EU-ambtenaren komen vanwege het leed in Gaza in actie tegen ‘bureaucratie van het kwaad’

Elke week protesteren EU-ambtenaren in Brussel voor hardere maatregelen tegen Israël, vanwege de mensenrechtenschendingen in Gaza. ‘Wij zweren trouw aan de EU-verdragen en het internationaal recht, niet aan politieke leiders die vandaag aan de macht zijn en morgen weg.’
H
et is lunchtijd in het hart van de Brusselse bureaucratie. Voor het gebouw van de Europese Commissie lijkt alles normaal: strak in het pak gestoken ambtenaren lopen het kolossale kantoorgebouw in en uit, lunchtrommels en koffiebekers in de hand. Maar tussen hen verschijnen collega’s met spandoeken. Het begint klein, haast onopgemerkt, maar binnen enkele minuten staan er tientallen ambtenaren. Palestijnse sjaals worden omgedaan, op een spandoek staat: EU Staff for Peace and Justice.
Het is een scène die zich sinds december 2023 elke donderdag herhaalt: de EU-ambtenaren eisen de opschorting van het Associatieverdrag tussen de EU en Israël. Ze wijzen op ernstige mensenrechtenschendingen in Gaza en stellen dat samenwerking haaks staat op de EU-verdragen en de plicht om het internationaal recht te waarborgen.
Fout om niets te doen
Een jonge vrouw uit Bulgarije sluit zich als een van de laatsten aan bij het protest. Ze werkt pas enkele weken bij een EU-instelling en wil anoniem blijven. ‘Ambtenaren mogen officieel niet met de pers praten,’ zegt ze zacht, terwijl ze een sticker van een Palestijnse vlag op haar jas plakt: ‘Maar het voelt fout om niets te doen. De EU kan het geweld in Gaza wel veroordelen, maar zonder actie zijn we allemaal medeplichtig.’
Naast de wekelijkse protesten stuurde de actiegroep meerdere brieven naar EU-leiders. Het is onbekend hoeveel ambtenaren zich achter de organisatie scharen. Wel tekenden zo’n 2.500 medewerkers de eerste brief, die in mei 2024 werd verstuurd, een aanzienlijk deel van de zestigduizend EU-ambtenaren.
Centraal in de brief staat het Associatieverdrag tussen de EU en Israël. In 2024 bedroeg de totale handel tussen beide partijen 42,6 miljard euro, waarvan 15,9 miljard aan Israëlische export naar de EU. Israël ontvangt ook EU-subsidies voor onderzoek en innovatie. Die zijn sinds de aanval van Hamas, op 7 oktober 2023, en de Israëlische aanval op Gaza opgelopen tot zo’n 238 miljoen. Artikel 2 van het verdrag vereist respect voor mensenrechten en democratische beginselen.
Intern EU-rapport: oorlogsmisdaden
Een breed scala aan experts en hulporganisaties heeft zich uitgesproken over de ernstige mensenrechtenschendingen door Israël, maar onlangs lekte ook een intern EU-rapport uit. Dat spreekt expliciet over oorlogsmisdaden, waaronder het gebruik van uithongering als oorlogswapen en gerichte aanvallen op ziekenhuizen, scholen en hulpverleners.
Het baseert zich op onderzoeken van de Verenigde Naties, het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof. Toch blijft het Associatieverdrag geldig. Wel is recent, op initiatief van Nederland, een EU-onderzoek begonnen naar het verdrag en de voorwaarden ervan.
‘De Raad zou de samenwerking moeten opschorten zolang Israël het internationaal recht blijft schenden,’ zegt een anonieme Zweedse EU-medewerker die al sinds het begin bij de protesten aanwezig is. Hij deelt EU-blauwe shirtjes uit, met daarop de boodschap: Say no to genocide. Hij maakt de vergelijking met de apartheidsjaren in Zuid-Afrika. ‘Dat regime werd pas gebroken toen het internationaal volledig geïsoleerd raakte. Israël moet niet anders behandeld worden.’

De Europese Commissie reageerde op de brief met het argument dat het verdrag ‘een kader biedt voor dialoog met Israël’.
Gekwalificeerde meerderheid
Opschorting van het verdrag kan alleen als er unanimiteit bestaat tussen alle 27 lidstaten. Die is er met trouwe Israëlische bondgenoten als Hongarije en Duitsland zeker niet.
Maar sommige delen, zoals bepaalde handelsmaatregelen en onderzoeksfondsen, kunnen met een zogeheten gekwalificeerde meerderheid worden opgeschort. Daarvoor volstaat de steun van ten minste vijftien lidstaten die samen 65 procent van de EU-bevolking vertegenwoordigen. Inmiddels steunen zeventien landen een herziening van het verdrag. Maar de drempel van 65 procent blijft lastig te halen als grote lidstaten als Duitsland of Italië dwarsliggen.
‘Zolang de EU traag handelt, blijven wij protesteren,’ zegt de Zweedse ambtenaar. ‘Toen Rusland Oekraïne binnenviel, lagen er binnen enkele weken sancties op tafel, ondanks lastige landen als Hongarije.’ Volgens hem bewijst het dat het geen technische kwestie is, maar politieke wil: ‘Het is discriminatoir beleid: bij Rusland was er sterke druk op de lidstaten vanuit de EU, bij Israël blijven het alleen woorden.’
Wereldwijde ambtelijke ongehoorzaamheid
De ambtenarenprotesten in Brussel begonnen gelijktijdig met soortgelijke acties bij het ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag. De Nederlandse ambtenaar Faryda Hussein, destijds werkzaam bij Sociale Zaken en gedetacheerd bij de Europese Commissie, was bij beide protesten betrokken: ‘Wij zagen Amerikaanse ambtenaren een wake houden voor Gaza bij het Witte Huis. Dat inspireerde ons.’
De ambtelijke ongehoorzaamheid verspreidde zich onlangs ook naar het Verenigd Koninkrijk. Daar kregen ambtenaren te horen dat ze beter konden opstappen als ze het regeringsbeleid niet steunden. Binnen de EU ligt dat anders, stelt een EU-ambtenaar die al negentien jaar werkt bij de communicatieafdeling: ‘Wij zweren trouw aan de EU-verdragen en het internationaal recht, niet aan politieke leiders die vandaag aan de macht zijn en morgen weg. Hun woord is geen wet.’
Bureaucratie van het kwaad
Voor Hussein raakt het uitblijven van actie vanuit de EU-instanties een fundamenteel punt: ‘Alle EU-lidstaten hebben het Genocideverdrag ondertekend. Daarin staat dat je genocide moet voorkomen en niet hoeft te wachten tot een rechter dat label formeel uitspreekt.’
Toch wijzen alle EU-instellingen naar elkaar: de Commissie naar de Raad, de Raad naar de lidstaten en de lidstaten weer naar elkaar. Dat leidt volgens Hussein tot stilstand. En het maakt de EU als geheel medeverantwoordelijk, zegt ze: ‘Als procedures belangrijker worden dan verantwoordelijkheden van lidstaten, zoals zo’n genocideverdrag, dan wordt bureaucratie een schild voor passiviteit.’ Hussein noemt dit ‘de bureaucratie van het kwaad’.
Op 23 juni bespreken EU-ministers van Buitenlandse Zaken het Associatieverdrag met Israël. Lijkt er schot in de zaak te komen? Het vooruitzicht op volledige opschorting is nihil volgens de protesterende ambtenaren, maar de gekwalificeerde meerderheid kan misschien toch wat opleveren: ‘Ik verwacht dat de druk toeneemt om tenminste iets concreets te doen,’ zegt de Zweedse EU-ambtenaar.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.