Coronaprotest uit liefde voor de ‘Heimat’

 

Coronaprotest uit liefde voor de ‘Heimat’

Duitsland In Duitse coronademonstraties komt extreem-rechts samen met esoterische natuurliefde. Een alliantie met een verleden.

• Nynke van Verschuer

16 april 2021

Bij een ondergaande zon aan het Brandenburger Tor staat op maandagavond een groepje demonstranten met Duitse en Amerikaanse vlaggen. „Vrijheid en liefde” klinkt het vanaf het podium, een kreet die het publiek geestdriftig nadreunt. De spreker heeft het over „mensverachtende” maatregelen: „Onze ouderen liggen in hun eigen fecaliën, wij mogen hen niet aanraken, maar worden met plexiglas wanden en maskers op afstand gehouden. Deze maatregelen zijn gemaakt door mensen zonder een grein empathie.” Sinds een aantal weken zijn er in Berlijn ‘Maandagdemonstraties’, naar de demonstraties die in 1989 bij de Nikolaikirche in Leipzig begonnen uit protest tegen het DDR-regime. In 2014 kaapte de islamofobe beweging Pegida de maandagse demonstraties, inmiddels wordt op maandagen in enkele steden tegen de ‘coronadictatuur’ gedemonstreerd.

Hoe dan ook lopen op deze avond veel historische vergelijkingen en verwijzingen door elkaar. Eerder begon een spreker over het aantal slachtoffers van het geallieerde bombardement op Dresden, dat veel hoger zou zijn dan de geschiedenisboeken vertellen. Bovendien betoogt hij dat het Duitse boetekleed maar eens moet worden afgeworpen; bekende thema’s uit het neonazi-circuit.

Vaccins zouden ‘onnatuurlijk’ zijn, en een product van de ‘mondiale elite’

Complot-ideoloog Thorsten Schulte richt zich deze avond in Berlijn tot de aanwezige politie: „We zeiden ‘nie wieder’. Nooit weer kunnen jullie zeggen: ‘Es war ein Befehl!’” Even -tevoren liep Bondsdaglid Karsten Hilse van de AfD rond op de demonstratie en schudde hij Schulte uitgebreid de hand.

Organisator van de bijeenkomst is Artur Helios. In het Noordrijn-Westfalense Hamm riep Helios eerder op om iedereen die verantwoordelijk is voor de lockdown te „elimineren” en alvast de namen en adressen van de dienstdoende politieagenten (in complotjargon: ‘Merkels troepen’) te noteren. De politie in Saksen doet onderzoek naar Helios omdat hij op een podium in Dresden zijn arm zou hebben uitgestoken voor een Hitlergroet.

Protest tegen coronamaatregelen in Kassel op 20 maart.

Foto Armando Babani/AFP

Naast de Amerikaanse vlag, als teken van solidariteit met de Capitool-bestormers, en de omgekeerde Duitse vlag – een symbool van het ‘Reichsbürgertum’, dat de open, moderne samenleving afwijst – wappert er een regenboogvlag met de tekst „Love wins”.

Er zijn meer spirituele types vertegenwoordigd; een vrouw loopt met een kartonnen bord: „Wanneer mogen onze kinderen weer kind zijn?” Een man draagt een spandoek: „Vaccin = giftige chemie = genocide”. Een andere vrouw heeft met plakband op haar rugzak een papier met daarop in elkaar grijpende cirkels geplakt, een symbool dat veel te zien is op bijeenkomsten van de Duitse coronademonstranten en dat volgens het internet de „bloem van het leven” voorstelt, een „metafoor voor de verbondenheid van alle leven”.

Nationalistisch gedweep

Het is breed becommentarieerd, de op het oog merkwaardige alliantie tussen extreemrechtse en esoterische coronasceptici. Een verwijzing naar het nationaalsocialisme ligt in Duitsland altijd vlak onder de oppervlakte, maar ook de esoterische natuurbeleving heeft oude papieren. 

Na de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland werd ervan opgekeken dat zijige yogabeoefenaars, antroposofische natuuraanbidders en bezorgde moederfiguren zich in de armen van Thierry Baudet zouden hebben gestort. 

Toch is de alliantie niet vreemd en zeker niet nieuw, al helemaal niet in Duitsland, waar nationalistisch gedweep met de eigen geboortegrond en verheerlijking van natuur en het ‘natuurlijke’ sinds eind negentiende eeuw samengaat in een afkeer van het moderne leven.

Götz Kubitschek leidt de rechtse uitgeverij Antaios en is met zijn tijdschrift Sezession en denktank ‘Institut für Staatspolitik’ een sleutelfiguur in de nieuwrechtse scene in Duitsland. De denktank is door de veiligheidsdiensten als ‘verdacht rechts-extreem’ bestempeld. In een artikel op de site van Sezession schrijft Kubitschek over de beweging van de Wandervogel, een jeugdbeweging die in 1896 werd gesticht en teruggrijpt op de Romantiek. In de steeds verder geïndustrialiseerde steden, en in het door vaste schooltijden en werkdiensten gedicteerde leven, zochten de ‘trekvogels’ het avontuur in de natuur, buiten het burgerlijke leven, waar zij met alleen het hoognodige de weekends doorbrachten.

Parallel aan de Wandervogel ontstonden in het Duitsland rond de eeuwwisseling gelijksoortige bewegingen, die, om een reclamekreet van het antroposofische badartikelenmerk Weleda te lenen, ‘mens en natuur’ moesten ‘verbinden’, en de gevoelde vervreemding door verstedelijking en industrie ongedaan moest maken. 

De ‘Freikörperkultur’ raakte in zwang, naaktlopen in de overtuiging dat zon, lucht en zeewater de mens zouden ‘helen’, en – in enkele vertakkingen van de beweging – ook ‘het ras’ zou behoeden voor ‘degeneratie’; ideologieën die later naadloos in het nationaal-socialisme konden worden opgenomen. De naakte zonaanbidders van de vroege twintigste eeuw zijn op veel doeken te zien van de schilders van beweging Die Brücke (1905-1913).

Geënt op de theosofie van Helena Blavatsky, de geestelijk moeder van de New Age-beweging met haar theorieën over samensmeltende religies en de vijf menselijke ‘wortelrassen’, stichtte de Oostenrijker Rudolf Steiner de antroposofie. 

Steiner maakte onderscheid tussen ‘gedegenereerde rassen’ en de rest, en noemde het jodendom een „fout van de wereldgeschiedenis”. 

Uit de antroposofie komt de biodynamische landbouw voort, die grotendeels in Duitsland wordt bedreven en die gewassen opkweekt onder invloed van ‘kosmische krachten’ en koehoorns met mest in de grond begraaft voor een betere oogst.

Protesttekst in Stuttgart begin april: ‘Kinderen hebben liefde en onderwijs nodig, geen tests en mondkapjes’

Foto Sascha Steinbach/EPA

In zijn artikel over de Wandervogel op het rechtse blog heeft Kubitschek het over een verlangen naar een leven buiten het „door en door georganiseerde, geplande, moderne leven”, buiten de „betekenisloosheid en de verveling”, over wat er meer is dan „productie en consumptie, organisatie en optimalisatie”.

Nu is er weinig zo georganiseerd en gereguleerd als het lockdown-bestaan. En dus vinden de esoterici die ‘heelheid’ en ‘verbinding met de natuur’ zoeken, aansluiting bij de rechts-extreme groep die de liberale democratie altijd al een bloedeloos keurslijf vond, en de coronamaatregelen aangrijpt om nog maar eens te onderstrepen dat Duitsland een dictatuur is en de regering Merkel moet worden afgezet.

Niet alleen mondkapjes en plexiglaswanden om mensen van elkaar te scheiden vindt die groep ‘onnatuurlijk’ of ‘dictatoriaal’ – ook vaccins, geproduceerd in steriele fabrieken zijn ‘onnatuurlijk’, of, voor degenen die ‘natuur’ aan de eigen geboortegrond gelijkstellen, een product van de ‘mondiale elite’, een antisemitisch geladen begrip. En zo manifesteert zich, net als in het Duitsland rond 1900, de antisemitische complottheorie in de liefde voor de ‘Heimat’, de geboortegrond. Op een Berlijnse demonstratie een dag later, een protest voor de Bondsdag tegen de uitbreiding van de coronanoodwet, draagt een man met een windjack een kartonnen bord op zijn buik met de tekst „Schluss mit globalem Putsch”, „Uit met de mondiale coup”.

Zelfhelende krachten

Volgens een onderzoek van de universiteit Basel vindt bijna tweederde van de coronademonstranten dat de ‘zelfhelende krachten’ in het lichaam genoeg zijn om het virus te overwinnen. 

Maar met het criterium ‘natuurlijk’ verwerpen zij niet alleen beschermingsmiddelen als plastic pakken, mondkapjes of vaccins. Ondanks bezorgde woorden over „ouderen in hun eigen fecaliën” is de stemming op coronademonstraties meer dat het heel normaal en ‘natuurlijk’ is om op je tachtigste te sterven. Een spreker op het podium maandagavond in Berlijn vindt het hypocriet en liefdeloos dat de -Wereldgezondheidsorganisatie zich zo om bejaarde westerlingen bekommert terwijl er in Afrika kinderen sterven van de honger. Of dat kinderen, om voor die moeder met het kartonnen bord te spreken, niet mogen spelen zoals hun leeftijd dat verordonneert, omwille van de ouden van dagen.

Op een demonstratie in Stuttgart op 3 april droeg iemand de tekst: „Liever staand sterven dan knielend leven”. ‘Staand’, in deze, is vermoedelijk een metafoor voor ‘zonder mondkapje’ en ‘met veel vrienden’. Op Sezzession schrijft een auteur „Een infectieziekte […] is geen catastrofe, maar onderdeel van het natuurlijke.” 

Voor het hard-rechtse sociaal-darwinisme, waar het recht van de sterkste geld, is inmenging in zaken als leven en dood, of in ‘natuurlijke’ rolverdelingen zoals tussen man en vrouw, een moderne hebbelijkheid die het leven – een tragedie, een strijd – beknot.

Vanaf het podium klinkt – en op de achterflap van het boek van complotdenker Thorsten Schulte prijkt – een citaat van de schrijver Kurt Tucholsky: „Het volk begrijpt het meeste verkeerd, maar voelt het meeste juist.” Aan het Brandenburger Tor klinkt applaus. Dat het publiek prat gaat op deze zin doet vermoeden: het meeste verkeerd begrijpen is geen halszaak. Zolang er maar veel wordt gevoeld: love wins.

https://www.nrc.nl/nieuws/2021/04/16/coronaprotest-uit-liefde-voor-de-heimat-a4040090