Hoe een ex-gedeputeerde met hulp van het CDA in Limburg subsidiegeld doorsluisde naar zijn eigen bv’s
Corruptie Limburg De prominente Limburgse CDA’er Herman Vrehen sluisde subsidiegeld van een goededoelenstichting naar eigen bv’s. Partijgenoten wisten het, maar deden niets. Sterker nog, die beloonden zijn bv’s met opdrachten.
Het regent in Noorbeek. Aangewakkerd door een hogedrukgebied boven Schotland trekken regenbuien over de heuvels. De hoogstamfruitbomen en meidoornhagen wachten nog op de lente om hun bloesem te laten zien. Dit zuidelijkste stukje van Zuid-Limburg werd in 2018 door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap uitgeroepen tot het eerste Nederlandse ‘icoonlandschap’.
Tussen de heuvels wandelt Ruud Tummers (70) met Max, een cockerspaniël. Ooit was hij voor het CDA wethouder in de kustgemeente Noordwijk, maar hij keerde terug naar zijn geboortegrond. Namens zijn partij ging hij in de gemeente Eijsden-Margraten – waartoe Noorbeek behoort – aan de slag als burgerraadslid. „Maar mijn kritische kijk op het beleid werd uiteindelijk niet gewaardeerd. Het CDA in Limburg is een andere partij dan het CDA van boven de rivieren”, zegt Tummers. „Hier is het ons-kent-ons.” De partij schoof Tummers op een zijspoor, waarna hij teleurgesteld zijn lidmaatschap opzegde.
Vorig jaar kreeg hij weer te maken met het CDA. In het waardevolle landschap van Noorbeek wilde een boer een vakantiepark bouwen. De CDA-gemeente steunde dit plan, en kreeg hulp van de Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL). Deze organisatie, die altijd voorop had gelopen om hoogstamfruitbomen en meidoornhagen zoals rond Noorbeek te behouden, maakte een inpassingsplan. Tummers: „Daaruit moest blijken dat het vakantiepark volledig zou opgaan in de omgeving. Maar dat is onmogelijk.”
Wat was er met de stichting IKL gebeurd? In Tummers’ herinnering was het een club die zich over het landschap ontfermt. „Hier doet ze het tegendeel en laat ze zich inhuren om het vakantiepark een groen tintje te geven.” Dat de CDA’er Dieudonné Akkermans, burgemeester van Eijsden-Margraten, tevens voorzitter is van de raad van toezicht van IKL wekte argwaan.
Dieudonné Akkermans is niet beschikbaar voor een interview. NRC mag hem wel vragen mailen, maar antwoorden blijven uit. Wel volgt een verklaring van vijf regels: de raad van toezicht van de stichting komt na het lezen van de vragen „tot de conclusie dat het nodig is een extern, onafhankelijk onderzoek te laten doen naar eventuele integriteitsschendingen bij IKL”. Akkermans en zijn raad van toezicht blijken de stichtingsdirecteur hangende het onderzoek „ontheven” te hebben uit zijn functie.
De kwestie die NRC had voorgelegd had niets te maken met Noorbeek, en toch ook weer wel. De krant wilde Dieudonné Akkermans interviewen over de connecties tussen stichting IKL en de boerenlobby. Maar in de e-mail stonden ook vragen over het inwisselen van de idealen van vroeger voor commercie en corruptie. Hoe was het mogelijk dat de directeur van stichting IKL, Herman Vrehen – ex-gedeputeerde namens het CDA in Limburg, subsidiegelden kon wegsluizen naar zijn eigen bedrijven? Wisten prominente partijgenoten, onder wie Akkermans, hiervan en waarom schoven ze deze bedrijven ook nog overheidsopdrachten toe? En: waarom greep de raad van toezicht niet in?
Fruitbomen snoeien
Dat de landschapsstichting IKL een plan ondersteunt om vakantiehuizen te bouwen in een bekroond landschap was bij de oprichting in 1981 niet goed voorstelbaar. De stichting onderhoudt met subsidie van provincie en gemeenten de natuur en het Limburgse cultuurlandschap. Dertig jaar lang is het een zeer actieve organisatie.
Tientallen medewerkers van de ‘buitendienst’ en duizenden vrijwilligers knippen hagen, snoeien fruitbomen en graven kikkerpoelen. „Opa’s en oma’s, hun kinderen en kleinkinderen – iedereen hielp mee. We zorgden niet alleen voor een mooi landschap, maar ook voor mooiere mensen”, zegt een oud-medewerker.
Onder Dieudonné Akkermans verandert alles. De burgemeester is voorzitter van de Limburgse afdeling van het CDA als hij ook voorzitter van stichting IKL wordt. In 2013 volgt een reeks gebeurtenissen die – terugkijkend – niet los van elkaar kunnen worden gezien.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/03/web-2303bin-cda-hermanvrehen.jpg)
De CDA’er Henk Bleker, staatssecretaris in het eerste kabinet-Rutte, zet het mes in de natuursubsidies. Het beheer kan beter in handen komen van de boeren, vindt hij. De provincie compenseert het wegvallen van de subsidies voor IKL slechts tijdelijk. De Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB), een CDA-bolwerk, richt juist dan de stichting Natuurrijk Limburg op om met Europese subsidies zelf het landschap te gaan onderhouden.
Bestuurslid van deze ‘boerenstichting’ is ex-gedeputeerde Herman Vrehen, oud-beleidsmedewerker van de LLTB. Zijn partijgenoot Akkermans maakt hem in 2013 ook directeur van stichting IKL – een vacature wordt niet geplaatst. Vrehen moet bij IKL „de organisatie afstemmen op de nieuwe kijkrichting”, staat in het jaarverslag.
Directeur Vrehen schrapt de buitendienst: 41 van de 64 medewerkers staan op straat. Tegelijk wordt het kritisch vermogen van vrijwilligers weggekapt. Vrehen laat IKL samenwerken met Natuurrijk Limburg, waar hij in het bestuur zit. Zo wordt IKL een mantelorganisatie die adviezen geeft en ook commerciële opdrachten aanneemt, zoals de inpassing van een vakantiepark.
Het groene syndicaat
Herman Vrehen kneedt de IKL-organisatie in een paar jaar tot wat het nu is. Daarbij runt hij de tent alsof het zijn eigen bedrijf is. Het begint al bij de verhuizing van Roermond naar een nieuw kantoor in Nieuwstadt, in de gemeente Echt-Susteren in 2017. Aanvankelijk zou een professionele verhuizer het werk doen. Maar uiteindelijk komen zoon Sander Vrehen en zijn vrienden van carnavalsvereniging De Foetelaers (de valsspelers) tegen betaling de klus klaren.
Hij haalt familie en vrienden binnen. Zoon Sander krijgt opdrachten, schoondochter Sandra mag als secretaresse in dienst. Twee collega’s bij zijn vorige werkgever, werkvoorzieningsschap Licom, neemt hij mee. De een wordt controller, de ander lid van de raad van toezicht. In die raad is ook plaats voor een zakenvriend. Ondertussen laat Vrehen IKL-medewerkers zijn tuin onderhouden.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/03/230321websubsidiescdalimburg.png)
Tegelijk begint hij aan de bouw van een netwerk van stichtingen en bedrijven in het bos- en landschapsonderhoud. Stichting IKL wordt de spil in een groen syndicaat, gevoed door drie miljoen euro aan subsidies en donaties van het Limburgse provinciebestuur, Limburgse gemeenten en de Postcodeloterij per jaar. Daarvan belandden afgelopen jaren in totaal enkele honderdduizenden euro’s in de zak van Vrehen zelf, via mistige constructies. Dat blijkt uit onderzoek van NRC.
Als directeur huurt hij IKL-werknemers in bij zijn eigen uitzendbureau Werkbank BV – daarvan is Vrehen tot eind vorig jaar mede-eigenaar. Zo worden onder meer de controller en een communicatieman binnengehaald. Zij werken bij stichting IKL maar sturen de rekening voor hun uren naar Werkbank BV. Dat bedrijf factureert vervolgens de uren bij stichting IKL, met een opslag van ten minste 20 euro per uur.
Dat de directeur via zijn eigen bedrijf mensen inhuurt, verbaast Maastrichtenaar Luc Wassen. Hij is in 2016 lid van de raad van toezicht en wordt door IKL-medewerkers gewezen op de belangenverstrengeling. Wassen kaart de kwestie in oktober dat jaar aan bij voorzitter Dieudonné Akkermans.
Herman Vrehen belooft aan de raad van toezicht dat hij ermee stopt. Het contract met de communicatieman wordt opgezegd en de controller komt in vaste dienst bij IKL. Wassen wil niet terugblikken, maar zegt wel: „Ik ben toen teruggetreden uit de raad van toezicht en dat was niet voor niets.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2019/06/data46406566-44cb08.jpg)
Na het vertrek van Luc Wassen gaat Vrehen – onder het oog van de raad van toezicht – verder met het verstrengelen van belangen. Weer huurt Vrehen werknemers in via zijn Werkbank BV. En daar komt nog een tweede uitzendbureau van Vrehen bij: Polo BV.
Polo BV verhuurt tot de dag van vandaag een parttime projectleider aan IKL. De rest van haar tijd werkt ze voor @Nexus BV, een derde bedrijf van Vrehen dat aan „gebiedsontwikkeling” doet. Polo BV verhuurt ook een productiemedewerker aan IKL. De man werkt echter ook voor BosWerkt BV, een vierde bedrijf van Vrehen, dat bossen onderhoudt.
BosWerkt BV laat het werk doen door „sociale doelgroepen”. Dat zijn statushouders en mensen met een arbeidshandicap. Gekapt hout wordt in sociale werkplaatsen vertimmerd tot nestkasten, bijenhotels en andere producten. Ze zijn in de Landschapswinkel van IKL te koop als „handgemaakte, natuurlijke producten uit eigen regio”.
Het gehele groene syndicaat houdt kantoor in hetzelfde pand als IKL. Dat is een voormalig regiokantoor van de KNVB. Het staat in het dorp Nieuwstadt, daar waar Limburg op zijn smalst is. Hier is het vijf kilometer tussen de Belgisch-Nederlandse en de Nederlands-Duitse grens.
Even buiten de dorpskern aan de Susterderweg staat een bord met daarop behalve de naam van Stichting IKL, ook die van Polo BV, BosWerkt BV, @Nexus BV en Werkbank BV.
Stichting IKL blijkt het gebouw niet rechtstreeks te huren van eigenaar Jos Beunen, een lokale vastgoedondernemer. Tussen Beunen en IKL zit Marcel Hartjes, een zakenpartner van Vrehen. Hartjes en Vrehen zijn samen eigenaar van @Nexus BV.
Hartjes huurt van de eigenaar voor 78 euro per vierkante meter en verhuurt door aan IKL voor 123 euro, legt eigenaar Jos Beunen uit. Dat was niet zijn idee. „De constructie is opgezet om Hartjes een inkomen te geven.” Beunen wil daar niks mee te maken hebben, vertelt hij. „Eerlijk gezegd is het ook de reden waarom ik van dat pand af wil.”
Kelder vol nestkasten
Herman Vrehen ontvangt in de vergaderzaal, links naast de ingang op de begane grond. Ernaast is een ruimte waar IKL-medewerkers aan de slag zijn. Rechts loopt een gang naar de kamers van de bedrijven van Vrehen. Helemaal aan het einde is het kantoor van de IKL-directeur. En dan is er nog een kelder die vol ligt met nestkasten van een van zijn bedrijven, BosWerkt BV.
Aan de muur in de vergaderzaal hangt een kaart van Limburg en roepen posters op om de patrijs te behouden. In een geruite blouse zit de directeur onder de tl-buizen – een boom van een vent met een sonore stem.
Het gesprek begint rimpelloos. Vrehen legt uit hoe hij wandelroutes uitzet, nestkasten en bloemenzaad verkoopt en adviezen geeft. Het schrappen van de buitendienst was pijnlijk maar noodzakelijk, zegt hij. „Gelukkig hebben we onszelf weer uitgevonden.” Stichting IKL werkt nu nauw samen met stichting Natuurrijk Limburg van de boeren. „Gaat uitstekend.”
Ook de samenwerking met zijn bedrijven hier in huis is uitstekend, zegt hij. IKL verkoopt nestkasten van BosWerkt BV, beheert samen met BosWerkt BV bossen en huurt personeel in van Polo BV en Werkbank BV.
„Klopt allemaal”, zegt Vrehen, „maar wat is de relevantie van uw vraag?”
Dat u als IKL-directeur zakendoet met uw eigen bedrijven. En dat u via zulke constructies vele tienduizenden euro’s subsidiegeld in eigen zak steekt.
Vrehen kijkt niet-begrijpend. „Dat ik mijn bedrijven inschakel, ontken ik niet.” Maar er zijn volgens hem transparante samenwerkingsovereenkomsten en hij bemoeit zich niet met de inhuur. En de raad van toezicht weet ervan. „We hebben in dit huis de afspraak dat de verschillende huurders elkaar een kans bieden.”
Voor alles is een verklaring, zegt hij ook. Dat hij familie en vrienden inschakelt heeft te maken met het vertrouwen dat hij zoekt in mensen. Zo ook de Licom-collega’s die hij meenam, tot in zijn raad van toezicht aan toe: „Ze zijn volstrekt integer en loyaal. Dat zijn voor mij belangrijke waarden.”
Dat hij het bedrijf van een lid van de raad van toezicht betaalde opdrachten heeft gegeven, klopt, maar ook dat vindt Vrehen niet vreemd: „Ik wilde snel tot resultaat komen, dan is het aan mij om die opdracht aan Jantje of Pietje te geven.”
Ondertussen straalt de gedragscode van IKL een en al integriteit uit. De stichting gaat „zorgvuldig” om met „toevertrouwde publieke gelden”. „Als je integer bent, ben je onkreukbaar en betrouwbaar.” En: „We voorkomen elke schijn van belangenverstrengeling.”
Vrehen denkt dat hij daar wel aan voldoet, zegt hij.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2020/10/data63186683-61f428.jpg)
Hij laat ook zichzelf al acht jaar door zijn bedrijven als directeur ‘verhuren’ aan IKL. Dat gebeurt tegen een tarief dat twee keer zo hoog is als toegestaan door de toezichthouder op goede doelen, het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). IKL draagt het CBF-keurmerk.
In 2019 ontving hij 127.688 euro voor een parttime (0,7 fte) aanstelling. Vrehen wordt beter betaald dan de directeuren van het Wereld Natuur Fonds, Greenpeace of Artsen zonder Grenzen.
Overigens is in 2019 door voorzitter Dieudonné Akkermans het contract van Vrehen nog aangepast van 0,6 fte naar 0,7 fte. Voor deze vier extra werkuren per week krijgt hij 30.000 euro per jaar extra. En dat terwijl de stichting IKL volgens het eigen jaarverslag „een kwetsbare financiële positie” heeft.
CBF-directeur Harmienke Kloeze zegt tegen NRC de zaak „heel ernstig” te vinden. Het CBF had zelf ook al ontdekt dat Vrehen te lang extern wordt ingehuurd en dat zijn salaris te hoog is. Een directeur van een organisatie als IKL mag bij een voltijdse aanstelling hooguit 88.310 euro per jaar bruto verdienen. Dat betekent dat Vrehen afgelopen jaren ten minste zo’n kwart miljoen euro te veel salaris kreeg.
Waar het volgens Kloeze helemaal misloopt, is het verstrekken van opdrachten door de directeur aan bedrijven van hemzelf. „Dat is tegen alle governanceregels”, zegt Kloeze. Vrijdag heeft het CBF een gesprek met de raad van toezicht. Daarna volgen maatregelen. IKL kan eventueel onder verscherpt toezicht komen of de erkenning kwijtraken.
In de vergaderzaal in Nieuwstadt hoort Vrehen de kritiek op zijn salaris aan. Hij steekt zijn handen in de lucht: „Dit geeft een wending aan het gesprek die ik niet prettig vind. Maar laat ik zeggen dat dit misschien wel het moment is om het anders te gaan doen. Ik leg het voor aan de raad van toezicht.”
Opdracht aan niet-bestaande bv
De subsidiestromen die Vrehen succesvol naar zichzelf weet om te buigen, komen sinds jaar en dag uit het provinciehuis en uit gemeentehuizen. Uit die hoek komen ook commerciële opdrachten voor zijn bedrijven. De oud-gedeputeerde spreekt zijn netwerk aan, en zijn partijgenoten zijn hem van dienst. Zo ontvangt hij allerlei incidentele klussen. Wie verwacht dat Vrehen als IKL-voorzitter daarbij het landschap verdedigt, komt bedrogen uit. Als „verbinder” laat hij zich inhuren om de dialogen over de verbreding van de snelweg A2 en de uitbreiding van autofabriek NedCar te leiden, waarbij natuur en landschap het onderspit delven.
Vrehen wordt door de provincie ook aangesteld als „omgevingsmanager” voor de luchthaven Maastricht, waar de omwonenden klagen over het vlieglawaai. Om de dialoog rondom het vliegveld „te verbreden en te versterken” volgt daarna een opdracht voor zijn bedrijf @Nexus BV.
Na zijn vertrek in 2009 als gedeputeerde staat de deur in het provinciehuis voor Vrehen open. Met regelmaat wordt hij gezien bij de CDA-gedeputeerden. Een van hen is Patrick van der Broeck. In januari 2014 neemt die het principebesluit om de opdracht voor het onderhoud van 250 hectare bos aan BosWerkt BV te gunnen. Dat is bijzonder: niet eerder kreeg een niet-bestaand bedrijf een opdracht. Vrehen zit pas anderhalve maand later bij de notaris om BosWerkt BV op te richten.
Onder de CDA’ers die Herman Vrehen helpen, zijn ook de gedeputeerden Ger Koopmans en Hubert Mackus. Die laatste was de assistent van Vrehen in zijn tijd als gedeputeerde.
Ook zij doen iets opmerkelijks. Als opstellers van het CDA Limburg-verkiezingsprogramma 2015-2019 noemen Koopmans en Mackus BosWerkt BV met naam. De onderneming van hun partijgenoot dient door de provincie ingezet te worden, schrijven ze. BosWerkt BV is „noodzakelijk bij het behoud van het natuurschoon”.
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/03/230321webcdalimburg.png)
Zo regelt het CDA opdrachten voor de bedrijven van Herman Vrehen. De IKL-directeur doet ook wat terug. In maart 2019 zet hij zijn werknemers in voor de verkiezingscampagne van het CDA-Limburg. De partij heeft het plan om bomen te planten. Een week voordat de stembussen opengaan, planten CDA-kandidaten samen met IKL’ers in de hele provincie bomen.
De opdrachten lopen binnen. Vanuit Echt-Susteren levert CDA’er Peter Pustjens zijn bijdrage – hij is na de Sinterklaasaffaire (zie kader) teruggekomen als wethouder. @Nexus BV krijgt van hem in 2020 een opdracht voor het opstellen van een gebiedsvisie. Eerder al is er voor BosWerkt BV een opdracht ter waarde van 300.000 euro voor het onderhoud van 285 hectare gemeentebos.
Het CDA legt ook in Echt-Susteren op papier vast dat BosWerkt BV onmisbaar is. CDA-wethouder Geert Frische laat in het verkiezingsprogramma 2018-2022 schrijven: „Het onderhoud van de gemeentelijke bossen blijft bij BosWerkt ondergebracht.” Het bedrijf van Vrehen werkt nog steeds in de bossen. IKL-mensen coördineren het werk.
Ook de gemeente Eijsden-Margraten – waar IKL-voorzitter Dieudonné Akkermans burgemeester is – verstrekt opdrachten. Zoals in 2018 voor Werkbank BV: een opdracht voor de inventarisatie van agrarische bouwkavels. Een jaar later mogen @Nexus BV en IKL een gebiedsvisie opstellen.
In zijn vergaderzaal in Nieuwstadt wekt Herman Vrehen niet de indruk dat hij begrijpt waarom er kritische vragen zijn. Kijk, het was een zwarte dag toen hij moest stoppen als gedeputeerde, vertelt hij. Daarna heeft hij zich juist afgewend van de politiek. „Ik heb hard gewerkt om mijn eigen boontjes te doppen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.