Nieuwe onthullingen over Toeslagenaffaire tarten het broze vertrouwen in Den Haag
Toeslagenaffaire Volgens RTL Nieuws hield de voltallige ministersploeg informatie over de Toeslagenaffaire doelbewust achter voor de Tweede Kamer. De timing kon haast niet gevoeliger.
Gedupeerden van de Toeslagenaffaire tijdens een protest in Den Haag. Foto Phil Nijhuis/ANPHet toch al broze onderlinge vertrouwen aan het Binnenhof wordt nog verder op de proef gesteld. Net nu informateur Herman Tjeenk Willink uitzoekt of een kabinet-Rutte IV levensvatbaar is, komt RTL Nieuws met een explosieve reconstructie van de rol van het gehele kabinet-Rutte III in de Toeslagenaffaire.
Volgens RTL kozen de ministers er in 2019 bewust en gezamenlijk voor om pijnlijke feiten over de Toeslagenaffaire niet met de Tweede Kamer te delen, en werd er hardop geklaagd over kritische Kamerleden. Kamerleden reageerden woensdag verbijsterd en eisten meteen een debat hierover. Dat komt er ook, maar pas nadat het kabinet een brief heeft verstuurd over de kwestie. Wanneer die brief er komt, was woensdagmiddag nog onduidelijk.
De onthulling komt demissionair premier Mark Rutte (VVD) slecht uit. Rutte wil door als premier, maar bij veel partijen overheerst twijfel over Ruttes betrouwbaarheid. Die staat nu opnieuw onder druk. Nadat het kabinet in januari aftrad vanwege de Toeslagenaffaire, ontkende Rutte stellig dat zijn ministersploeg ooit om politieke redenen had besloten om de Kamer onjuist of onvolledig te informeren. De reconstructie van RTL spreekt dat tegen.
En niet alleen Rutte staat er slecht op: alle coalitiepartijen hebben ogenschijnlijk vuile handen, nu het erop lijkt dat hun ministers tussen de goed geïsoleerde wanden van de Trêveszaal bereid waren informatie weg te houden bij het parlement – en stevig doorvragende Kamerleden bekritiseerden. De Rutte-doctrine, de vermeende afkeer van openheid bij de premier zelf, lijkt ineens de Rutte III-doctrine, een kwaal van zijn hele kabinet.
Geheime notulen
Plaats van handeling in de reconstructie is de ministerraad, het wekelijkse kabinetsoverleg op vrijdag. Daar werd op 15 november 2019 gesproken over een verzoek uit de Tweede Kamer om inzichtelijk te maken welke ambtenaren en bewindspersonen precies betrokken waren bij de misstappen van de Toeslagenaffaire, schrijft RTL, dat zich voor de reconstructie naar eigen zeggen baseert op bronnen met toegang tot de geheime notulen van de ministerraad.
Tienduizenden onschuldige ouders waren door de Belastingdienst jarenlang als fraudeurs behandeld, zo was in het najaar van 2019 al bekend. Wie wisten daarvan, wilden de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA), Helma Lodders (VVD) en Renske Leijten (SP) weten, en wie was er verantwoordelijk?
Volgens RTL spraken de ministers gezamenlijk af dat ze niet alle beschikbare informatie zouden delen, om te voorkomen dat nieuwe schandalen opdoken en om de aandacht niet op individuele ambtenaren en politici te vestigen. Concept-documenten, waaronder mails, werden daarom niet met de Kamer gedeeld. Ondanks openlijk gedeelde twijfels over de rechtmatigheid van die beslissing – mocht dit wel van de Grondwet? – werd de afspraak formeel vastgelegd in de notulen, aldus RTL.
De ministers hadden weinig positiefs te melden over de Kamerleden die de affaire met hun graafwerk aan het licht brachten. Volgens RTL moest met name CDA’er Omtzigt het ontgelden, nadat D66-bewindspersonen tijdens een ministerraad in juni 2019 ergernis uitspraken over de behandeling van de eigen staatssecretaris op het dossier, Menno Snel. VVD en ook CDA sloten zich daarbij aan. „We hebben geprobeerd de heer Omtzigt te sensibiliseren, maar dat is niet gelukt”, zou minister van Financiën Wopke Hoekstra volgens de notulen over zijn partijgenoot hebben gezegd.
CDA-twist ligt nu toch op straat
De onthullingen zijn voor alle betrokkenen uiterst pijnlijk. Rutte heeft steeds volgehouden dat de Tweede Kamer alleen slecht is geïnformeerd omdat de informatiehuishouding van de ministeries niet op orde was. Daardoor raakten documenten soms zoek, was zijn verklaring. Van opzet was nooit sprake geweest, zei de premier, ook al stelde de parlementaire commissie die de Toeslagenaffaire onderzocht in haar eindrapport vast dat het kabinet wél keek naar „gewenste juridische en politieke uitkomsten”.
Maar ook andere bewindspersonen zullen vragen moeten beantwoorden. Daarbij springt Wopke Hoekstra het meest in het oog. Al eerder is beschreven, ook in NRC, hoe het team rond Rutte de gevoelige uitspraken van het CDA-smaldeel in de ministerraad over het ‘temperen’ van Omtzigt gebruikte om te voorkomen dat de notulen van alle ministerraad-vergaderingen zouden worden geopenbaard. Zo voorkwam de partij, met hulp van het CDA, dat de ‘Rutte-doctrine’ een campagnethema werd.
Nu ligt de worsteling van de CDA-bestuurders met het eigen Kamerlid alsnog op straat. En dat op een gevoelig moment. Hoekstra en Omtzigt vertegenwoordigen twee kampen binnen het CDA, die verdeeld zijn over de vraag of nog met Mark Rutte geregeerd kan worden. Omtzigt voelt daar niets voor, Hoekstra wel.
Ook de formatie zit op een kritiek punt. Woensdag voert informateur Tjeenk Willink gesprekken met de leiders van de grootste partijen. Eén van de agendapunten die hij met alle fractievoorzitters wil bespreken, zo kondigde hij al van tevoren aan: „De betekenis van een andere bestuursstijl en meer dualisme voor het vertrouwen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.