Deze invloedrijke pater pleit voor dictatuur en wordt onderzocht door het Vaticaan. ‘Zijn netwerk heeft diepe zakken’
De Oostenrijkse pater Edmund Waldstein leidt een grote priesteropleiding en heeft het luisterend oor van de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance. Net nu hij op weerstand stuit, kondigt het Vaticaan een inspectie van zijn klooster in Heiligenkreuz aan.
Wie de reactie van het Oostenrijkse klooster Heiligenkreuz leest op een recent aangekondigde inspectie door het Vaticaan, zou denken dat er niet veel aan de hand is. ‘We zien dit als een welkome gelegenheid tot reflectie en versterking’, schrijft prior Johannes Paul Chavanne.
Maar een inspectie door het betreffende ‘ministerie’ van het Vaticaan (in rooms-katholiek jargon: een apostolische visitatie door het Dicasterie voor het Gewijde Leven) komt niet uit de lucht vallen. Het is geen strafrechtelijk onderzoek van de kerk, maar wel een spaarzaam ingezet instrument, waarvoor gegronde aanleiding moet zijn. De abdij met bijna honderd cisterciënzer monniken wordt dan ook gecontroleerd op een reeks aan mogelijke misstanden.
Interesse vanuit conservatieve hoek
Het Dicasterie wil onder meer weten hoe de abdij omgaat met mogelijke gevallen van misbruik en wangedrag. Ook is de inspectie, volgens de uitgelekte Vaticaanse aankondigingsbrief, gericht op de stijl van leidinggeven en de naleving van kerkelijke regels binnen het klooster. De genoemde aanleiding voor de inspectie: ‘enkele aanwijzingen’, die niet verder worden toegelicht.
De al in de twaalfde eeuw opgerichte abdij van Heiligenkreuz treedt graag naar buiten via bijvoorbeeld YouTube-filmpjes. Het heeft een conservatief imago; daaraan droeg bij dat de beroemde antiprogressieve psycholoog Jordan Peterson in de rust van het klooster aan zijn laatste bestseller mocht werken.
Een katholiek weblog van conservatieve snit reageerde gealarmeerd op de aangekondigde inspectie. Volgens Silere non Possum opent het Dicasterie met de inspectie de aanval op het klooster ‘onder het mom van ideologisch evenwicht’. Het Vaticaanse onderzoek zou neerkomen op repressie van een florerende abdij, die ‘geworteld is in traditie’.
Dat Heiligenkreuz floreert, in tegenstelling tot veel andere kloosters, klopt. Dat komt met name door interesse vanuit conservatieve hoek, denkt Vaticaankenner Rik Torfs. “Maar je moet hen niet als een gesloten groep beschouwen”, waarschuwt hij. “Binnen dat conservatisme bestaan verschillende tendensen.”
Extreme denkbeelden
De nu aangekondigde inspectie moet vanwege de benodigde voorbereiding al langer in de pijplijn zitten. Het is dus een erfenis van de ‘progressieve’ paus Franciscus, maar de huidige paus heeft blijkbaar ook geen reden gezien om de inspectie tegen te houden. Daarnaast noemt het Vaticaan zelf het traditionalistische karakter van het klooster in ieder geval niet als reden voor de visitatie.
Wel is de timing van de aankondiging van de inspectie saillant. Die komt op het moment dat een van de monniken van Heiligenkreuz, de reactionaire pater Edmund Waldstein, onder vuur ligt vanwege zijn extreme denkbeelden. Sowieso is het voor de cisterciënzers een merkwaardige tijd: er loopt ook een Oostenrijks strafrechtelijk onderzoek naar de afzender van vele anonieme, beschuldigende brieven over de abdij.
De 41-jarige Oostenrijker Edmund Waldstein is theoloog en geeft les aan twee katholieke hogescholen, waaronder die van Heiligenkreuz, dat momenteel honderden studenten heeft. Al jaren is Waldstein een prominent verkondiger van een theocratie, een reactionaire staatsvorm waarbij de kerk de hoogste autoriteit is – het zogenoemde ‘integralisme’.
Doodstraf voor ketters
In zijn artikelen loopt Waldstein te hoop tegen de ‘zieke’ moderne staat, en fantaseert hij over vervanging door een katholiek, meer autoritair regime. Tekenend is zijn uitspraak over de Iraanse ayatollah-regering, dat superieur zou zijn aan het westerse liberalisme ‘omdat het religieuze regels aan de bevolking oplegt’.
Onder de religieuze regels die Waldstein voor ogen heeft is bijvoorbeeld de herinvoering van de doodstraf voor vasthoudende ‘ketters’. Hij zegt daar wel bij dat het pauselijk gezag daar momenteel geen toestemming voor geeft. Waldstein accepteert dat gezag.
Ook over de beruchte Mortara-affaire, waarbij een heimelijk gedoopt Joods jongetje in de negentiende eeuw werd gekidnapt door het Vaticaan, heeft Waldstein een controversiële mening. De Joodse ouders ‘ontkenden Christus’, stelt Waldstein, en kregen terecht het kind niet terug omdat zij zich niet lieten dopen. Het Vaticaan was daarmee redder van het kind, geen gijzelnemer.
Wat de verschillende stromingen binnen het integralisme verder ruwweg bepleiten is een afgedwongen terugkeer van het belang van traditie en familie. Dat betekent: vrouwen- en homorechten de deur uit, een grotere kerkelijke invloed op het onderwijs, en een verbod op goddeloze zaken zoals pornografie.
Luisterend oor van J.D. Vance
Binnen Heiligenkreuz heeft Waldstein een belangrijke positie. Hij is directeur van het instituut waar nieuwe studenten theologie worden geholpen bij het vinden van hun roeping. Zij besluiten er bijvoorbeeld of ze priester willen worden. Van die laatste categorie studenten kent Heiligenkreuz er veel: de opleiding van het klooster levert het hoogste aantal priesters af van de Duitstalige wereld.
Ook buiten de muren van het klooster heeft Waldstein enige invloed – zelfs tot in de hoogste regionen van de Amerikaanse overheid. Waldstein, kind van een Oostenrijkse vader en een Amerikaanse moeder, heeft het luisterend oor van de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance, stelt de Duitse onderzoeker Andreas Kemper. De naar eigen zeggen ‘post-liberale’ rechterhand van Trump laat zich graag adviseren door anti-liberale denkers.
Sowieso onderhouden integralisten in de VS en Oostenrijk innige banden, met samenwerkingsverbanden en bezoekjes over en weer, zegt de Oostenrijkse theoloog Sigrid Rettenbacher. De Amerikaanse universiteit van Steubenville, waar Waldsteins vader hoogleraar is, noemt ze ‘een hotspot voor integralisme’. Het komt daarbij goed uit dat die universiteit een campus heeft in Oostenrijk.
Binnen de netwerken van integralisten en uiterst rechts waarin Waldstein zich begeeft bestaat het ‘expliciete doel om democratieën te verzwakken’, zegt Rettenbacher. En dat lukt ze. “Je ziet de gevolgen in Hongarije en de Verenigde Staten. Het zijn groepen met diepe zakken en veel invloed”.
Eerder waarschuwde het wetenschappelijk bureau van de Duitse christendemocraten, de Konrad Adenauer Stiftung (KAS), in een rapport ook al voor het gevaar van (neo-)integralisme. De Kas noemde Waldstein daarbij als voorbeeld van de beweging in Europa.
Streep door promotie
In een kritisch stuk dat Rettenbacher in april van dit jaar schreef over Waldstein, benoemt ze dat gevaar voor de democratie van deze netwerken. Na haar artikel reageerde klooster Heiligenkreuz dat het ‘onvoldoende aandacht had besteed aan bepaalde theologische standpunten van Waldstein’. Het klooster zou met Waldstein in gesprek treden en distantieerde zich, in de lijn van Rome, van het integralisme.
Daar bleef het niet bij voor Waldstein. Er ging ook een voorlopige streep door zijn zogeheten habilitatie, een soort wetenschappelijke promotie. In mei distantieerde de Universiteit van Innsbruck, waar Waldstein zou promoveren, zich van hem vanwege zijn extreme standpunten. De universiteit vroeg hem zijn habilitatie in te trekken.
Rettenbacher – die ook voorzitter is van de Oostenrijkse afdeling van de Europese vereniging voor vrouwelijke theologen – vroeg in haar artikel ook aandacht voor de bedreigingen en intimidatie die zij en een aantal van haar progressieve vrouwelijke collega’s het afgelopen jaar ontvingen.
‘Poging tot chantage’
De theologen worden lastiggevallen in telefoontjes, mails, of een brief naar hun thuisadres. Bij een overnachting op een seminarie sloegen en schopten onbekende daders tegen de deur van de slaapkamer van twee theologen. Rettenbacher zegt zelfs slachtoffer te zijn van een poging tot chantage. De aanvallen lijken uit christelijk-fundamentalistische hoek te komen, schrijft het Oostenrijkse Furche.
Rettenbacher houdt Waldstein niet verantwoordelijk voor de aanvallen op haar en haar collega’s. “Maar als standpunten als die van Waldstein door priesters worden geuit, is het geen wonder dat sommige christenen denken dat ze het recht hebben om mensen lastig te vallen”, zegt Rettenbacher.
In een reactie schrijft Waldstein dat hij ‘niets te maken heeft met pogingen om theologen op welke manier dan ook te intimideren of lastig te vallen’. Hij ‘veroordeelt dergelijke daden in de krachtigste bewoordingen, ongeacht wie ze begaat’. Rettenbacher heeft de Oostenrijkse bisschoppenconferentie gevraagd om zich over deze kwestie uit te spreken.
Dwang en misbruik
En dan is er nog een ander opvallend aspect aan deze roerige geschiedenis. Er gaan al een tijdje vele anonieme brieven naar ‘verschillende instituten’, waarin beschuldigingen worden geuit over klooster Heiligenkreuz, meldt het Oostenrijkse Kurier. De beschuldigingen gaan over onderwerpen als dwang, misbruik en ‘geschillen over het toekennen van functies’.
Het klooster deed aangifte van poging tot laster en smaad tegen de afzender(s) van de brieven. Het strafrechtelijk onderzoek ging midden juni van start. Volgens prior Chavannes gaat het om brieven ‘met volstrekt ongeloofwaardige beschuldigingen tegen een lid van onze gemeenschap’.
De visitatie van het Dicasterie bij Heiligenkreuz vindt plaats in het najaar. Tot dan zijn het onrustige tijden voor pater Waldstein en zijn geliefde klooster in het rustieke Wienerwald.
Lees ook:
Amerikaanse christenen proberen Europa hun conservatieve agenda op te dringen, en dat gaat gepaard met veel geld
Radicaal-rechtse Amerikaanse christenen ondersteunen Europese geestverwanten om hun politieke idealen te realiseren met tientallen miljoenen dollars.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.