VU-wetenschapper ging anders denken over een academische boycot: ‘Israëlische universiteiten zetten zichzelf buitenspel’
Criminoloog Yarin Eski (40) stond sceptisch tegenover een academische boycot van Israël, maar kwam tot een ander inzicht door het aanhoudende genocidale geweld tegen Palestijnen.
is verslaggever van de Volkskrant en schrijft over asiel, migratie en de multiculturele samenleving.
Inmiddels denkt Eski (40) daar anders over. ‘Ik vind het nog steeds een slecht idee om academische instellingen te boycotten’, zegt de hoofddocent bestuurskunde tijdens een interview in een café in het centrum van Utrecht. ‘Maar we kunnen universiteiten in Israël niet langer als academisch beschouwen. Ze zetten zichzelf buitenspel.’
De Wending
In deze serie interviews spreekt de Volkskrant met mensen die de afgelopen periode een grote verandering meemaakten.
De discussie over het al dan niet boycotten van Israëlische instellingen houdt Nederlandse universiteiten al ruim anderhalf jaar in hun greep. Een deel van de studenten en docenten wil de samenwerkingsverbanden met Israëlische instituten verbreken. Want, zo stellen ze, die zijn medeplichtig aan de onderdrukking van Palestijnen en de genocide in Gaza.
Ze wijzen op het feit dat universiteiten campussen hebben in bezet gebied en wapens en militaire technologie mede ontwikkelen. Ook bieden universiteiten speciale programma’s voor militairen, met als doel hun prestaties te optimaliseren. Geen enkele universiteit gaat vrijuit, concludeert de Israëlische wetenschapper Maya Wind in haar boek Towers of Ivory and Steel.
In maart vorig jaar riep de Studentenbond van de VU het universiteitsbestuur op transparant te zijn over de relaties met Israëlische instituten en deze te boycotten als ze betrokken blijken bij geweld tegen Palestijnen. Onder medewerkers ging vervolgens een mail rond met het verzoek zich achter deze oproep te scharen. Die belandde ook in de inbox van Eski.
U bent als criminoloog gespecialiseerd in drugssmokkel, havencriminaliteit en criminaliteit in de ruimte. Was u überhaupt bezig met de situatie in Israël en Palestina?
‘Ik heb me tijdens mijn masterstudie verdiept in genocide, dat als internationaal misdrijf onderdeel vormt van criminologie. In 2021 heb ik het boek Genocide and Victimology samengesteld met daarin bijdragen van wetenschappers uit verschillende disciplines.
‘Genocide is een proces met een aantal stappen. Het classificeren van groepen mensen, het demoniseren, het apart zetten en uiteindelijk vernietigen. In mijn eigen bijdrage in dat boek stel ik dat genocide uiteindelijk anti-creatie is. Het draait om het toewerken naar een nulpunt, naar totale vernietiging.
‘In een recensie kreeg ik kritiek op het feit dat mijn boek geen aandacht besteedt aan de onderdrukking van de Palestijnen. Toen ik me erin ging verdiepen, herkende ik inderdaad stappen in het genocidale proces. Dat werd nog duidelijker met Israëls reactie op de Hamas-aanslagen in 2023.’
Toch mailde u uw collega’s dat u tegen een boycot was.
‘Op dat moment vond ik het te ver gaan. Universiteiten boycotten, dat doe je niet als academicus. Ik was het niet eens met het optreden van Netanyahu in Gaza, integendeel, maar vond dat een boycot te veel impact zou hebben op individuele wetenschappers. Ik vond dat kritische stemmen binnen Israëlische universiteiten onze steun verdienen vanuit hier.’
Waarom bent u van gedachten veranderd?
‘Ik ben verder gaan nadenken over genocide als anti-creatie. Wetenschap draait om creëren, om nieuwe ideeën bedenken, zo veel mogelijk kennis vergaren. De Israëlische regering is juist bezig met vernietigen. Niet alleen van mensen, maar ook van Palestijnse kennis door universiteiten en scholen te bombarderen en Palestijnse studenten en wetenschappers monddood te maken.
‘Als je als universiteit actief samenwerkt met zo’n regering, draag je bij aan anti-creatie. Dan ben je eigenlijk geen universiteit meer, dan ben je moreel en intellectueel failliet. Ik vind met andere woorden dat Israëlische universiteiten zichzelf academisch boycotten.’
Wat was voor u het moment dat u er anders over ging denken?
‘Het was geen specifiek moment, meer een opeenstapeling. De beelden van verweesde kinderen, de uithongering van burgers. Ik ben negen maanden geleden vader geworden, dat maakt dat beelden nog harder binnenkomen.’
Eind mei schreven dertienhonderd Israëlische wetenschappers een open brief, waarin ze hun universiteitsbesturen oproepen om zich uit te spreken tegen de oorlogsmisdaden in Gaza en zich in te zetten om die oorlog te beëindigen. ‘Als academici erkennen wij onze eigen rol in deze misdaden’, schrijven ze.
De ondertekenaars hekelen het zwijgend instemmen van de universiteiten met het optreden van Israël in Gaza en het monddood maken van kritische stemmen op campussen, en stellen dat de instellingen daarmee medeplichtig zijn aan oorlogsmisdaden. ‘We kunnen niet doen of we van niets wisten, we zijn al te lang stil’, aldus de academici.
Eerder vond u een boycot een slecht idee, omdat u ruimte wilde laten aan kritische stemmen op Israëlische universiteiten. Hoe kijkt u nu aan tegen hun positie?
‘Het is onduidelijk hoeveel wetenschappers kritisch zijn, maar ik twijfel er niet aan dat veel studenten en docenten in Israël er hetzelfde over denken als de briefschrijvers. Maar eigenlijk geldt hier hetzelfde argument: hun werkgever is academisch failliet.’
Wat zou u doen in hun positie? Ontslag nemen?
‘Als we in Nederland een regering zouden hebben die een genocidaal bewind voert en de VU zou daar actief aan bijdragen, dan zou ik waarschijnlijk ontslag nemen ja. Dan zou ik hopen dat universiteiten elders in de wereld de VU gaan boycotten en opkomen voor de kritische geluiden die er zijn.
‘Als ik zeg dat ik voor een boycot ben, dan bedoel ik de instituten, niet de individuele wetenschappers. Wij zouden kritische Israëlische academici kunnen helpen door hen hierheen te halen, door ze een positie aan te bieden op onze universiteiten. In Israël kunnen ze niet vrijuit spreken, sommigen worden zelfs bedreigd. Hier kunnen we hun alle ruimte bieden.’
U schreef in mei een artikel in ScienceGuide, een journalistiek platform over hoger onderwijs, over uw draai in het boycotdebat. Waarom wilde u dat publiekelijk kenbaar maken?
‘Ik denk dat veel mensen op universiteiten twijfelen, maar het is niet altijd makkelijk daarvoor uit te komen. Ik hoopte dat ik door dat stuk te schrijven, en me kwetsbaar op te stellen, kan laten zien dat het niet erg is om van gedachten te veranderen.
‘Iedereen zit tegenwoordig zo ingegraven in zijn mening, terwijl we in een land wonen waar we alle vrijheid hebben om ideeën uit te wisselen, het oneens te zijn met elkaar, van gedachten te veranderen. Niet alleen in de wetenschap moeten we die ruimte koesteren, ook in de samenleving in het algemeen.’
Denkt u dat een boycot concreet iets oplevert voor de Palestijnen?
‘Voor de slachtoffers ter plekke zijn we veel te laat. Maar ik denk wel dat we, als een breed gedragen boycot leidt tot het vertrek van Netanyahu, toekomstige slachtoffers kunnen voorkomen.
Yarin Eski: ‘Iedereen zit tegenwoordig zo ingegraven in zijn mening, terwijl we in een land wonen waar we alle vrijheid hebben om ideeën uit te wisselen.’
Sanne de Wilde voor de Volkskrant
‘Daarnaast denk ik dat het ons in Nederland ook helpt. We moeten nadenken over de vraag wanneer je jezelf een universiteit kunt noemen. We moeten reflecteren op de stappen in het proces van genocide, op onze kwetsbaarheid als instituten en op de vraag wat we kunnen doen om geen onderdeel te worden van dat proces. Als je blijft samenwerken met kennisinstituten die actief bijdragen aan een genocide, dan word je er zelf ook mee geïnfecteerd.’
In Nederland pleit het ministerie van Defensie ook voor het intensiever samenwerken met universiteiten. Hoe kijkt u daar tegenaan?
‘Zolang het gaat om het veiliger maken van iedereen in Nederland en Europa, moeten we daar als universiteiten zeker aan meewerken. Universiteiten hebben een maatschappelijke rol, zo’n samenwerking bij voorbaat uitsluiten is een onwetenschappelijke houding. En het zou zomaar kunnen dat de Nederlandse defensie, gevoed door wetenschappeljke kennis, elders zal bijdragen aan het stoppen van genocide.’
Maar waar ligt voor u de grens? Israël wil ook samenwerken met zijn universiteiten in het kader van de veiligheid van zijn burgers.
‘Zodra hier een of andere gek aan de macht komt die bevolkingsgroepen gaat uitmoorden, dan moet je als universiteit de samenwerking met Defensie natuurlijk direct beëindigen. De universiteiten moeten constant reflecteren op hun samenwerkingsverbanden met andere landen en onderzoeken of die voldoen aan hun waarden en wetenschappelijke principes. De ethische commissies die op veel universiteiten zijn opgericht zijn een goed begin.’
Nadat universiteitsbesturen in juni 2024 gezamenlijk hadden verklaard geen reden te zien de banden met Israëlische instituten te heroverwegen, is er het afgelopen jaar toch beweging gekomen. Op een aantal universiteiten, waaronder de VU, doen nieuw opgerichte commissies onderzoek naar de vraag of samenwerking bijdraagt aan oorlogsmisdaden.
Op andere universiteiten zijn de samenwerkingsverbanden met Israël al opgeschort, of er is besloten geen nieuwe samenwerkingen aan te gaan. Voor demonstrerende studenten en docenten gaan de toezeggingen veelal niet ver genoeg. Zij willen een complete boycot en ook dit voorjaar waren verschillende campussen toneel van felle protesten.
Vindt u dat studenten er te geharnast in zitten?
‘Nee hoor, ze hebben alle recht te demonstreren. Ze mogen schreeuwen en protesteren en hun tentjes opzetten op de campus. Hier in Nederland hebben we gelukkig die luxe.
‘Maar ik hoop ook dat we naar elkaar blijven luisteren. Zodra je de boel gaat vernielen of anderen monddood maakt, dan ga je een grens over. Maakt niet uit aan welke kant je staat, dan ben je zeer onacademisch bezig.
‘Begrijp me niet verkeerd, ik ben ook woedend. Maar ik ben niet boos op mijn universiteitsbestuur. Ik ben boos op wat Netanyahu doet en op de slappe houding van onze regering. Mijn woede richt zich niet op andere organisaties die, vaak zonder dat te willen en deels onbewust, dingen in stand houden. Zij hebben er ook niet om gevraagd.’
Bent u bereid uw mening opnieuw te herzien?
‘Zeker. Als iemand met goede argumenten kan aantonen dat een boycot de genocide juist in de hand werkt, zal ik mijn opvattingen bijstellen. En opnieuw toegeven dat ik ongelijk had.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.