Omwonenden Tata zamelen miljoen in om zelf onderzoek te laten doen naar vervuiling
Omwonenden van Tata Steel IJmuiden hebben het vertrouwen verloren in instanties als de GGD en het RIVM. Die zouden de verantwoordelijkheid van het bedrijf voor ziektegevallen in de omgeving ontkennen. Nu betalen ze een eigen onderzoek.
Het ene na het andere onderzoek verscheen de afgelopen jaren over de gezondheidssituatie van de inwoners in de IJmond onder de rook van staalfabrikant Tata Steel, van het RIVM, van de GGD. De uitkomsten waren niet best. De omwonenden waren veel vaker ziek dan mensen uit andere industriegebieden. Longkanker komt in de regio gemiddeld veel meer voor dan in de rest van Nederland. Er dwarrelt veel meer ultrafijnstof door de lucht. En in de grafietregens die regelmatig bij het productieproces van Tata Steel ontstaan, zitten zware metalen; zeer zorgwekkende stoffen in jargon, zoals lood, mangaan en vanadium.
En toch gaan de inwoners en belanghebbenden nu zelf opnieuw onderzoek laten doen en metingen laten verrichten bij Tata Steel. Want elke keer hebben ze het idee dat er informatie wordt achtergehouden, of dat ze voor de gek worden gehouden, zegt Ellen Windemuth van de Stichting IJmondig. ‘We vragen al heel lang aan de provincie om locatiegerichte metingen te doen, maar dat gebeurt gewoon niet.’
Daarom hebben een aantal instanties en stichtingen – waaronder Stichting IJmondig, Frisse Wind.nu, Schapenduinen – onlangs gezamenlijk een budget van 1 miljoen euro verzameld om onderzoek te doen naar de lucht en het water rond de staalfabriek. Met dat geld huren ze een onafhankelijk bureau in dat met behulp van drones en onderwaterrobots gaat meten wat voor stoffen in de lucht en in het water zitten. Windemuth: ‘Zo kunnen we precies aan de burger vertellen hoe het ervoor staat met de lucht en het water.’
De directe aanleiding is de recente onthulling onlangs van het Noord-Hollands Dagblad dat de naam van Tata Steel geschrapt was uit een alarmerend rapport over longkanker in de regio. In het rapport stond dat longkanker veel vaker voorkomt in de omgeving van de staalfabrikant dan in de rest van Nederland. Maar de naam van Tata Steel werd in het rapport angstvallig vermeden. Sterker nog, hij kwam op geen enkele pagina voor. Dat gebeurde op aandringen van de GGD-directeur Kennemerland, bleek uit WOB-stukken. ‘Het woord Tata mag niet gebruikt worden’, zo liet hij zijn medewerkers weten.
In de conceptversie van het rapport werd Tata Steel nog wel expliciet genoemd. Ook schreven GGD-medewerkers in die conceptrapporten dat het ‘aannemelijk’ is dat de vervuiling van Tata Steel bijdraagt aan de hoge gevallen van longkanker in de directe omgeving van de fabriek. Maar ook dat mochten ze van directeur Bert van de Velden niet laten staan. ‘De bewijskracht is onvoldoende voor het woord aannemelijk’, stelde Van de Velden in overleg met zijn medewerkers.
Na deze affaire hebben veel omwonenden en belanghebbenden weinig vertrouwen meer in de instanties en hun rapporten. Dus kijken ze met argwaan naar de gang van zaken rond een nog te verschijnen rapport – het zoveelste – van het RIVM, ditmaal naar de stoffen die aanwezig zijn in ‘de directe leefomgeving van inwoners van de IJmond’. Het rapport zou eerst voor de zomer verschijnen, maar de publicatie is nu uitgesteld tot na de zomer, na een belangrijk debat in de Tweede Kamer over Tata Steel, waarin onder meer de toekomst van het bedrijf en mogelijk overheidssteun aan de orde komt.
Maar het grootste probleem vinden de omwonenden dat het conceptrapport al wel bij de GGD Kennemerland ligt. ‘Dat juist zij zo zorgvuldig de naam van Tata Steel lieten weggummen uit het rapport over longkanker, daar zijn we echt enorm van geschrokken’, zegt Ellen Windemuth.
Een woordvoerder van het RIVM zegt dat ze de argwaan wel begrijpen. ‘Maar we kunnen moeilijk alle procedures omzeilen. De GGD is een partner van ons bij dit onderzoek, die hebben bijvoorbeeld huisbezoeken met ons verricht. Dan krijgen ze het concept om te kijken of het leesbaar is.’ De woordvoerder benadrukt dat de GGD geen enkele invloed heeft op de inhoud van het definitieve rapport.
Overigens is het RIVM ‘zeker geïnteresseerd’ in de resultaten van het eigen onderzoek van de omwonenden, zegt de woordvoerder. Al maakt hij daarbij meteen het voorbehoud dat het RIVM daar niet zomaar conclusies uit kan trekken. ‘Daarvoor zijn een projectbeschrijving en een onderzoeksvraag met een passende onderzoeksopzet nodig.’ Ook wil hij nog even benadrukken dat metingen aan de bron – bij de Tata Steel – niet zomaar gebruikt kunnen worden. ‘Dit omdat mensen niet direct aan de bron worden blootgesteld, maar op grotere afstand.’
Maar dat is nou precies wat zij wel willen laten onderzoeken, zegt zakenman en multimiljonair Jan de Jong uit Bloemendaal, een andere initiatiefnemer van het onderzoek. ‘Juist onderzoek aan de bron, bij de vervuiler. Gewoon een drone boven de schoorstenen hangen en een robot bij het riool waar Tata loost.’ De kracht van het onderzoek dat zij willen laten uitvoeren, is dat ze niet te maken hebben met week-, maand- of jaargemiddelden. ‘Met zo’n meetmethode mis je de pieken. Wij willen juist op dat soort momenten, als er ineens sprake is van een enorme uitstoot, een drone de lucht in sturen om te meten.’
Het moet een onderzoek worden dat voor iedereen te volgen is en boven alle twijfel verheven, zegt Antoinette Verbrugge van Stichting Frisse Wind.nu. ‘Daar kan toch niemand op tegen zijn?’ De resultaten willen de initiatiefnemers dan op een website zetten en afzetten tegen de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Daarmee proberen ze juist de discussie te voorkomen dat het minder erg zou zijn omdat mensen niet direct aan de bron worden blootgesteld.
Ze hebben ook al een oplossing bedacht, mochten betrokken instanties zoals de GGD, het RIVM of de Omgevingsdienst bezwaar maken dat het niet hun onderzoek is, waardoor ze er weinig mee kunnen doen. ‘We willen ze best als medeopdrachtgever op de onderzoeksopdracht zetten. Gewoon zoals je normaal ook zaken doet. Als er een probleem is, dan los je dat op’, zegt Jan de Jong.
De Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, de toezichthouder, laat weten dat het idee van de omwonenden om zelf een gespecialiseerd bureau in te schakelen voor metingen nieuw voor de dienst is. ‘We zijn benieuwd naar hun plannen.’ Tata Steel zegt geen reactie te kunnen geven, omdat ze er niets van weten.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.