Interview
Voor deze Israëlische hoogleraar is het glashelder: ‘Wat we zien in Gaza is genocide’
De Israëlische hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies Omer Bartov zegt dat wat in Gaza gebeurt onherroepelijk gelijkstaat aan genocide. ‘Een genocide is niet per se een kwestie van grote aantallen mensen doden, maar een groep als zodanig vernietigen.’
De nu 70-jarige Omer Bartov was reserve-officier van het Israëlische leger toen in 1987 de Tweede Intifada uitbrak. De kans was groot dat hij zou worden opgeroepen. De toenmalige Israëlische minister van Defensie Yitzhak Rabin zei dat de botten van Palestijnen gebroken moesten worden. “Maar ik wilde niemands botten breken”, vertelt de hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies, verbonden aan de Amerikaanse Brown University, via een videoverbinding vanuit Boston. “En ik wilde ook niet naar de gevangenis.”
Toen de jonge academicus een positie voor drie jaar aangeboden kreeg aan de universiteit van Harvard, twijfelde hij niet. Eenmaal daar ontmoette hij zijn vrouw en dat was dat. Bartov: “Ik heb nooit de keuze gemaakt mijn land voorgoed te verlaten, maar ik heb niet meer gedacht aan terugkeren.”
Bartov schreef meerdere boeken over de Holocaust en de rol van het Duitse leger. De laatste jaren verschoof zijn aandacht naar zijn vaderland. In november vorig jaar waarschuwde hij in een artikel in The New York Times dat er nog tijd was om te voorkomen dat Israëls daden in Gaza uit zouden monden in genocide. Maar de tijd is verstreken. Genocide vindt plaats in Gaza, zegt Bartov.
Wat deed u van gedachten veranderen?
“De Israëlische aanval op Rafah in mei, op de laatste plek waar heel veel Gazanen bijeen waren (grotendeels gevlucht uit de rest van de Gazastrook, red.) en de enige plek waar het leger nog niet was geweest. Het liet niet alleen een totale minachting voor humanitaire normen zien, maar maakte duidelijk dat het uiteindelijke doel van deze hele onderneming is om de Gazastrook onbewoonbaar te maken en te zorgen dat de bevolking ofwel uitsterft of op elke mogelijke manier probeert te vluchten.
“Wat we zien in Gaza is duidelijk een genocidale operatie. Ook vanwege de systematische vernietiging van alles wat een groep tot een groep maakt; universiteiten, scholen, moskeeën, ziekenhuizen, plekken van collectieve herinnering, infrastructuur en woonhuizen. Zodat mensen niets meer hebben om naar terug te keren – als ze dat ooit mogen – en niets meer hebben om zichzelf te herscheppen als groep. Dat is de definitie van genocide zoals beschreven in het VN-Genocideverdrag dat in 1951 in werking trad.”
In augustus sprak u voor het eerst van genocide. Wat is er sindsdien gebeurd?
“Sinds afgelopen oktober is het nog veel erger. Het Israëlische leger voert een plan uit dat afkomstig is van de gepensioneerde generaal Giora Eiland. Dat wordt zowel ontkend als toegegeven.”
Het ‘generaalsplan’ is een plan om Hamas op de knieën te dwingen door het noorden van Gaza uit te hongeren, uitgedacht door een groep Israëlische oud-generaals en afgelopen oktober aan Netanyahu gepresenteerd. Het Israëlische leger ontkent officieel het plan uit te voeren. Maar tijdens een persconferentie deze maand zei brigadier-generaal Itzik Cohen wel dat er ‘geen terugkeer’ naar hun huizen zou zijn voor inwoners van het noorden.
Bartov: “Er zijn al grote legerkampen opgezet en het gebied is verdeeld in kleinere delen. De bevolking wordt steeds verder naar het zuiden geduwd, een eerste stap in de overname van steeds grotere delen van de Gazastrook. En aan de andere kant staan kolonisten te wachten om naar het gebied te verhuizen. Niemand zal hen tegenhouden.”
Israël spreekt van een militaire operatie, u van een genocidale.
“Ja, want er is geen oorlog meer in Gaza. Er vindt sporadische guerrilla-actie plaats, maar er is geen georganiseerd verzet meer. Het Israëlische leger lijdt verliezen, maar heel weinig.
“De meeste genocides gebeuren onder het mom van militaire operaties. De Duitse genocide in Namibië, de genocide van de Armenen, die in Cambodja, in Rwanda, in Bosnië: het werd allemaal voorgesteld als een militaire operatie. Ook de genocide op de Joden was georganiseerd als militaire operatie, met mensen in uniformen en kampen.”
Vergelijkingen met de Holocaust worden tijdens deze oorlog vaker gemaakt. Is dat zinvol?
“Israël noemt 7 oktober de grootste moord op Joden sinds de Holocaust en Hamasleden nazi’s. Maar Hamas viel geen Joden aan omdat het Joden waren. Het viel Israëlische Joden aan. Ook anderen trouwens; er zijn bedoeïenen gedood en mensen uit Azië, die riepen dat ze geen Joden waren in een poging te ontkomen. Daar loopt de vergelijking dus spaak. De Holocaust, nazi’s en pogroms erbij halen is bedoeld om iets aan te halen wat niet relevant is voor de kwestie zelf: antisemitisme.
“Anderzijds is er het argument dat Israël geen genocide pleegt in Gaza omdat het geen Auschwitz heeft gebouwd en geen miljoenen Palestijnen heeft gedood. Als Israël een genocide wilde uitvoeren, zouden er geen Palestijnen meer zijn, is het idee. Dat is een vreemd argument als je in acht neemt dat Israël deels gecreëerd is door Joden die de Holocaust overleefden.
“Een genocide is niet per se een kwestie van grote aantallen mensen doden, maar een groep als zodanig vernietigen. Er kunnen heel veel mensen overblijven, maar ze vormen geen groep meer. Hun kinderen zijn gedood, culturele en educatieve plekken zijn vernietigd en ze zijn verspreid over de wereld.”
Israël blijft zich beroepen op het recht op zelfverdediging.
“De huidige regering heeft als doel om de in 1967 bezette gebieden [de Westelijke Jordaanoever, Gaza en Oost-Jeruzalem, red.] over te nemen en zo efficiënt mogelijk te ontdoen van de Palestijnse bevolking. Inwoners hebben geen rechten en leven onder militaire heerschappij. Volgens het internationaal recht hebben zij het recht om zich te verzetten. Níet om bloedbaden aan te richten, zoals Hamas op 7 oktober deed, maar wel om zich te verzetten, óók gewapend.
“Een oorlog uit zelfverdediging is volgens het internationaal recht de enige gerechtvaardigde oorlog. Maar dat geldt voor internationale oorlog. Gaza is geen staat, het is een bezet gebied. Intern wordt het geregeerd door Hamas, maar extern staat het onder controle van Israël. Dus Israël beweert een zelfverdedigingsoorlog uit te voeren tegen een gebied waarvan het zegt dat het onderdeel is van zichzelf.
“De uitspraken van Israëlische leiders – ‘er zijn geen onschuldige mensen’, ‘het zijn allemaal menselijke dieren’ – duiden er bovendien op dat het plan niet is om een oorlog met Hamas te voeren, maar om Gaza te vernietigen.”
Moeten we niet wachten op het oordeel van het Internationaal Gerechtshof, in de zaak die Zuid-Afrika tegen Israël heeft aangespannen, voor we van genocide spreken?
“Nee. De Genocideconventie gaat over het voorkomen en het bestraffen van genocide. Het eerste wat we moeten doen wanneer een genocide staat te gebeuren of gebeurt, is het stoppen. Daarna kunnen we het hebben over of het daadwerkelijk een genocide was, en wie er gestraft moet worden. Maar we weten dat de vernietiging immens is. We weten dat het aantal doden enorm is. We weten dat het doorgaat. En we weten wat het doel ervan is.”
Het Internationaal Strafhof vaardigde donderdag arrestatiebevelen uit voor Yoav Gallant, Benjamin Netanyahu en Mohammed Deif. Zij worden beschuldigd van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Genocide wordt niet genoemd.
“Op basis van het bewijs dat het had, dat ging tot mei dit jaar, was het onthouden van voedsel, water en medicijnen het best gedocumenteerde misdrijf. Wat het Israëlische leger sinds oktober dit jaar in het noorden van Gaza doet, is denk ik gemakkelijker te definiëren als genocidale actie, zonder militair doel of noodzaak.
“Het zou kunnen dat het Internationaal Gerechtshof niet de hele oorlog als genocide zal bestempelen, maar onderdelen ervan. Dat deed het ook met de Bosnische oorlog, waar alleen de specifieke gebeurtenis in Srebrenica, waarbij 8000 jongens en mannen werden gedood, als genocide werd bestempeld. Dat is een laffe uitvlucht, maar zo zagen ze het destijds.”
Waarom is het moeilijk om genocide te bewijzen?
“Intentie bewijzen is het moeilijkste. Israël heeft dat makkelijker gemaakt met wat het zelf ‘onverantwoordelijke uitspraken’ noemt; genocidale uitingen die Israëlische leiders, officieren en rabbijnen al de hele oorlog lang doen. Maar die moeten gekoppeld worden aan de uitvoering ervan.
“Het tribunaal van Neurenberg had het grote voordeel dat Duitsland bezet was door zijn vijanden. Israël staat niet op het punt bezet te worden, dus er is geen toegang tot Israëlische documenten – als die niet al vernietigd zijn.
“Maar omdat er sprake is van een patroon van het vernietigen van universiteiten, van scholen, ziekenhuizen, gecombineerd met genocidale uitspraken, is het heel goed mogelijk dat een Hof dat bestempelt als genocide. Dan hoef je niet per se het bevel voor de vernietiging van een bepaald gebouw in handen te hebben.”
Er gaan regelmatig beelden rond van Israëlische soldaten in Gaza die zichzelf filmen terwijl ze gebouwen opblazen of ondergoed dragen dat ze aantroffen in de huizen van gevluchte Palestijnen. Hoe kan het dat ze zich zo onaantastbaar wanen?
“Ze overtreden daarmee de regels van het leger, maar het leger handhaaft die niet. Deels omdat dit gedrag in de lagere regionen van het leger wordt toegejuicht. Het zijn vaak reservisten afkomstig uit kolonistengemeenschappen op de Westelijke Jordaanoever.
“Het gedrag komt voort uit een verlangen naar wraak vanwege de vernedering van 7 oktober. Maar het weerspiegelt ook het lange proces van ontmenselijking van Palestijnen. Als je mensen bijna zestig jaar lang bezet en alle rechten ontneemt, ga je hen beschouwen als mensen die geen rechten verdíenen. Als mensen die gewoon niet zo menselijk zijn als jijzelf.
“Israëliërs geven geen moer om de bezetting, al wonen ze er dertig kilometer vandaan. Het enige contact dat ze met de Palestijnen hebben, is als jonge militairen, wanneer ze een tijdje het gebied moeten controleren en midden in de nacht deuren intrappen.
“In de eerste weken van de oorlog in Gaza werden enorme hoeveelheden munitie gebruikt. Ze begonnen er snel doorheen te raken. Ze vernietigden álles. Jonge mannen, soms ook jonge vrouwen, met geweren, die zich gedragen als dieren.”
Waar houdt het op?
“Meestal stopt zulk gedrag van legers wanneer alles wat ze wilden vernietigen vernietigd is, of wanneer ze de grenzen van hun eigen macht tegenkomen. Israël is die grenzen nog niet tegengekomen.
“Het land zelf gaat duidelijk ten onder: de sociale cohesie is slechter dan die in decennia is geweest, de democratie is uit het raam gegooid, de politie is een militie geworden, de internationale steun brokkelt af. Het wordt geleidelijk een pariastaat, verarmd en geïsoleerd, zonder de mogelijkheid om nog langer te beweren de enige democratie in het Midden-Oosten te zijn met het meest morele leger ter wereld.
“Maar het zal denk ik nog een paar decennia duren voordat het implodeert. Ik denk dat het eerst een volwaardige apartheidsstaat wordt, zeker als Trump Israël toestaat om gebieden te annexeren. Uiteindelijk bereikt het zijn grenzen, maar dat kan lang duren en ondertussen zullen duizenden mensen sterven.”
Autoriteit
Omer Bartov (1954) werd geboren in Israël. Zijn grootouders emigreerden vanuit Polen naar het mandaatgebied Palestina. Bartov vocht in de Jom Kipoeroorlog van 1973. Hij studeerde aan de Universiteit van Tel Aviv en behaalde een doctoraat aan de universiteit van Oxford met een proefschrift over de nazi-indoctrinatie van het Duitse leger. Hij is de Samuel Pisar-hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies aan de Brown University in de Verenigde Staten, waar hij sinds 2000 lesgeeft. Bartov wordt beschouwd als een van ’s werelds leidende autoriteiten op het gebied van genocide.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.