Reportage
Klimaatmars
Juristen demonstreren en procederen voor het klimaat: ‘Best wel spannend om de straat op te gaan’
De Klimaatmars in Den Haag trok zo’n 45 duizend betogers in aanloop naar de verkiezingen. Voor het eerst liep een contingent juristen mee, aangevoerd door Vrouwe Justitia. ‘Wij zijn er in gedrild dat we worden beschermd door de wet. Maar klopt dat wel?’
is verslaggever van de Volkskrant
Het is een historische plek waar de juristen elkaar zondag in Den Haag ontmoeten, voordat ze samen naar het Malieveld lopen om zich aan te sluiten bij de Klimaatmars: het gebouw van de Hoge Raad.
Vrolijk haalt jurist Hannah Prins van de nog jonge organisatie Advocates for the Future uit een boodschappentas een spandoek tevoorschijn. In 2019 oordeelde de hoogste rechter van Nederland hier in de roemruchte Urgenda-klimaatzaak dat de staat verplicht was de uitstoot van broeikasgassen sterk terug te brengen. Gevaarlijke klimaatverandering bedreigt het ‘recht op leven en welzijn’ van de inwoners van Nederland, en het kabinet moest zich daarom aan afspraken houden om dat tegen te gaan.
‘We hebben er delen van de uitspraak op laten drukken’, zegt Prins opgetogen over de stunt. ‘Het doek is 10 meter lang.’
Het is voor het eerst dat er een ‘juridisch blok’ meeloopt in een klimaatdemonstratie – een nieuwe tak aan de protestfamilie, die in deze eeuw in velerlei gedaanten politici ertoe probeert te bewegen de opwarming van de aarde tegen te gaan. De mars is deze keer bedoeld om politieke partijen te laten zien dat kiezers het klimaat nog steeds belangrijk vinden, al hebben de lijsttrekkers het er in hun debatten maar weinig over gehad.
‘Stilte oorverdovend’
‘De stilte is drie dagen voor de verkiezingen oorverdovend’, zegt Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib, een van de vele organisaties achter de Klimaatmars, tegen 45 duizend betogers die zich volgens de organisatoren op het Malieveld hebben verzameld. ‘Hoe gaan we later uitleggen dat politieke partijen elkaar bestreden op de hypotheekrenteaftrek, terwijl ze er op afgerekend moeten worden dat ze de afgelopen twee jaar de klimaatdoelen uit zicht hebben laten verdwijnen.’
Het is inderdaad ‘heel erg onwaarschijnlijk’ dat Nederland het klimaatdoel voor 2030 haalt, maakte het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vorige maand bekend met Prinsjesdag. Het was altijd al moeilijk om het doel van minder 55 procent uitstoot van CO2 dan in 1990 te bereiken, maar na het rechtse kabinet-Schoof – met de klimaatsceptische partijen PVV en BBB – is het streven verpieterd, schreef de overheidsinstantie.
Bij het ministerie van Financiën vrezen ambtenaren rechtszaken over het sneuvelen van het 2030-doel, bleek deze week uit ambtelijke stukken die onder meer onderzoeksprogramma Argos in handen had gekregen na een Woo-verzoek.
‘Enigszins belangrijk’
‘Daar werkte ik’, wijst Maikel van Wissen naar de Rode Olifant, het iconische bakstenengebouw dat al een eeuw uittorent boven het Malieveld. Niet toen er nog de vlag van oliebedrijf Esso wapperde, maar toen het advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek er zijn kantoren had. ‘Ik deed daar twintig jaar zaken voor het bedrijfsleven, uiteindelijk ook als partner. Juridisch was het werk interessant, maar het knaagde: wat betekende het voor de maatschappij?’
Drie jaar geleden richtte Van Wissen de juridische ngo Advocates for the Future op, die onder meer de Rotterdamse haven probeert te dwingen om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen. ‘Ik zat vanochtend te schrijven aan een nieuwe procedure die we opstarten tegen de staat, vanwege de plannen om kleine gasvelden in de Noordzee te openen. Dat gaat in tegen de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof, afgelopen zomer, dat landen klimaatverandering tegen moeten gaan.’
De aanpak van klimaatverandering is volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) al jaren voor ruwweg 75 procent van de Nederlanders ‘enigszins belangrijk’. Wel is het zo dat andere kwesties zich de laatste jaren naar de voorgrond hebben gedrongen: in 2023 was klimaat nog het grootste maatschappelijke thema voor 30 procent van de bevolking, nu is dat volgens het SCP gedaald naar 20 procent.
Het is een belangrijke verklaring voor de gebrekkige aandacht in de campagne. CDA-leider Henri Bontenbal zei in een lijsttrekkersinterview in NRC: ‘Het is voor mij persoonlijk nog steeds een van de belangrijkste onderwerpen. Maar ik kijk natuurlijk ook naar: waar zitten de zorgen van mensen? En die zitten nu vooral op wonen, migratie, Gaza, Rusland, Oekraïne.’
CDA afwezig
Het CDA is afwezig in de Klimaatmars, maar het veld van progressieve partijen laat hun vlaggen wapperen: GroenLinks-PvdA, D66, Partij voor de Dieren, SP, Volt – en ook splinterpartij BIJ1 probeert wat stemmen onder de linkse demonstranten te winnen voor een terugkeer in de Kamer.
Toch had het PBL voor de meeste partijen slecht nieuws toen het de verkiezingsprogramma’s had gelezen: alleen de Partij voor de Dieren gaat ver genoeg in het inperken van de landbouw om in 2050 aan de wettelijk normen voor klimaat-, natuur- en milieudoelen te halen.
Het is niet gek dat in een ‘vastgelopen maatschappelijk vraagstuk’ steeds vaker de rechtszaal wordt opgezocht, zegt Van Wissen. ‘Als er wel veel draagvlak is voor verandering en politici komen er niet uit, dan kan je langs juridische weg antwoorden vinden. Dat was eerder ook zo bij vrouwenrechten en abortus.’
Procederen en demonstreren voor het klimaat zijn voor steeds meer juristen twee kanten van dezelfde medaille aan het worden. Vandaar dat Advocates for the Future zondag de handen ineen heeft geslagen met zusterorganisatie EcoJustice.earth, die zich onder meer inzet voor het wettelijk strafbaar stellen van ecocide, de vernietiging van ecosystemen door de mens. Om hun ‘juridisch blok’ theatraal aan te zetten voert een geblinddoekte Vrouwe Justitia hun stoet aan, staand in een bakfiets.
‘Het is mijn eerste demonstratie’, zegt Van Wissen. ‘Het is best spannend om de straat op te gaan, want als juristen zijn wij toch gedrild in het idee dat het recht wel ons beschermt. Maar regeringen doen te weinig tegen de existentiële dreiging die klimaatverandering is. Steeds meer juristen bekruipt het gevoel dat er iets niet klopt. We hebben net voor onze organisatie een paar hele kundige advocaten aangenomen die hiervoor op de Zuidas werkten.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.