fully allow the operation to happen, without even symbolically trying to prevent or scupper the attack.

Besides the potentially highly compromising fact, that all the relevant institutions (IDF, Mossad, Shin Bet etc) had a copy of the blueprint  of the military plan - "operation Jericho Walls" - of the 7/10  Hamas operation, a full year (!) before it had been executed, one has to take into account, the extremely sophisticated spying capability of the IDF, it was simply impossible, not to have known the Hamas-operation.

The spying capabilities ranging from state of the art satellite driven, monitoring and recording devices, until a land based monitoring system, including a ring of Palestinians, who - by way of extortion - were forced to inform those occupying services about all kind of "safety compromising" activities in their community. 

The main reason for Netanyahu and his conspiring ultra-nationalist coalition partners, to have the Hamas operation not prevented, was the deliberation, that only through this Hamas operation, the ultra-Zionists would be able to purge the last remaining few millions of indigenous Palestinians over the border with Egypt and Jordan.

This objective needed a number of initiating steps a. annihilating the entire living structure of the Gazan Ghetto and b. starving the Palestinians by refusing all aid from entering. So by purposely engineering a humanitarian disaster, the world could be blackmailed into forcing corridors through the Egyptian and Jordanian borders to have the suffering Palestinians purged out for good from their homeland Palestine : Etnic cleasing.

 

I resigned from World Central Kitchen because it refused to tell the truth about the Israeli genocide in Gaza

For months World Central Kitchen leadership censored material coming out of its Gaza operation and refused to honor staff concerns about our work there. They are finally taking a stand after personnel were killed, but it is much too late.

BY RAMSEY TELHAMI  APRIL 11, 2024  

WORLD CENTRAL KITCHEN STAFF PROVIDE FOOD IN GAZA, JANUARY 2024. (PHOTO: WORLD CENTRAL KITCHEN)

At the time I resigned in early March, I was the only staff member of Palestinian descent at World Central Kitchen (WCK).1 I resigned in protest of extensive, unexplained censorship regarding Gaza at the organization. WCK leadership is taking a stand six months too late, only after 7 of its personnel were killed.

World Central Kitchen is a food relief NGO, founded by celebrity chef José Andrés in response to 2010’s disastrous earthquake in Haiti. While the vast majority of the organization’s work is in response to natural disasters, WCK had made exceptions, including feeding the National Guard and law enforcement during the January 6 insurrection, and in 2022 activated wholesale in Ukraine.

On December 7 of last year, I sent this letter to World Central Kitchen’s executive team, along with a request to discuss its points in an open conversation mediated by an ombudsman, a resource hired by the organization in the wake of last year’s sexual harassment scandal. The letter called for WCK to join other regionally active NGOs in calling for a ceasefire and condemning Israel’s blockade, conform its language in coverage of Gaza to the standard set by its coverage of Ukraine, and an immediate cessation in meal service in Israel. It garnered 43 signatures from WCK staff, contractors, and Chef Corps volunteers at a time when the organization’s largest Slack channel had 101 employees. The entire WCK executive team declined the meeting, and failed to respond when the ombudsman reached out to them. WCK continued to actively serve meals in Israel until the second day of the ICJ genocide hearing in January.

The unique character of WCK’s relief response to October 7 first revealed itself on October 11, 2023, when the organization’s Communications team received the following statement from newly hired Chief Communications Officer Linda Roth, signed by CEO Erin Gore, with instructions to post it without the Communication team’s input, breaking precedent. The statement opened:

“Dear Supporters and Friends of World Central Kitchen,

I am writing to address a matter of great importance regarding our organization’s mission and the horrific terrorist act orchestrated by the militant group Hamas against Israel.”

Four days into Israel’s offensive, after Israeli officials had explicitly stated their intentions to cut off water and aid, and treat all Gazans as guilty, WCK’s statement made no mention of the enclave’s blockade or the climbing civilian death toll. In a heated Communications meeting called to address this, Roth defended the statement from the protest of almost the entire team, claiming taking down the post was a “fireable offense,” justifying the statement with “No one supports terrorism, right?,” and citing now debunked claims widely circulated in the days following October 7. When it was clear the team wouldn’t stand down, the statement was altered to remove the sentence shared above.

Three days later, José Andrés posted this video to WCK’s Instagram, still making reference only to the October 7 attack, with no mention of the climbing Palestinian death toll or blockades. As covered in Electronic Intifada and on social media, Andrés requested a Spanish minister be removed over her protest of Israeli tactics, while WCK continued to work closely with the IDF over the course of the relief response. The initial statement, and Andrés’s video, were decisions made by leadership against the concerns of WCK personnel.

Much of the work in a genocide is not pulling the trigger, but instead minimizing and denying that a genocide is going on. Genocide is a phenomenon of gradual boundary pushing. Each increment must be accepted by the parties with agency for the next to be reached. Under the direction of CEO Erin Gore, Linda Roth, and “Chief Feeding Officer” José Andrés, World Central Kitchen recklessly endangered its personnel, selfishly exploited the situation for its own benefit, and actively participated in the normalization of an ongoing genocide.

As Assistant Video Editor, I cataloged all of the copious footage coming in from Gaza. WCK had daily media uploads coming in from two Palestinian videographers for weeks early on in the activation. When combined with the phone footage from the ground team, it’s plausible WCK has more footage of post-October 7 Gaza than any other aid organization. However, the use of this footage, as well as external communications regarding the response, were extremely restricted. While it is unclear where along the chain of command these restrictions, almost always unexplained, originated, they were demanded of me by Linda Roth.

These restrictions included the removal of key context from videos. One video, highlighting WCK’s trucks entering Gaza via the Rafah crossing, had the story of a driver living out of his truck removed. The published video had no remaining detail of the Kafkaesque process of waiting for days or weeks to enter, and then starting the process again. In another instance, a video of a WCK kitchen caught in an IDF bombing was put on hold entirely. It appears this incident, as well as the fact that WCK personnel were aboard a UN convoy that was bombed, have not been mentioned anywhere externally. I resigned in early March following Roth’s time-dependent demand to share a version of a video that I was not comfortable with – it omitted references to previous Palestinian displacements, the overcrowding of Rafah, the commonality of death in Gaza, a reference to Palestinian death as a “crime,” and footage of the North.

Prior to her hiring at WCK, Roth’s longest continual work experience was managing former hasbarist and pro-Israel anchor Wolf Blitzer for a large chunk of her 25 years at CNN. Well into the current offensive she openly spoke in office about embedding with the IDF in Lebanon and viewing an Israeli general she met there as a personal hero. In a Slack post, she referenced “Hamas folks in the air conditioned tunnels with TV and internet,” and shared a Tweet about Israeli allegations of UNRWA personnel involvement in the October 7 attack with no relevant context. Similar Slack posts addressing Gaza (including one honoring an employee of WCK partner organization MECA who had been killed in an airstrike) were quietly deleted by an admin. In an organizational-wide meeting, Roth declared that WCK had gotten in “way more than the UN,” claiming 62% of all food into Gaza since October 7, later citing COGAT data. This assertion was already impossible, seeing that UN organizations had brought in many times the aid of all NGOs combined. The gap has since grown.

In outward-facing materials, every reference to the Gaza offensive as a “siege” was changed to “conflict.” Roth requested that a reference to the blockades of Gaza be removed from a post collectively written by the Communications team, asking, “What blockades?” Most disturbingly, two employees witnessed Roth remove every use of “Palestinian” in a blog post directly after Palestinian Chef Corps members emphasized to her the importance of referring to Gazans as “Palestinians.”2

Again, it is unclear where in the chain of command these actions originated, but the refusal of the entire executive team to discuss the requests raised on December 7 paints a clear picture. Instead of using its standing to influence the parameters of acceptability, WCK leadership elected to euphemize the situation, and repeatedly withhold footage and stories demonstrating the severity of the reality in Gaza. Per the COGAT data, these sanitization tactics did not make WCK more effective than organizations that have taken a much stronger stance earlier on. 

The lesson here is simple: doing one’s part to push for conditions under which people can be fed should be more important than being the one to feed them.

WCK’s double standards regarding its work in Palestine become very clear when compared to its work in Ukraine.

The way in which WCK writes stories and talks about its work in Ukraine suggests this isn’t principled humanitarian neutrality. In three separate videos, the NGO has highlighted its initiative in rural Ukraine, titled “Seeds of Victory.” It refers to its Ukrainian employees and volunteers as “Food Fighters,” positioning them as part of the war effort. Gaza has had a much higher rate of civilian, especially child, casualties. Andrés is Co-Chair of Biden’s Council on Sports, Fitness, & Nutrition, a member of the State Department’s American Culinary Corps, and has warmly hosted Antony Blinken on his podcast. He has had no issue asserting that Russia was using starvation as a weapon in Ukraine, but has never publicly stated a similar stance on Israel’s policies in Palestine. Until the highly publicized slaughter of its employees forced it to do otherwise, WCK has been towing the Biden admin line regarding Gaza. Despite ridiculous assertions to the contrary, WCK does take political stances, seemingly in line with the privately expressed views of its leadership.

SCREENSHOT FROM THE WORLD CENTRAL KITCHEN WEBSITE.

Save the possibility of genuine incompetence, the WCK leadership’s decisions were not made to maintain neutrality, did not increase effectiveness, and, as April 1 demonstrated, did not protect personnel. The leadership’s failure to honestly portray the dire reality in Gaza, and its attempt to influence the genocide in Gaza via its status and close ties with the Biden administration, means that they bear responsibility for its outcomes. Let no one say they did everything they could.

Mine was only one experience. When I resigned, there was a palpable, widespread atmosphere of disappointment and anger among employees, stemming from issues that began long before I signed on. I am calling on current and former World Central Kitchen employees, contractors, and volunteers to publicly share their stories and force accountability and change.

Notes

1. While WCK hired many Palestinian contractors in Gaza and Egypt, I was the only Palestinian with staff status following the departure of one longtime employee.

2. A co-worker finally convinced Roth to permit one use of the word “Palestinians” so long as it also included “and anyone else in need.”

https://mondoweiss.net/2024/04/i-resigned-from-the-world-central-kitchen-because-it-refused-to-tell-the-truth-about-the-israeli-genocide-in-gaza/?fbclid=IwAR1owQo4AjhpfUmY3tBkG15FbspEtMSHC8z_JoU46HCjWmE76_ZKionmUdU_aem_AbRklaisRUB2JlQuLCN5cIQ8EUwPqYrcMrose2tTMDB9ofz63WkT5wwimfcxbnHVdR0uN8JN1R7oFnWuphZVmoBM

Sywert van Lienden: de boosheid van een paria

12-04-2024 

Boudewijn Geels     Bart Mos

Sywert van Lienden profileerde zich tijdens de coronapandemie als redder des vaderlands. Maar toen uitkwam dat zijn mondkapjeshandel allesbehalve ‘om niet’ was gegaan, viel hij diep. In aanloop naar de civiele rechtszaak tegen hem slaat hij terug, in zijn eerste interview in jaren. ‘Ik leef van €15 in de week.’

Sywert van Lienden: ‘Ik krijg geen euro rechtsbijstand.’ Foto: Tammy van Nerum voor het FD

In het kort

Maandag 22 april dient in de rechtbank Amsterdam de civiele zaak tegen Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel.

De oprichters van de stichting Hulptroepen Alliantie verdienden in 2020 tientallen miljoenen met hun handel in mondkapjes, terwijl iedereen dacht dat ze het belangeloos deden.

Iedereen? Nee, de overheid wist wel beter, stelt Van Lienden.

Hij kan het allemaal uitleggen. En dat gaat hij vandaag doen, zegt Sywert van Lienden. Niet in een of ander café, waar er kans bestaat dat ‘ze’ hem herkennen, met alle mogelijke gevolgen van dien — uitschelden, in zijn gezicht spugen, zijn banden lek steken: hij heeft het allemaal meegemaakt. Nee, we zitten in de veilige bunker die de FD-redactie is.

Nog een voordeel: de kans dat justitie hem hier afluistert is nagenoeg nul. Want dat is wel een onderwerp sinds afgelopen herfst bekend werd dat het Openbaar Ministerie een achtergrondgesprek tussen Van Lienden en journalistiek platform De Correspondent, in 2022 in Kasteel Hackfort in Vorden, heeft afgeluisterd.

Ook tijdens de fotosessie voor dit artikel, twee uur geleden in de bossen bij Hilversum, was Van Lienden voorzichtig, vertelt de fotograaf. De omstreden mondkapjeshandelaar wachtte haar op bij het station, maar kwam pas op het allerlaatste moment zijn oude grijze auto uit. In het bos vertelde hij dat hij regelmatig was achtervolgd en zelfs weleens een Fiod-rechercheur in de bosjes had zien liggen, naar wie hij ‘vrolijk had gezwaaid’.

Zo wilde Van Lienden (33) ook graag op de foto: vrolijk. Toen de fotograaf vaststelde dat dit wellicht niet helemaal past bij de teneur van het interview reageerde hij narrig. ‘Je hebt vast weleens iets vervelends meegemaakt, denk daar maar aan’, zei de fotograaf. Van Liendens respons: ‘Ik kan niks bedenken.’ Sywert-humor.

Ook nu doet Van Lienden — witte sneakers, grijze pantalon, witte trui met horizontale blauwe strepen — zijn uiterste best om eventuele zenuwen te verhullen. Hij heeft zich tot in de puntjes voorbereid. Onderdeel daarvan is dat hij zijn advocaat heeft meegenomen, Steef Bartman. Nou ja, het is eigenlijk niet zíjn advocaat, en dat is precies een van de problemen waarmee hij worstelt. Maar daarover later meer. Nu eerst de openingsvraag.

Tja, hoe begin je als de misschien wel meest verguisde Nederlander van de afgelopen jaren tegenover je zit?

Hoe gaat het?

‘Dat vroeg advocaat Bartman een uur geleden ook. Lastige vraag als je in mijn positie verkeert.’

Daarom vragen we het.

‘Het is ook een heel normale vraag, maar hij is eigenlijk niet te beantwoorden. Ik probeer elke dag gewoon op te staan en er wat van te maken. Of ik dat tot de avond volhoud, hangt een beetje af van wat er die dag gebeurt.’

U hebt lange tijd geen interviews gegeven. Waarom nu wel?

‘Jullie hebben de vraag gesteld. En het werd weleens tijd. Er is een beeld alsof ik onbereikbaar was, maar iedereen die me belde kreeg antwoord. Journalisten die een boswandeling met me wilden maken konden dat gewoon doen. Het verschil is natuurlijk wel off, dan wel on the record. Er lopen een strafrechtelijk onderzoek en diverse civiele procedures, dus elk woord van mij wordt op een goudschaaltje gewogen.’

Maandag 22 april staat inderdaad de civiele zaak op de rol in de rechtbank in Amsterdam. Zowel de staat als de door jullie opgerichte stichting Hulptroepen Alliantie eist de €29 mln terug die u en uw zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel hebben verdiend met jullie mondkapjeshandel. Dan móét u wel praten, on the record.

‘Toch zal ik dat niet doen. Omdat ik dat niet kan. Ik ben er wel, maar niet in persoon en niet met mijn eigen holding en de rechtspersonen waarin mijn vermogen zit. Ik ben alleen fysiek aanwezig, in de zaal. Simpelweg omdat ik geen geld heb voor een advocaat. Dan word je in Nederland bij verstek veroordeeld en ga je gewoon failliet, zakelijk en privé.’

En Steef Bartman dan?

‘Hij is de advocaat van Bernd Damme en zijn bedrijven, en wordt door hem betaald. Bartman is bereid zich ook te stellen namens Relief Goods Alliance BV, waarvan ik nog medebestuurder ben. Maar mijn rechtspersonen en ik als privépersoon zijn ook gedaagd. En zelf kan ik niets meer, want ik ben privé en zakelijk volledig beslagen. Eerst door het Openbaar Ministerie en daarna nog een keer door de stichting Hulptroepen Alliantie. Zelfs de rekening die ik heb met mijn vriendin, gemeenteambtenaar, is beslagen. Het OM had een ton vrijgegeven zodat ik me fatsoenlijk kon verdedigen in de civiele procedure, maar op dat geld heeft de stichting Hulptroepen meteen daarna weer beslag laten leggen.’

‘Wij wonen in een doorsnee huis en hebben twee kleine kinderen. We kunnen amper rondkomen — ik leef van €15 in de week. De rechtszaken die op me afkomen kosten tonnen, maar ik heb geen recht op rechtsbijstand. De regelingen zijn zo dat ik met mijn casus tussen wal en schip val, hoor ik bij elk loket waar ik aanklop.’

‘Het erge is: het kan je zomaar gebeuren.’ Foto: Tammy van Nerum voor het FD

Wat voor respons hoort en voelt u bij die loketten?

‘Wisselend. Sommigen zeggen: tjongejonge, wat een ingewikkeld verhaal, wat lastig voor je.’

Maakt het voor de welwillendheid aan de andere kant iets uit dat u Sywert van Lienden heet, denkt u?

‘Weet ik niet. Formeel zou dat natuurlijk niet moeten uitmaken.’

Advocaat Bartman intervenieert. ‘Wat denk je zelf? Als Sywert ergens gaat solliciteren, hoeveel kans heeft hij dan volgens jullie?’

Van Lienden: ‘In een rechtsstaat zou je moeten kunnen vertrouwen op het beginsel dat je onschuldig bent tot het tegendeel is bewezen. Maar zo werkt het in de praktijk niet. Voor een zitting begint ben je vaak al kapot gemaakt. Ik kom niet eens in aanmerking voor nachtopvang als ik dakloos word. De laatste tijd heb ik veel mensen gesproken die soortgelijke dingen zijn overkomen, omdat het systeem nu eenmaal zo werkt. En het enge is: het kan je zomaar gebeuren. Het is een soort sneeuwbal. Je raakt erin verstrikt en rolt steeds verder de diepte in.’

Zij het dat u natuurlijk niet ‘zomaar’ in deze situatie bent beland.

Van Lienden en Bartman gaan rechterop zitten. ‘Nou’, zegt de voormalige opiniemaker, ‘dan moet je eerst definiëren welke situatie. En dan kun je het hebben over: waar ben je verantwoordelijk voor? En dat moet dan nog maar eens blijken.’

**

De coronaperiode had veel weg van een boosaardig sprookje: iemand in een land hier ver, ver vandaan neemt een hapje vleermuis, waarna eerst zijn eigen stad en vervolgens de hele wereld besmet raakt met een geheimzinnig en gevaarlijk virus. Geen enkele regering was begin 2020 op zo’n pandemie voorbereid. Overheden ‘navigeerden door de mist’, zoals premier Mark Rutte het uitdrukte. Meer IC-bedden moesten er komen, en snel ook. Maar om te beginnen waren er meer mondkapjes nodig.

Ook Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel wilden helpen, via hun stichting Hulptroepen Alliantie. Snel en efficiënt konden ze de ‘zorghelden’ van beschermingsmateriaal voorzien, zeiden ze. En dat allemaal ‘om niet’. Retailer Coolblue en uitzendbureau Randstad vonden het een uitstekend initiatief en gingen de drie helpen, eveneens belangeloos.

Het inderhaast door het kabinet opgezette Landelijk Consortium Hulpmiddelen, een gelegenheidsformatie van private partijen die de inkoop verzorgde, zat echter niet op het onervaren trio te wachten. Volgens Van Lienden mede omdat ze Coolblue buiten de deur wilden houden — de webgigant zou op het idee kunnen komen om ook de zorgmarkt te betreden.

Toch sloot het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport een deal: 40 miljoen mondkapjes voor ruim €100 mln. Echter, de contractpartij was niet de Stichting Hulptroepen, maar de commerciële Relief Goods Alliance BV. En ‘om niet’? Met hun bv zouden de oprichters uiteindelijk zo’n €30 mln winst boeken.

Maar dat alles wisten het Nederlandse volk, Coolblue en Randstad toen nog niet. Die hadden nog steeds Van Liendens ‘om niet’ in hun hoofd.

‘Als je met mij een afspraak maakt kom ik die na, andersom is er geen enkele afspraak met mij gerespecteerd’

Nadat er documenten over de mondkapjesdeal met VWS waren gelekt, publiceerde de Volkskrant op 15 mei 2021 een artikel met de kop ‘De geheime coronadeals van Sywert van Lienden’. Zestien dagen later onthulde onderzoeksplatform Follow the Money dat Van Lienden €9 mln had ‘weggesluisd’ naar een commanditaire vennootschap, Duyfken cv, en zijn compagnons ieder ruim €5 mln.

Gevolg: Sywert Hiryus van Lienden (Rhenen, 18 september 1990) was opeens een paria.

***

Randstad en Coolblue deden aangifte van oplichting. De Fiod arresteerde hem, Damme en Van Gestel nadat het OM 28 februari 2022 bekend had gemaakt een strafrechtelijk onderzoek te starten. De rechter ontsloeg de drie als bestuurders van de stichting Hulptroepen Alliantie en justitie legde beslag op hun tegoeden.

U was dankzij uw ongekend volwassen voorzitterschap van het scholierencomité LAKS al op uw zeventiende de premier-to-be. Politiek columnist op uw negentiende. Oprichter van jongerenbeweging G500. Vaste gast in De Wereld Draait Door, bestuursadviseur van de gemeente Amsterdam, lid van de programmacommissie van het CDA, invloedrijk twitteraar. En nu zitten we hier. Wat is er misgegaan?

‘Dat vind ik een te algemeen gestelde vraag. Er is niet één ding misgegaan aan één kant. Het is in elk geval geen Icarusverhaal. In 2020 was ik een jonge man van 29 met twee kleine kindjes die een paar jaar werkte bij een gemeentelijke overheid en niet altijd even gelukkig was op zijn werk. Media deed ik al jaren niet meer. Ik keek of ik misschien nog wat politieks wilde doen. Privé had ik een paar zware jaren achter de rug.’

Als gemeenteambtenaar zat u destijds in de lappenmand. Naar verluidt met een bore-out.

‘Ik had geen bore-out. Maar ik mag helaas niets zeggen over mijn periode bij de gemeente. Zoals ik in 2020 ook geheimhouding ben overeengekomen met VWS over de mondkapjesdeal. Dat doe ik dus nooit meer, want dat schept een informatievacuüm waardoor je over bepaalde dingen geen helderheid kan geven, ook niet in zo’n mediastorm. Als je met mij een afspraak maakt, kom ik die namelijk na. Andersom is er geen enkele afspraak met mij gerespecteerd.’

U heeft het over afspraken. U had ook een afspraak met de Nederlanders, en met Coolblue en Randstad, om die dingen die u deed voor de zorg ‘om niet’ te doen. Dat bleek niet zo te zijn.

‘Deze vraag bevat een hele hoop oordeel. Welke afspraak, met wie, in welke context? Ik was het niet, hè, die niet publiek wilde maken dat de mondkapjesdeal niet met de stichting Hulptroepen maar met Relief Goods Alliance BV werd afgesloten. VWS stuurde aan op geheimhouding. Vanaf de dag dat ik de deal heb gesloten, 22 april 2020, ben ik degene geweest die heeft gezegd: het is beter om dit open te vertellen. VWS heeft een persbericht hierover tegengehouden.’

‘Mark Frequin, de door VWS ingehuurde project-directeur-generaal van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen, zei in juni 2021 na alle mediacommotie tegen me: “Dank voor het in ontvangst nemen van boos Nederland voor wat ik voor stomme dingen heb gedaan.”* Dat wil niet zeggen dat ik geen medeverantwoordelijkheid draag voor de hele situatie, maar wat er nu gebeurt is wel erg makkelijk. Over Randstad en Coolblue kan ik vanwege het strafrechtelijk onderzoek publiekelijk weinig zeggen.’

En wat houdt uw medeverantwoordelijkheid dan in?

‘Ik heb ja gezegd tegen het voorstel dat uiteindelijk op tafel lag.’

Een voorstel dat jullie ‘gillend rijk’ zou maken, zeiden jullie tegen elkaar. Het staat op tape.

‘Dat ziet er op papier natuurlijk niet goed uit. Maar de context was een heel andere dan in de krant is geschetst. Die tape is gemaakt door een freelancer die voor ons werkte. Zij heeft zich vanaf het begin tekortgedaan gevoeld.’

De freelancer is een voormalige projectmedewerker van de stichting Hulptroepen. Ze speelt in dit dossier een belangrijke rol. Het gerechtshof Amsterdam, dat vorig jaar juni het ontslag van Van Lienden en zijn collega-bestuurder Damme bij de stichting Hulptroepen bekrachtigde, stelt dat de oprichters rond de mondkapjesdeal met opzet verwarring zaaiden over de identiteit van Relief Goods Alliance in relatie tot hun non-profitorganisatie. Het hof haalt daarbij onder meer een mail van genoemde oud-medewerker aan, waarin zij enkele dagen voor het sluiten van de deal haar opstappen aankondigt: ‘Ik ben niet geïnteresseerd in het bijdragen aan een deels (geheime) commerciële organisatie, die steunt op de ruggengraat van een stichting in tijden van crisis.’

Het hof verwijst hierbij ook naar een opgenomen gesprek tussen Van Lienden en zijn medewerker, waarbij hij haar waarschuwt haar ‘waffel’ te houden over het spenderen van de winst: ‘Geen nieuwe auto’s, geen nieuwe huizen, geen nieuwe kleren’, omdat dat te veel vragen zou oproepen.

Volgens Van Lienden moet de getuigenis van de ex-medewerker niet al te serieus worden genomen. ‘Vanaf een heel vroeg moment is ze heimelijk gesprekken gaan opnemen, waaronder gek genoeg ook gesprekken waarin zij oefent met haar eigen vriend om een positie te krijgen in beide organisaties: de stichting en de bv. Ze wil bestuurder worden, ze wil geld hebben, ze wil aandelen hebben. Ze maakte een vreemde indruk. We vertrouwden haar niet helemaal.’

‘Dat “gillend rijk” ziet er op papier natuurlijk niet goed uit’

Over de omstreden deal zegt Van Lienden: ‘Ons eerste non-profitvoorstel werd afgewezen. Met de secretaris-generaal van het ministerie van Financiën, Bas van den Dungen, had ik het over de afdekking van de risico’s en het verstrekken van werkkapitaal: dat moesten zij doen. Maar dat wilde Van den Dungen niet. Dat deed de overheid ook niet bij andere leveranciers.’

‘Op dat moment waren wij Relief Goods Alliance BV aan het oprichten, dus ik zei: joh, ik heb ook nog een bedrijf in oprichting als dat het makkelijker maakt. Van den Dungens antwoord: doe dat dan, want dan kun je gewoon je risico’s inprijzen. “Kijk om je heen. Hoe doet ieder ander het? En dan doe je dat ook.” In dat gesprek stuurde de sg dus aan op een commerciële levering.’

‘Daarna legde ik dat uit aan Bernd en Camille. Daar ontstond het gesprek waar jullie het over hebben. Maar de intonatie is niet hebberig, maar bedachtzaam: als dit allemaal niet werkt, moeten we nadenken of we mee willen doen aan zo'n commercieel avontuur zoals net voorgesteld in dat telefoongesprek. En gekscherend: dan kun je miljonair worden. Ik kan de klok niet terugdraaien, deze woorden hebben een bestaand vooroordeel bevestigd. Maar de strekking is dus anders.’

‘Ik heb zelf nooit contact gehad met Hugo de Jonge over de mondkapjesdeal.’ Foto: Tammy van Nerum voor het FD

Binnen het Landelijk Consortium Hulpmiddelen werd sterk getwijfeld aan de noodzaak en de wenselijkheid van een deal met het trio. Maar VWS voelde zich door Van Lienden onder druk gezet om zaken te doen. Toenmalig minister Hugo de Jonge appte 12 april 2020 aan Van den Dungen: ‘Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan outside pissing in.’

Kunt u zich voorstellen dat VWS publicitaire druk heeft ervaren?

‘Nee, totaal niet. Dat is een misvatting. Ik was destijds ambtenaar, en mocht geen contacten hebben met media.’

U twitterde zich helemaal suf, toch?

‘Welke tweets dan? Welk bericht zou bij Hugo de Jonge hebben kunnen leiden tot de uitspraak die jullie net noemden?’

Twee dagen eerder twitterde Van Lienden bijvoorbeeld: ‘Ben echt stil van wat we tegenkomen afgelopen drie weken.’ En: ‘Geloof mij: binnen 1-2 weken kan iedereen in Nederland goed beschermd werken in de zorg. Alles is getest en in kaart gebracht.’ En: ‘En als dat gebeurt, dan zal ik met plezier de afgelopen weken vergeten. Als het niet gebeurt, dan ben ik benieuwd naar de parlementaire nabeschouwing van de afgelopen periode.’

Uw tweets sorteerden effect. Follow the Money citeerde een intern appbericht van u: ‘Heb even een noodkreet op Twitter geslingerd om politiek deurtje te openen. Assistent minister is inmiddels in de app.’

‘Ik heb zelf nooit contact gehad met De Jonge over de mondkapjesdeal.’

Advocaat Bartman: ‘Hugo de Jonge heeft ook ten stelligste ontkend dat hij zich onder druk gezet heeft gevoeld en dat om die reden de deal gesloten is.’

Politiek is een opportunistisch vak, dat weet u. En het was chaos in Den Haag, zeker in het begin van de pandemie. Het was navigeren met slecht zicht.

Van Lienden: ‘Er is twaalf dagen over deze deal gesproken. Aandeelhouders, bedrijfsstructuren, vermogens, bevoegdheden tot tekenen: het is driemaal gecheckt.’

Hoe kan de overheid dan alsnog met een claim komen?

‘Goeie vraag.’

Bartman: ‘Politieke druk. Ik kan geen ander argument bedenken.’

Van Lienden: ‘Ja. En het is ook echt misleiding van de rechter. VWS heeft voor miljoenen onderzoek naar deze casus laten doen door Deloitte, maar de uitkomsten negeren ze. In hun dagvaarding leunen ze sterk op het boekje van FTM.’

U heeft het over ‘Sywerts miljoenen’, verschenen in maart 2022. Toen u het net voor ons zag liggen zei u: ‘Aha, het sprookjesboek’.

‘Ja, dit is wel echt buitencategorie. De auteurs hebben mij ook nooit gesproken.’

Volgens de auteurs klopt dat. Van Lienden zou onaanvaardbare eisen aan het wederhoor hebben gesteld — wat hij ontkent. Ze sparen VWS allerminst, maar schrijven dat Van Lienden, Damme en Van Gestel heel berekenend te werk gingen en ‘profiteerden van de chaos’ bij het ministerie.

‘Als ik nu lees hoe er destijds achter de schermen over me gesproken is … Wat een onbetrouwbare mensen allemaal’

VWS heeft toegegeven dat het wist dat het trio geld aan de deal verdiende, maar dat het zoveel zou zijn was niet bekend, zei minister voor Langdurige Zorg Conny Helder na publicatie van het Deloitte-onderzoek in september 2022. Premier Mark Rutte zei het tijdens zijn wekelijkse persconferentie zo: ‘Het probleem is dat de drie bewust permanente verwarring lieten bestaan over hun bv en het goede doel.’

Zijn jullie toevallig miljonair geworden? Per ongeluk?

‘Dat vind ik een rare formulering. Uiteindelijk heb ik bewust een handtekening gezet onder een overeenkomst, wetende wat daarvan de omzet en de mogelijke risicofactoren waren. Het was de uitkomst van een rare samenloop van omstandigheden.’

Heeft u daar spijt van?

‘Zeker. Wie wil zijn leven nou zo de vernieling indraaien? Als ik nu lees hoe er destijds achter de schermen over me gesproken is … Wat een onbetrouwbare mensen allemaal.’

‘Die commanditaire vennootschap? Dat deed ik na advies van de bank.’ Foto: Tammy van Nerum voor het FD

Van Liendens miljoenen werden na een tip aan wederom FTM aangetroffen in een commanditaire vennootschap, Duyfken cv. De constructie leek op verstoppen dan wel verhullen. Een cv heeft namelijk beperkte publicatieplicht bij de Kamer van Koophandel.

Waarom heeft u dat op die manier gedaan?

‘Dit is ook weer zoiets. Ik deed het na advies van de bank. Ja, vroeger werd een commanditaire vennootschap nog wel eens gebruikt als anonimiseringsconstructie. Ik heb mezelf van meet af aan ingeschreven als ultimate benificial owner (oftewel eigenaar, red.) van Duyfken. Daarmee ben ik met naam en toenaam gelieerd aan die vennootschap. Het is soms een beetje shady hoe mensen zo’n cv inzetten, maar op zich is een commanditaire vennootschap een doodnormale vennootschappelijke structuur.’

U stalde uw geld bij een vermogensbeheerder, Wealth Management Partners. Waarom deed u dat als u eigenlijk geen miljonair had willen worden?

‘Een bevriende vermogensbeheerder zei: “Je kunt het nu in één klap her en der weggeven en zo een bestemming geven, maar als je het laat beleggen kan je met het rendement, vanwege je leeftijd, nog veertig jaar relevante dingen doen.”’

U wilde iets goeds doen met het rendement op uw vermogen, heeft u inderdaad gezegd. Niet met de miljoenen zelf.

‘Het Concertgebouw Fonds werkt niet anders. Met het rendement doen ze goede dingen, maar de hoofdsom wordt niet aangeraakt. Ik had heel graag iets willen doen voor kansrijke kinderen uit armere gezinnen: een busabonnement, een opleiding of whatever. En voor kankeronderzoek. Het is er nooit van gekomen. Vanwege het hele circus, zoals ik het nu maar even noem.’

Advocaat Bartman grijpt in: ‘Gaan jullie ook aan meneer Kroymans vragen wat hij met zijn €35 mln heeft gedaan?’

Het is een verwijzing naar het bedrijf Lasaulec van Ferrari-dealer Frits Kroymans, dat bij de verkoop van beschermingsmiddelen tijdens de coronacrisis een ‘onwenselijk hoge marge’ berekende, constateerde minister Helder achteraf. Het FD berichtte hier uitgebreid over.

Meneer Kroymans heeft niet gezegd: ik wil geen miljonair worden. Integendeel.

Van Lienden: ‘Ik heb dat ook niet gezegd, van mij had het niet gehoeven. Ik ben ook niet op een boot gaan liggen in Saint-Tropez. Ik ging gewoon met Sunweb op vakantie, en ontving een doodnormaal salaris.’

U ontving €15.000 per maand als bestuurder van Relief Goods Alliance, dus toch wel bovengemiddeld. U zegt: uw leefstijl was niet veranderd, maar op tv zagen we uw gloednieuwe BMW Z4 cabrio doorzocht worden door de Fiod. Ook slecht voor de beeldvorming: uw compagnon Bernd Damme kocht eind 2020 een woonboerderij in Cothen. Het geld voor de hypotheek — €840.000 — leende hij van zijn eigen vennootschap met de naam Labore Omnia Vincit: werk overwint alles, onthulde Quote. Was dat nou handig?

‘Niet bepaald neutraal weer deze vraag. In het voorjaar van 2020 leefde ik van spaargeld, nadat ik mijn baan had opgezegd. Mijn holding kreeg een managementfee van Relief Goods Alliance, maar die werd niet aan mij uitgekeerd als salaris. Het salaris dat ik dat jaar aan mijzelf uitkeerde was ongeveer €2200 per maand. Op advies van mijn fiscalist is dat daarna verhoogd tot twee keer modaal.’

Nadat de mediastorm was opgestoken wilde Wealth Management Partners geen zaken meer met u doen.

‘Een reputatieoverweging. Alle inhoudelijke mensen die aan de casus hebben gezeten hebben altijd gezegd: je hebt ons goed geïnformeerd.’

U had uzelf heel wat ellende bespaard als u dat geld had teruggeven. Want dat blijft de kern. U zei: ik doe het ‘om niet’. En dat was niet zo.

‘Ik heb in deze contractonderhandelingen, op dat moment, dat niet zo gezegd.’

Bartman: ‘Daar is dat verhaal weer! Sywert heeft heel gedetailleerd aangegeven: wat zijn de relevante kaders en wat zijn de relevante partijen. En dan komen jullie toch weer terug met de vraag van: “Ja, maar wat vind je nou van die boosheid?” Bij wie, bij de omgeving?’

U leefde toch niet onder een steen? U heeft toch ook gezien hoe boos iedereen was?

Van Lienden: ‘Door corona hadden mensen dierbaren verloren en stonden bedrijven onder druk. Het is klassiek dat in dat soort situaties een heksenjacht kan ontstaan om de emoties te kanaliseren.’

‘Ik hoop dat er een advocaat is die het zich aantrekt dat iemand rechteloos blijft.’ Foto: Tammy van Nerum voor het FD

U wordt dan dus toch miljonair, ‘door omstandigheden’. Nogmaals: u had het geld kunnen teruggeven. Dan had u het inderdaad ‘om niet’ gedaan.

‘Vraag één is: was er een afspraak dat dat geld zou worden teruggegeven? Vraag twee: hoe zou er worden gereageerd als je het zou teruggeven? Drie: jullie gaan ervan uit dat daar niet een poging toe is gedaan. Zowel de stichting Hulptroepen Alliantie als de staat weet dat ik bereid ben om daar een afspraak over te maken. Aan mij heeft het niet gelegen.’

Was dat gaandeweg het proces? U had toen meteen al kunnen zeggen: dit was allemaal niet de bedoeling.

‘Dat is niet de afspraak die ik met de staat heb gemaakt. Ik heb gewoon een regulier leverancierscontract gesloten, waarbij de risico’s vooral voor mij waren. Waarbij bekend was dat er een risicomarge was en dat er ook geld kon overblijven als die risico's zich niet zouden materialiseren.’

Hij hamert met zijn vuist op tafel: ‘Het enige verschil tussen mij en andere leveranciers van beschermingsmiddelen is dat ik me ook als vrijwilliger heb ingezet voor een stichting die ook non-profit nog wat wilde doen voor de groepen die de staat zelf niet wilde en niet kon bedienen.’

Bartman: ‘En dat héb je ook gedaan Sywert. Dat heb je heel succesvol gedaan!’

Van Lienden: ‘Daar heb ik me keihard voor ingezet! En daar hoef ik niet de credits voor te hebben, maar het zou wel prettig zijn als we het allemaal even in de juiste proporties zien.’

Is dit interview een soort noodkreet? In de hoop dat zich alsnog een advocaat aandient om u te helpen in de civiele procedure?

‘Nou, het is geen bedel-interview, maar ik hoop wel dat er een advocaat is die het zich aantrekt dat iemand rechteloos blijft. Ik heb vooral duidelijk willen maken waarom ik 22 april niet in die procedure verschijn. Niet omdat ik wegloop voor mijn verantwoordelijkheid, maar omdat ik door de omstandigheden niet in staat ben om überhaupt in een proces te verschijnen.’

Hoe verwacht u dat dit eindigt? U heeft een databank geopend op internet: Mondkapjesdeal.info, met ‘informatie en context rondom de maatschappelijke discussie over de mondkapjesdeal’. En op Twitter, tegenwoordig X, is duidelijk te zien dat u nog steeds dolgraag ‘mee wilt doen’. Met commentaar op politieke issues bijvoorbeeld, net als vroeger.

‘Ik ben als mens niet veranderd, dus natuurlijk wil ik gewoon werken en meedoen in de wereld. Maar voorlopig zit dat er niet in. Sowieso: of dit nu leidt tot een vrijspraak of een veroordeling, je verliest altijd.’

Sywert van Lienden laat weten dat hij ‘niet akkoord’ is met de uiteindelijke versie van dit artikel.

*Mark Frequin laat op deze uitspraak van Van Lienden desgevraagd aan het FD weten: ‘Ik reageer niet via de krant op deze zaak. Ik wacht mogelijke rechtszaken af.’

https://fd.nl/politiek/1513242/sywert-van-lienden-de-boosheid-van-een-paria