Het financiële fundament onder Forum voor Democratie: Zuidas, vastgoed en orthodoxe christenen
Forum voor Democratie is dé politieke start-up van het decennium. De partij is in een kelder in de Amsterdamse grachtengordel ontstaan, en vindt haar aanhangers en sponsors in de wereld van het grote geld en bij godvrezende mannen die voor het herstel van orthodox-christelijke waarden vechten. Maar hun geliefde partij heeft weinig op met de Wet financiering politieke partijen.
Vrijdagavond 9 november 2018. Jan Louis Burggraaf, topadvocaat van Zuidas-kantoor Allen & Overy, neemt het woord in vijfsterrenhotel De L’Europe. Hij spreekt een gezelschap toe van zo’n dertig genodigden, voornamelijk mannen, die een meergangen-diner geserveerd krijgen. De meeste aanwezigen zijn goede bekenden van Burggraaf: studievrienden en oud-huisgenoten. Ze komen jaarlijks enkele malen tezamen, meestal in Amsterdam, om met elkaar te dineren en vrijelijk van gedachten te wisselen over onderwerpen die ‘cultuur, kerk, overheid en politiek’ aangaan, zo laat de gelauwerde specialist in fusies en overnames desgevraagd weten.
Burggraaf en zijn vrienden nodigen bij deze diners vaak sprekers uit. Op deze novemberavond is de man te gast die zich ten doel heeft gesteld het ‘partijkartel’ in Nederland te doorbreken: Thierry Baudet, leider van Forum voor Democratie. Ook advocaat Theo Hiddema, met wie Baudet sinds maart 2017 in de Tweede Kamer zit, is in het chique Amsterdamse hotel aanwezig.
Burggraaf is zeer te spreken over de partij van Baudet, die volgens hem de tijdgeest goed aanvoelt. Baudet stelt onder andere dat Nederland wordt ‘gegijzeld door een politieke, journalistieke en culturele kongsi’ en dat ‘een existentiële crisis het voortbestaan van de Nederlandse samenleving bedreigt’. Burggraaf en zijn studievrienden zijn danig onder de indruk van de inzichten die de twee politici die avond met de aanwezigen delen. Althans, het blijk van waardering voor de toespraken wordt snel zichtbaar op het banksaldo van een aan FvD gelieerd instituut.
Niet alleen betaalt Burggraaf als organisator van de avond de rekening voor het diner; een kleine twee weken later, op 22 november, maakt de advocaat 12.000 euro over naar een ING-rekening op naam van de denktank van Forum voor Democratie. Ruim een maand later, op 28 december, volgt nog eens 13.000 euro. In totaal: 25.000 euro. Dit blijkt uit bankafschriften die Follow the Money en het KRO/NCRV-programma Pointer hebben ingezien.
Politieke partijen moeten alle donaties boven de 4500 euro openbaar maken, zowel die in geld als in natura; dat staat in de wet. Toch staat die 25.000 euro van mr. drs. J.L. Burggraaf niet in de jaarverslagen van FvD. Ook de dinerkosten die Burggraaf betaalde, ontbreken. De advocaat zegt de betalingen namens zijn studievrienden en huisgenoten te hebben gedaan, maar dat blijkt niet te kloppen. ‘Ik heb nooit enige gift gedaan aan een partij, welke dan ook,’ zegt een studievriend van Burggraaf, wiens naam hij op de betalingsopdracht heeft vermeld.
‘Een goede club’
Als één tak van sport binnen de corporate advocatuur eruit springt, dan is dat het specialisme fusies en overnames. Oftewel: mergers and acquisitions. Afgekort: M&A. Hoe meer een M&A-advocaat wordt gewaardeerd, hoe groter de deals worden en hoe groter de belangen. De M&A-advocaten zijn de rainmakers, de alfamannetjes op de rots die de Zuidas is. En Jan Louis Burggraaf (Rotterdam, 1964) mag zich al vele jaren Nederlands meest gevierde M&A-advocaat noemen.
Hij groeide op in een tv-loos gereformeerd gezin en meldde zich op zijn 15e bij de mariniers. Hij werd weggestuurd, deed na het voltooien van zijn vwo een tweede poging en werd tot zijn grote teleurstelling wegens brildragendheid afgewezen. Hij hield er een levenslange hang naar special forces en legersnufjes aan over, plus een instelling die hem als advocaat goed van pas zou komen. Aan de Zuidas ontplooide hij zijn talenten maximaal, zonder zijn devotie voor het opperwezen eraan te geven. De man die op zondagen steevast niet één, maar twee keer de kerk bezoekt, liet zich ook in het heetst van een overnamestrijd – veelal in de weekeinden – slechts zeer zelden van een bezoek aan een godshuis weerhouden.
Burggraaf werd uiteindelijk zeven keer door zijn vakgenoten uitgeroepen tot de beste M&A lawyer. Hij deed honderden deals die jaarlijks vele miljarden in beurswaarde behelsden. Toen in 2007 het activistische hedgefonds TCI er bij ABN Amro op aandrong de bank op te splitsen of zich over te laten nemen, klopte toenmalig topman Rijkman Groenink aan bij de man die hij het meest geschikt achtte om het grote gevaar af te wenden: Burggraaf. Hij begeleidde de top van de bank totdat ABN Amro door het trio Royal Bank of Scotland, Banco Santander en Fortis werd overgenomen en in stukken werd gereten. Dealwaarde: 71 miljard euro.
De Volkskrant plaatste Burggraaf meermalen in de top 200 van meest invloedrijke Nederlanders. De advocaat – politiek actief in het CDA – beweegt zich waar de economische macht zich ophoudt en is vertrouwensman van vele topbestuurders in binnen- en buitenland. Christian Van Thillo, eigenaar van De Persgroep (DPG), het grootste krantenconcern van België en Nederland, is er een van. In 2011 trad de advocaat toe tot de raad van commissarissen van het bedrijf.
Diezelfde Burggraaf verraste velen toen hij op 25 november 2017 tijdens het jaarcongres van Forum voor Democratie in de Rai in Amsterdam naar buiten trad als sympathisant van Baudets partij. Voor een met 2000 mensen gevulde zaal presenteerde hij zich ironisch als de ‘boze witte man’. De man die ‘boos, bekrompen, onzeker over de toekomst, nationalistisch en als het even kan een beetje xenofoob’ is, voegde hij er schertsend aan toe. En serieus: ‘Dat is het stigma en de diskwalificatie die op mensen wordt geplakt die er een andere mening op nahouden.’
Burggraaf maakte in zijn toespraak van een kleine tien minuten duidelijk dat hij Forum voor Democratie een ‘goede club’ vindt. De partij manifesteert zich op het gebied van de referenda, is voor sterke buitengrenzen en heeft tot zijn vreugde veiligheid en defensie nadrukkelijk in het partijprogramma staan. Op de achtergrond werd op een groot scherm een beeld van zijn professionele habitat geprojecteerd: de skyline van de Zuidas in Amsterdam, het financiële centrum van Nederland.
De link van Burggraaf met Baudet en Forum voor Democratie ontstond echter al jaren voordat hij tijdens het jaarcongres in de Rai achter het spreekgestoelte ging staan om duizenden mensen toe te spreken.
De kelder aan de Herengracht
Ondernemer Cor Verkade is een oude studievriend van Burggraaf en was een van de aanwezigen op de besloten bijeenkomst in hotel De L’Europe. In het dagelijks leven bestiert Verkade (Nieuwe-Tonge, 1967) een vastgoedportfolio van ongeveer 350 miljoen euro. Net als Burggraaf is hij orthodox christen en bewonderaar van Baudet. Hij is nog steeds actief in de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) en als ondernemende SGP’er heeft hij een reputatie opgebouwd. ‘Als je een grote investering wilt doen met je bedrijf, ga je niet naar de bank, maar naar Cor Verkade. Dat is algemeen bekend in onze kringen,’ zegt een SGP’er uit het midden van het land.
De in Gouda woonachtige vastgoedinvesteerder houdt kantoor in Amsterdam. Om precies te zijn: aan de Herengracht 74, waar ook de kribbe van de politieke partij van Thierry Baudet stond en Forum voor Democratie nog steeds is gevestigd. Samen met de protestantse broers Moshe en Aren van Dam is Verkade voor 75 procent eigenaar van het grachtenpand. Hun gezamenlijke vastgoedonderneming Van Dam, Van Dam & Verkade BV staat er ook ingeschreven. De overige 25 procent is in handen van Burggraaf, die een oude bekende is van de gebroeders Van Dam. Ze zaten in dezelfde christelijke studentenvereniging: de CSFR in Utrecht.
‘Moshe heet eigenlijk Arie Johannes,’ zegt Verkade als FTM hem in de buurt van zijn kantoor op een terrasje spreekt. ‘Zijn ouders noemden hem Martin, maar hij noemt zichzelf Moshe omdat hij het jodendom nog boeiender vindt dan ik.’
Net als Burggraaf zijn de gebroeders Van Dam sympathisanten van Forum voor Democratie, zegt Verkade. Hij was echter degene die Baudet als eerste leerde kennen, in het Conservatief Café in Gouda, een initiatief waar Verkade financieel aan bijdraagt. ‘Tien jaar geleden leerde je daar alle leuke mensen uit het hele land kennen. Met conservatieven onder elkaar heb je een hele fijne sfeer. Dan kun je gewoon zeggen wat je wilt en vrijuit nadenken.’
Verkade is bijvoorbeeld ongerust over de mate van tolerantie waarmee Nederland mensen binnen zijn landsgrenzen toelaat. Hij voorziet ‘een scenario van een burgeroorlog’ wanneer er nog meer islamitische mensen het land binnenkomen. ‘Vanaf een bepaald percentage gaan mensen rechten opeisen, dat zie je wereldwijd. Van de 60 landen waar de islam de dominante godsdienst is, zijn er geloof ik 58 een dictatuur.’
Black Lives Matter noemt hij ‘diabolisch’. Althans: ‘die leugenachtige geest die er is rondom Black Lives Matter is zo fnuikend,’ legt hij uit. ‘Slavernij komt niet door ons vrije westen, sterker nog, wij hebben slavernij beëindigd, als eerste. De Egyptenaren begonnen ermee. Die Akwasi, die komt van een stam die meer heeft verdiend aan de slavernij dan de VOC.’
Volgens Verkade is in een geseculariseerde samenleving ‘een cultuurchristen’ nodig. Iemand die vanuit het verleden kijkt naar het heden. Iemand die ziet dat de Westerse beschaving ten onder gaat, als er niet wordt ingegrepen. Iemand als Baudet. Die waarschuwt nadrukkelijk voor het naderende onheil en heeft al eerder laten zien dat hij iets met christelijke waarden heeft.
In 2013 reisde Baudet immers naar Brussel om daar in de elitaire Franstalige mannenclub Cercle Royal Gaulois Artistique & Littéraire als panellid een conferentie bij te wonen, georganiseerd ter gelegenheid van de oprichting van de Transatlantic Christian Council (TCC). Dit blijkt uit onderzoek van tv-programma Pointer van KRO-NCRV dat samen met FTM werd verricht. Deze lobby-organisatie is een initiatief van voormalig SGP-beleidsadviseur en politiek trainer Henk Jan van Schothorst en de christelijke Amerikaanse diplomaat Todd Huizinga.
‘Het doel is met een christelijk netwerk beleid te beïnvloeden met name bij nauwelijks gecontroleerde internationale organisaties zoals de Verenigde Naties, de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa en Europese instellingen,’ zegt van Schothorst in het Reformatorisch Dagblad. ‘Kernthema’s zijn de bescherming en bevordering van leven, gezin en vrijheid.’ In de praktijk betekent het onder andere dat de diepgelovige Van Schothorst ijvert voor de inperking van rechten voor homoseksuelen, transgenders en vrouwen.
Verkade laat weten dat hij TCC een warm hart toedraagt en het initiatief ook financieel steunt. ‘Uiteraard,’ voegt hij daaraan toe. ‘TCC is belangrijk omdat zij vanuit internationale samenwerking probeert een dam op te werpen tegen het in Psalm 2 genoemde kwaad. Die psalm geeft immers een kijkje achter de geestelijke schermen van de geschiedenis van de mensheid.’
Voor de ‘heidense vrienden’
De noodzaak voor een seculier conservatisme zag Verkade al ruim voordat Baudet met Forum begon. Met een aantal orthodox-christelijke zakenvrienden, waaronder Jan Louis Burggraaf, overweegt hij in 2014 een conservatieve politieke partij op te richten voor ongelovige geestverwanten. ‘De heidense vrienden’, zoals Verkade ze noemt. ‘Het CDA was in die dagen wat kleurloos en om te voorkomen dat mensen in de armen van het heidense D66 zouden worden gedreven, moest er een heidense broeder- of zusterpartij van de SGP komen.’ Het idee komt niet van de grond omdat andere alternatieven zich aandienen, zodat Verkade c.s. de plannen ‘in de ijskast zetten’.
Dat verandert in 2015. De kelder aan de Herengracht staat dan al drie jaar leeg, nadat de vorige bewoner – dominee van de Zuidas Ruben van Zwieten – vertrok om, mede met financiële steun van Verkade, zendingswerk te gaan verrichten. Verkade weet iemand anders te vinden. ‘Thierry zocht in die tijd ruimte voor zijn net opgerichte denktank, Forum voor Democratie. Hij is komen kijken met zijn kompanen en zo begon er vanuit onze kelder een denktank.’ Vanaf 1 juli 2015 betaalt Baudet 600 euro huur per maand. Op 1 januari 2016 stijgt de huur naar 750 euro in de maand. Weer een half jaar later wordt het 800 euro, nog steeds minder dan de 1.200 euro die Verkade de dominee in rekening bracht.
Verkade steunt de denktank ook met een gift via de Forum-businessclub, geeft adviezen en via een goede relatie van de vastgoedman komt er ook geestelijke steun. Henk Jan van Schothorst van de orthodox-christelijke lobbyclub TCC is in april en juni te gast bij de start-up meetings van Forum. Baudet onderhoudt inmiddels een goede relatie met Van Schothorst. Een jaar eerder was hij samen met de lobbyist spreker bij een conferentie van het Danube Institute, een denktank in de Hongaarse hoofdstad Boedapest, die via een stichting wordt gefinancierd door de regering van Viktor Orbán.
‘Ingroeihuur’
Ondanks de relatief lage lasten en de steun die hij weet te verkrijgen, laat Baudet bij zijn huisbaas doorschemeren dat hij het lastig vindt zijn denktank in de lucht te houden. Verkade: ‘Ik zei dat er waarschijnlijk in Nederland geen ruimte voor een denktank was. Je moet in Nederland een politieke partij zijn, anders kom je er niet.’
In september 2016 is het zover. Samen met voormalig bankier Henk Otten en meervoudig internetondernemer Rob Rooken richt Baudet de politieke partij Forum voor Democratie op.
Verkade verlaagt de huur van 800 naar 490 euro per maand, zo blijkt uit de jaarrekeningen van Forum voor Democratie. ‘Ingroeihuur’, noemt Verkade dat. Wel zegt Verkade dat de partij na de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017 – toen de partij de begane grond en een extra kamer erbij kreeg – 3200 euro per maand ging betalen. De jaarrekeningen van FvD suggeren echter een lagere huurprijs. De partij betaalde 9600 euro over 2017 en 21.515 in 2018, aldus de jaarstukken van de partij.
Verkade schat dat hij normaal gesproken 3000 euro per maand zou vragen voor de kantoorruimte – die inmiddels de kelder, de begane grond en een extra kamer beslaat. Op basis hiervan en de jaarrekeningen van FvD, berekende FTM de hoogte van Verkades ‘ingroeikorting’. Die bedroeg 20.525 euro (70 procent) in 2017 en 14.485 euro (40 procent) in 2018.
Een bedrijfsmakelaar bevestigt dat een ingroeihuur vaker voorkomt. Wel laat hij weten dat hij de korting die Forum voor Democratie heeft gekregen ‘aan de hoge kant’ vindt.
Uit de jaarrekeningen blijkt dat Forum de huurkorting uit de eerdere jaren niet als gift heeft opgegeven. Inmiddels betaalt de partij een normale huur, maar de vraag is of Forum de korting niet had moeten melden. In reactie op gedetailleerde vragen stuurt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ons alleen de relevante wetsartikelen op. Het ministerie wil niet ingaan op de specifieke casus. De Commissie Toezicht Financiering Politieke partijen, die het ministerie over dergelijke zaken adviseert, antwoordt: ‘Het geven van een huurkorting is niet ongewoon. Dat soort voordelen die in de markt aanwezig zijn, kunnen ook voor politieke partijen gelden en zijn daarmee niet een gift.’
‘Mediabedrijf met een politieke tak’
Wanneer Forum voor Democratie van een denktank in een politieke partij verandert, wordt mede-oprichter Henk Otten zakelijk leider. Otten (Assen, 1967) is een boerenzoon uit Drenthe, die in Groningen rechten en bedrijfseconomie studeerde en zijn loopbaan begon aan de Zuidas in Amsterdam – bij hetzelfde advocatenkantoor waar later ook Jan Louis Burggraaf terecht zou komen. Otten maakt in 1995 de overstap naar Rabo International in Hong Kong, waar hij zich specialiseert als dealmaker in de telecom-wereld. Hij keert terug naar Europa en gaat in Londen voor Lehman Brothers werken, de Amerikaanse zakenbank die in september 2008 ten onder gaat en daarmee de grote financiële crisis inluidt.
In dat economische rampjaar leert Otten via zijn vriend Michiel Visser, een succesvolle Nederlandse advocaat in New York, Baudet kennen. Visser zit net als Burggraaf in de fusies en overnames en is een paar jaar eerder in de ranglijst van Amerikaanse topadvocaten – de Legal 500 – beschreven als een ‘superstar M&A specialist’.
Visser, die ooit met Baudet in dezelfde Leidse universiteitskringen verkeerde, spekt begin 2017 de verkiezingskas van Forum met 10 duizend euro. Hij wordt voorbijgestreefd door Maarten Ruijs, een in Hong Kong woonachtige managing partner van het private equity-fonds CVC Capital Partners.
De schenkingen van Visser en Ruijs steken schril af tegen de inkomsten die de partij in de maanden na de goed verlopen verkiezingen weet binnen te halen. Dat gebeurt onder aanvoering van Otten, die de partij injecteert met het elan van een zakenbankier. ‘Als je een deal laat verslonzen, wordt hij niet geclosed. Dan gaat een ander ermee aan de haal. Zo is het in de politiek ook,’ zegt hij eind 2018 in de Volkskrant, als hij voor het eerst naar buiten treedt. In datzelfde interview beschrijft Otten hoe handig de partij gebruikmaakt van social media en hoeveel mensen ze met hun ‘eigen content’ weten te bereiken. Hij concludeert: ‘We zijn eigenlijk een mediabedrijf met een politieke tak.’
Als hoofd van het ‘mediabedrijf’ pakt Otten de spreadsheets erbij en ‘benchmarkt’ hij de andere politieke partijen door inkomsten en uitgaven in kaart te brengen. En hij kiest een duidelijke strategie door vol in te zetten op de werving van betalende leden, om zo een solide kasstroom te creëren. FvD heeft drie smaken in de aanbieding: een lid betaalt 25, 50 of 100 euro. Hoe groter de liefde, hoe meer je kunt bijdragen. De aanpak werkt. Tienduizenden mensen trekken de portemonnee om de partij te steunen. Eind 2017 zijn dat er volgens FvD 20.000, met een inkomstenstroom van meer dan 6 ton. Een jaar later is het ledenaantal ruim 26 duizend en dat levert meer dan 7 ton op. De kassa blijft rinkelen, maar de liefde taant.
De strategie heeft nog andere voordelen: hoe meer leden een partij binnenhaalt, hoe meer de belastingbetaler bijspringt: elk lid levert een subsidie van 7 euro op. En hoe meer subsidiabele leden Forum werft, hoe groter hun aandeel uit de pot die de overheid daarvoor beschikbaar heeft gesteld. ‘Het is een zero-sum game,’ zegt Otten in het Parool. Want hoe meer leden Forum binnenhaalt, hoe meer subsidie voor hen en hoe minder de concurrentie krijgt. ‘Een hele gezonde dynamiek voor ons,’ jubelt Otten half april 2019. Enkele weken later is zijn lot binnen de partij bezegeld.
Mede-Forum-oprichter en vriend Rob Rooken brengt naar buiten dat Otten met zijn hand in de kas heeft gezeten en 25 duizend euro aan zichzelf heeft overgemaakt. De voormalig zakenbankier trekt direct zijn conclusies en treedt terug uit het bestuur. Na schermutselingen in de media, waarbij Otten en Baudet elkaar over en weer van malversaties beschuldigen, wordt hij in juli geroyeerd. Later wordt duidelijk dat Otten bij zijn werk als penningmeester inderdaad steken heeft laten vallen.
Nieuwe penningmeester, andere ex-bankier
Otten wordt opgevolgd door een andere oud-bankier: Olaf Ehpraim. De nieuwe penningmeester komt bij de zakenbank MeesPierson vandaan, dat onderdeel is van ABN Amro en in 1996 door Fortis Bank werd overgenomen. Ephraim is door een andere ex-bankier uit de Forum-gelederen naar voren geschoven: Paul Frentrop. De twee kennen elkaar nog uit de tijd dat ze samen bij MeesPierson zaten en uit de periode dat ze beiden voor Deminor werkten, een Belgische onderneming die opkomt voor de belangen van minderheidsaandeelhouders.
Bij het congres van FvD in Barneveld in november 2019 wordt de nieuwe penningmeester aan de partijleden voorgesteld. Als Ephraim het woord krijgt, maakt hij al in zijn eerste zin gehakt van het werk van zijn voorganger: ‘Ik heb nog nooit zo'n administratieve en financiële rotzooi aangetroffen.’
De jaarrekening 2018, die in juni wordt gepubliceerd, ademt nog wel de aanpak van Otten. Forum voor Democratie spreekt in het jaarverslag van ‘omzet’ en van ‘exploitatiebaten’ en aan de andere kant van ‘kostprijs van de omzet’ en het ‘exploitatieresultaat’. De nadruk komt in 2019 ‘volledig’ te liggen op het ‘verder professionaliseren van de partij’, belooft de leiding. En: ‘We willen bouwen aan een breed netwerk aan sponsoren en donateurs, waarmee we middelen genereren die onze financiële slagkracht verder vergroten.’
Het bewijs dat er flink aan het bredere netwerk is gebouwd, bereikte een maand geleden de buitenwereld. Op de avond van 10 september treedt de Amerikaanse ambassadeur Pete Hoekstra op als gastheer van een partijbijeenkomst van Forum voor Democratie. Hoekstra heeft daarvoor Amerikaans grondgebied opengesteld: de ambassade in Wassenaar. ‘Ongeveer veertig procent van de genodigden was ondernemer. De rest was partijtop,’ vertelt de aanwezige media-ondernemer en organisator van luxe-beurzen Yves Gijrath aan De Groene Amsterdammer. In een eerdere podcast omschrijft Gyrath de avond als ‘een soort funding bijeenkomst’. De uitnodiging die de journalisten van De Groene te zien krijgen, vermeldt ‘op uitnodiging van Forum voor Democratie en Pete Hoekstra’.
Onderzoek dat tv-programma Pointer van KRO-NCRV in samenwerking met FTM heeft gedaan, wijst uit dat Hoekstra goed bevriend is met de orthodox-christelijke Henk Jan van Schothorst van lobbyorganisatie TCC. Dat is niet voor niets, beiden promoten hetzelfde gedachtegoed: ‘Hoekstra is een tegenstander van abortus, hij is een tegenstander van het homohuwelijk en van LHBT+-rechten,' zegt de Amerikaanse journaliste Sarah Posner.
"Baudet heeft best veel van onze programmapunten overgenomen"
Het zijn dezelfde standpunten die Baudet met enige regelmaat ventileert. ‘Op een aantal gebieden is hij zeker een medestander,’ zegt Van Schothorst. ‘Ik ben lid van de SGP en dat is de partij waar hij een hoop van heeft meegenomen. Hij heeft best veel van onze programmapunten overgenomen.’ Of Baudet echt in God gelooft en naar de bijbel leeft, doet er eigenlijk niet toe voor Van Schothorst en de orthodoxe christenen. ‘We kijken bij TCC niet naar personen maar naar beleid, wat er onder de streep uitkomt.’
Financiële slagkracht
De belofte die Forum voor 2019 deed om de financiële slagkracht te vergroten, wordt ruimschoots gestand gedaan. Forum kan dat al in juni 2019 zeggen: de grootste donaties uit de korte geschiedenis van de partij zijn dan binnen. In januari en in maart maakt private equity-man Maarten Ruijs vanuit Hong Kong in totaal 280 duizend euro over. In oktober stort hij nog eens 75 duizend euro. De in Cyprus gevestigde software-ondernemer Nick Galea doneert 50 duizend euro. Dat blijkt uit de jaarrekening van Forum, die begin oktober naar buiten komt.
Politicoloog André Krouwel zet grote vraagtekens bij deze donaties: ‘Het is raar dat een buitenlands persoon of bedrijf geld mag geven. Als je op Cyprus gaat zitten omdat je daar de belasting ontwijkt, moet je je niet tegen de Nederlandse politiek aan bemoeien. No taxation without representation, maar natuurlijk geldt ook no representation without paying taxes. Het is belangrijk dat de mensen die belasting betalen en de consequenties voelen meepraten en anderen niet.’
Opvallend zijn ook de schenkingen van de vennootschap van de zoon van vastgoedman Erik de Vlieger (10 duizend euro) en vastgoedondernemer Michael van de Kuit, die via zijn bedrijf Nedstede eveneens 10 duizend euro overmaakt. Pikant zijn drie donaties van Jan van den Broek uit Almere, die in totaal een omvang hebben van 25.500 euro. Van den Broek lijkt niet van orthodox-christelijke signatuur. Hij is de man achter onder meer Netbabes BV en de dienst ClubSense. Van den Broek (1949) blijkt onder andere actief te zijn in de ‘exploitatie van interactieve communicatiesystemen, waarmee ook real-time vrijetijdsdiensten met volwassenen-content kunnen worden aangeboden’.
‘Gewoon gesjoemel’
Ook een befaamde Amsterdamse M&A-advocaat staat op de lijst: Jan Louis Burggraaf. Hij doneert 5 duizend euro. Een vijfde van het bedrag dat hij eind 2018 op de rekening van de stichting van Forum overmaakte, en dat niet openbaar is gemaakt. Het bedrag is wat resteerde na de door Burggraaf georganiseerde avond in het Amsterdamse vijfsterrenhotel De L’Europe. Daar had de advocaat naar eigen zeggen zijn ‘studievrienden’ en ‘oud-huisgenoten’ voor uitgenodigd om er naar toespraken van Baudet en Theo Hiddema te luisteren. Burggraaf betaalde in twee tranches ‘het saldo van wat overblijft na betaling van de kosten van de betreffende avond’. In totaal: 25 duizend euro. Maar het verhaal van Burggraaf schuurt.
De eerste betaling – 12 duizend euro op 22 november – doet hij onder andere namens C.M.J. Burggraaf en A.J.M. Burggraaf. Dat zijn de twee zonen van de advocaat: Constantijn en Alexander. Bronnen die bij de presentatie in het hotel aanwezig waren, ontkennen familieleden van Burggraaf te hebben gezien. De zonen vallen ook niet onder de noemer ‘studievriend’ of ‘oud-huisgenoot’.
Een derde persoon die volgens deze betaalopdracht van Burggraaf zou hebben meebetaald, is J.J. Blanken. Dat blijkt advocaat Jan Blanken te zijn, werkzaam bij Capra Advocaten in Den Haag. Blanken, die inderdaad een oude studievriend van Burggraaf is, ontkent desgevraagd bij de bijeenkomst in De L’Europe aanwezig te zijn geweest en heeft ook niets betaald. ‘Ik heb nooit enige gift gedaan aan een partij, welke dan ook.’
Bij de storting van 13 duizend euro die Burggraaf tussen kerst en nieuwjaar van 2018 doet, staat vermeld: ‘Geschonken door vijf verschillende personen. Gegevens bij mij bekend en ik kan desgevraagd delen.’
Volgens politicoloog Ruud Koole wordt met deze overschrijvingen gepoogd de wet financiering politieke partijen te omzeilen. Die wet zegt dat donaties boven de 4500 euro openbaar moeten worden gemaakt, wanneer het bedrag is overgemaakt aan een politieke partij of daaraan gelieerde neveninstellingen. Door de bedragen toe te schrijven aan meerdere personen en ze over te maken aan een stichting van Forum voor Democratie, die op dat moment niet de status van neveninstelling heeft, valt de overboeking buiten de wet.
Koole: ‘Hij dacht: ik kom boven de 4500 euro uit, weet je wat, ik geef gewoon namen van familieleden op. Dat vind ik valsheid in geschrifte. Het is gewoon gesjoemel.’ Volgens de hoogleraar is de overboeking niet in strijd met de wet. ‘Maar het bedrag had wel geopenbaard moeten worden, zodat de kiezer weet van wie een partij geld krijgt,’ vindt de hoogleraar. Koole is bekend met het fenomeen van via een stichting geven, ook wel omweg-financiering genoemd. ‘Een klassiek probleem in de partijfinanciering.’ ‘Ik vind dat Nederland wat dit betreft nog wel in de kinderschoenen staat.’
Politicoloog Krouwel stelt dat Nederland terecht een slechte reputatie heeft op dit vlak: ‘We zijn hier het wilde noorden van de partijfinanciering.’ ‘Het ergste waar je bij dit soort gevallen voor gestraft wordt, is dat het uitkomt. Daarmee is de kous is af. Ze hebben gepoogd onzichtbaar te blijven en dat is niet gelukt.’
Directe bronnen rond Forum voor Democratie met wie FTM sprak, stellen dat er die avond in De L’Europe meer werd verhuld. Het diner dat Jan Louis Burggraaf organiseerde, was niet slechts een avondje met vrienden. De bronnen beschrijven een overleg dat plaatsvond op het kantoor van Allen & Overy in Amsterdam, anderhalve maand eerder. De aanwezigen bij de bespreking: Jan Louis Burggraaf en een delegatie van Forum voor Democratie. Ze zouden de avond in het hotel besproken hebben: ‘Het ging niet om een vriendenclubje, het ging om fondsenwerving.’
Met medewerking van Eric Smit.
Dit artikel is gebaseerd op onderzoek van Follow the Money in samenwerking met KRO/NCRV’s Pointer. De serie over de financiering van Nederlandse politieke partijen wordt door het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten gesteund met een financiële bijdrage.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.