Het Nederlandse coronabeleid is een vorm van necropolitiek
Corona wordt voorgesteld als het noodlot, als een natuurlijk verschijnsel dat uit het niets komt. Inmiddels is duidelijk dat het verloop van de pandemie mede politiek bepaald is, dat beleid ertoe doet en de pandemie zich voltrekt met grote internationale verschillen. Dat beleid ertoe doet zouden politici doorgaans graag toegeven, maar het komt ze in de pandemie niet uit.
Wat maar niet gezegd lijkt te mogen worden is dat in Nederland en veel andere westerse landen een vorm van necropolitiek gevoerd is, een politiek die telkens weer de dood van duizenden mensen incalculeert en accepteert. Necropolitiek werd en wordt noodzakelijk geacht omdat de economie ook offers vraagt. Het neoliberale mantra ‘er is geen alternatief’ was ook nu overheersend, en behelsde een afweging tussen de vermeende ‘gezondheid van de economie’ en die van mensen.
Noodsituatie gefabriceerd
Nederland koos voor een strategie die eerst openlijk ‘groepsimmuniteit’ genoemd werd, en later ‘mitigatie’ of ‘gecontroleerde verspreiding’. De constante hierin was het sturen op IC-capaciteit en het dus in zekere mate laten rondgaan van het virus. Zware ingrepen werden pas nodig wanneer de IC’s vol zouden raken. Een opvallende keuze, want virusverspreiding laat zich makkelijker controleren bij 200 dan bij 2.000 besmettingen per dag, maar het idee dat IC-capaciteit leidend moest zijn was al snel dogma. Alle inconsistenties in het Nederlandse coronabeleid (afstand houden maar lang alles openhouden, kinderen kluisteren maar kantoren openhouden, besmettingen zien oplopen maar nog een weekje ‘de cijfers afwachten’) vormen in het licht van dat dogma een consistent beeld.
Telkens werd zo een noodsituatie gefabriceerd, want steeds wachtte het kabinet met ingrijpen tot de zorg bijna overbelast raakte, om dan te zeggen: ‘Er is een noodsituatie mensen, stevige maatregelen zijn nodig.’ In plaats van vroege en dus korte lockdowns, ging het grootste deel van het werk door, werden sectoren selectief onderworpen aan maandenlange lockdowns, en werd een autoritaire maatregel als een avondklok noodzakelijk geacht. Dit alles omdat het eerst laten oplopen van besmettingen beleid was in deze strategie, waarin de circulatie van kapitaal de mate van viruscirculatie meebepaalde.
Een en ander gebeurde op advies van OMT-experts, hoewel niemand begin 2020 echt iets over Covid-19 wist. In briefings spraken experts over het „laten uitrazen” van het virus . Officieel ging dat heten: het geleidelijk verspreiden onder niet-kwetsbare mensen en zorgen dat ziekenhuizen niet overbelast raken. Dat gebeurde in afwezigheid van een vaccin, zonder kennis over of een vaccin beschikbaar zou komen en over hoe lang immuniteit na eventuele vaccinatie zou bestaan, en zonder kennis over de langetermijneffecten van Covid-19. Maar nog voordat een „beschermende muur” rond de kwetsbaren bestond, had het virus al duizenden levens geëist onder ouderen.
Senegal had ervaring
En een virus zal levens eisen. Maar met volgens (conservatieve) officiële cijfers ruim 104 doden per honderdduizend inwoners doet Nederland het evident slechter dan een land als Nieuw-Zeeland, waar het sturen op IC-capaciteit als onethisch gezien wordt („never ever”, zei premier Jacinda Ardern drie dagen na Ruttes speech over groepsimmuniteit), en waar 0,5 doden per honderdduizend inwoners te betreuren zijn. In Vietnam en China zijn dat er 0,3, in Japan 11,8, in Gambia 8,3 en in Senegal 7,7. Vaak wordt gezegd dat Nieuw-Zeeland het makkelijk heeft omdat het een eiland is, maar Vietnam en Senegal zijn geen eilanden.
Ook wordt met een nauwelijks verholen racisme gezegd dat veel Afrikaanse landen om vooralsnog onverklaarbare redenen relatief weinig getroffen zijn. Maar een land als Senegal, dat 7 artsen per 100.000 inwoners heeft en initieel twaalf IC-bedden voor Covid-patiënten beschikbaar had, heeft ervaring met Ebola, en heeft vroeg ingezet op een test- en traceerinfrastructuur. Toen Nederland begin maart 2020 nog nauwelijks begonnen was met het opzetten van een serieuze testcapaciteit, kon het Institut Pasteur van Senegal mensen binnen een dag testen.
Niemand zal beweren dat politici en experts wílden dat zoveel mensen zouden sterven. Alleen kozen ze er toch telkens weer voor om de besmettingen op te laten lopen tot de ziekenhuizen het niet of nauwelijks meer aan konden. Steeds weer betekende dat het incalculeren van vele doden, alleen al omdat velen de IC niet overleven, en van een nog ongewis aantal mensen dat mogelijk blijvend beperkingen na besmetting blijft ondervinden (long Covid).
Politici en experts leken vast te zitten in een vorm van groupthink, en veel media volgden de groepsgedachte. De praatprogramma’s waren bevangen door een forensische fetisj met de details van het virus en het reproductiegetal, niet met de kritische vraag waarom bij ons zoveel doden vielen. Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Klok stelde in maart 2020 zelfs expliciet dat het belangrijk was „als land een lijn te trekken, om die lijn te steunen”.
In de kleren van het fatsoen
Het patroon dat naar voren komt is dat van een land dat zichzelf zó graag als fatsoenlijk wil zien, dat het het niet voor mogelijk acht dat vadertje Staat niet altijd het beste met de mensen voorheeft. De misdaad is er hier een van het type dat aan de wet voorafgaat, een keuze voor dood en ziekte die komt in de kleren van het fatsoen, de redelijkheid, maar ook van de uitzonderlijke maatregelen. Aan de andere kant staan mensen die ‘wappies’ genoemd kunnen worden.
Maar dat het sturen op IC-capaciteit misdadig is, is geen conclusie uit een complottheorie. Zoals Richard Horton, hoofdredacteur van het toonaangevende medische tijdschrift The Lancet onlangs nog zei: „Wat we hebben is een overheid die een ideologisch gedreven inzet nastreeft om de bevolking te dwingen een bepaald niveau van sterfte en ziekte te accepteren [...] Dit heeft niets met data te maken.” Maar veel experts kropen zo dicht tegen een ideologisch gelijkgeschakelde politieke elite aan dat het vanzelfsprekend werd dat we eerst de ziekenhuizen vol lieten lopen voor we echt ingrepen.
Die ideologische gelijkschakeling betekent dat niemand zich afvroeg of een ander type economie, een socialistische economie bijvoorbeeld, ons tot dezelfde offers had gedwongen. Het redden van de bestaande, kapitalistische economie was prioriteit, ondanks de bijna socialistische maatregelen (het betalen van miljoenen lonen door de staat). Die lieten zien dat een economie ook anders kan. Want of we het economisch aankunnen een virus in te dammen, hangt af van wat we collectief voor elkaar over hebben. Wie nu de kabinetsstrategie als ‘beschaafd’ voor wil doen, maakt simpelweg expliciet dat hij niet genoeg voor anderen over heeft om met minder doden door de pandemie te komen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.