Wat gaat er mis in de wereld van de huisartsen? Waarom stoppen er zoveel?
Niet eerder stopten er zo veel jonge huisartsen tegelijkertijd. Hoe kan dat, juist nu ze zo hard nodig zijn? Wat gaat er mis in de wereld van de huisartsen? ‘Sommige huisartsen had ik huilend aan de telefoon: ‘Het is precies zo erg als je schrijft.’’
De hele dag was Rieneke Noppen aan het jagen. 8 uur ’s ochtends beginnen, en dan in één lange streep door tot in de avond. Haar boterhammen at ze in de auto van de ene visite naar de andere. Ondertussen probeerde ze problemen van de veranderende maatschappij op te lossen: de complexere gezondheidsproblemen van eenzame ouderen die thuis wonen tot het echt niet meer gaat, ingewikkelde psychiatrische patiënten voor wie geen behandelplek is.
En dat in tien minuten per consult. ‘Het voelde niet goed’, zegt Noppen, ‘om dan maar snel een recept te moeten schrijven of een verwijzing naar een medisch specialist te regelen, omdat tijd voor een uitgebreid gesprek ontbrak.’ Tussen de consulten door belde ze – tevergeefs meestal – verpleeghuizen of ggz-instellingen, op zoek naar een crisisplek voor haar patiënten. ‘Als ik eraan terugdenk, komt de stress weer omhoog.’
Voor Noppen is die stress verleden tijd. Vlak voor de coronacrisis stopte ze, na 15 jaar en op haar 44ste, als huisarts. Ze is de enige niet. Uit cijfers van de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten blijkt dat vorig jaar 138 huisartsen jonger dan 50 jaar het vak verlieten, verreweg het hoogste aantal in de afgelopen tien jaar, zelfs als je daar een ‘inhaalslag’ vanwege de coronacrisis in verrekent.
En er zijn al te weinig huisartsen. In sommige regio’s zoals Zeeland, de kop van Noord-Holland en Drenthe bestaat een nijpend tekort. Volgens de vooruitzichten zijn er in 2023 alleen in de regio’s Amsterdam, Utrecht en Gelderland-Zuid voldoende huisartsen te vinden. Het tekort zal daarna verder groeien: van de 15.072 geregistreerde huisartsen in Nederland, zijn er 2.793 boven de 60 jaar, dat is 18,5 procent.
Als ze nodig zijn, waarom stoppen die jonge huisartsen dan nu, in een vak dat tot niet lang geleden gold als zekerheid-tot-het-pensioen? Vijf redenen.
Reden 1: Er komt (te) veel zorg op de huisarts af – ‘Er komt alleen maar bij, en er gaat nooit iets af’
‘Bij elke nascholing, kreeg ik er weer een taak bij’, zegt Soetje Slagter, die in december na negen jaar haar laatste huisartsendienst had. ‘Kindermishandeling moet ik actief opsporen, patiënten met een hoog risico op hart- en vaatziekten moet ik preventief eruit pikken.’
Noppen heeft het vak zien veranderen in 15 jaar. Van overzichtelijk met één assistent, naar volle praktijken met zorg die vanuit de ziekenhuizen naar de huisarts is verplaatst: dat is goedkoper en prettiger voor de patiënt, dicht bij huis. Noppen: ‘In het begin vond ik dat interessant. Kon ik me verdiepen in de longzorg, in diabetes.’ Maar door de bezuinigingen op de ggz, de jeugdzorg en het sluiten van de verzorgingshuizen, stromen de huisartsen nu over. In een enquête van de Landelijke Huisartsenvereniging noemde vorige zomer 74 procent van de huisartsen de werkdruk te hoog. Noppen: ‘Vanuit alle hoeken komt er iets bij, en er gaat nooit iets af.’
Neem de abortuspil, zegt Dirk van Leeuwen, die ook onlangs stopte en nu in opleiding is tot bedrijfsarts: ‘Weet je wat, bedenkt de politiek, dat doen we ook bij de huisarts. Maar wat nu als de huisarts het daar helemaal niet mee eens is? Zo worden er veel dingen over je hoofd heen besloten, en je hebt het maar uit te voeren. Dat getuigt van respectloosheid.’
Reden 2: De huisarts wordt overladen met ‘bullshit-zorg’
Het meest bizarre verzoek dat Rieneke Noppen ooit kreeg? Of ze even wilde opschrijven dat uit het huis van een patiënt met jeukklachten de kakkerlakken verwijderd moesten worden. ‘De gemeente had de ongediertebestrijding wegbezuinigd. Dat moest de patiënt zelf betalen, tenzij er een medische reden voor de bestrijding was.’
Lang niet alles wat op het bordje van de huisarts terechtkomt, is ook daadwerkelijke nuttige patiëntenzorg. De Haagse huisarts Daisy Pors maakte een scheurkalender, met daarin voor elke week een voorbeeld van ‘de dagelijkse bizarriteit’ waar huisartsen mee te maken krijgen. Van verbandmateriaal dat van de zorgverzekeraar bij specifieke groothandels (tussen 9 en 17 uur bereikbaar) besteld moet worden tot jaarlijkse verklaringen dat de geamputeerde arm van een patiënt ook dit jaar niet vanzelf is aangegroeid.
Met haar kalender, die ze aan de huidige minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers, Kamerleden en de zorgverzekeraars aanbood, hoopt ze inzichtelijk te maken wat er moet veranderen. ‘Ik heb van collega’s alleen maar positieve reacties gekregen. Sommige huisartsen had ik huilend aan de telefoon: ‘Het is precies zo erg als je schrijft’, zeiden ze dan.’
Nu ze haar kalender aan politiek en verzekeraars heeft aangeboden, en geen moment het gevoel kreeg dat er iets zal veranderen, slaapt Pors slecht. ‘Elke ochtend sta ik op met de gedachte: waar doe ik het nog voor? En waarom ziet niemand dat we regelrecht op een ijsberg afvaren?’
De ‘bullshit-zorg’ drijft de huisarts tot wanhoop, zegt Van Leeuwen. ‘Dan wil een medisch specialist een patiënt naar een collega in het ziekenhuis hebben, en dan mag ik de verwijzing regelen. Hoezo ben ik de voetveeg van de medisch specialisten? Daar pas ik voor.’
Maar Van Leeuwens grootste ergernis: de eisen aan de vijfjaarlijkse herregistratie als huisarts. ‘Dan moet ik een interpersoonlijk coachingstraject aangaan. Ik ben verplicht iemand 300 euro per uur te betalen, die mij dan zonder kennis van zaken in de spreekkamer gaat vertellen hoe ik mijn werk moet doen. Alsof ik dat niet elke dag al doe. Het is bullshit van bullshitmensen die met hun bullshitbaantjes huisartsen wegjagen uit de zorg, maar wel gaan klagen als de wachttijd op de huisartsenpost te ver oploopt.’
Reden 3: De zorg in Nederland rammelt aan alle kanten – en de huisarts mag het oplossen
De patiënt van Soetje Slagter kampte met een alcoholverslaving en een posttraumatisch stresssyndroom. ‘De verslavingskliniek kon hem niet helpen, vanwege zijn psychiatrische aandoening. De ggz-instelling wilde hem niet hebben vanwege zijn dubbele diagnose. Die ingewikkelde gevallen blijven bij jou op het bordje. Je wilt helpen, maar dat lukt niet, dat geeft een machteloos gevoel.’
Het huisartsenvak is in de kern geweldig werk, benadrukken de artsen, het contact met de patiënt waardevol, je kunt het verschil maken in iemands leven. En ja, de eindverantwoordelijkheid voor de patiënt is daar een natuurlijk en belangrijk onderdeel van.
‘Ik wil best verantwoordelijk zijn voor alle shit’, zegt Bantal, ‘maar dan moeten huisartsen wel de mogelijkheid hebben om problemen op te lossen. Nu zijn ze de spin in het web van een disfunctioneel systeem.’
Ook in de ouderenzorg gaat het vaak mis. ‘Er wonen nu veel te veel oude mensen thuis die dat eigenlijk niet meer aankunnen’, zegt Slagter. ‘Als huisarts probeer je thuiszorg in te schakelen, maar dat lukt vaak niet, of ze mogen niet genoeg uren leveren. Het moet mislopen – een val, of een delier – voordat je eindelijk iets voor elkaar krijgt. Dan is de familie niet blij, want waarom is er niet eerder iets geregeld? En zelf ben je niet blij, want dit is zeker niet de beste oplossing voor de patiënt.’
Reden 4: De huisartsenzorg gaat 24 uur per dag door – ‘tegen een tarief waar een loodgieter z’n bed niet voor uitkomt’
Een vriendin van Dirk van Leeuwen is spoedeisendehulp-arts. Ook zij levert dus, in wisselende diensten, 24 uur per dag acute zorg. Haar inkomsten als zzp’er: minimaal 130 euro per uur, oplopend tot 200 euro per uur bij onregelmatige diensten. Het tarief voor een huisarts die werkt op een huisartsenpost, en dus de acute huisartsenzorg in de avonden, nachten en het weekend levert, is tussen de 80 en 100 euro per uur.
Van Leeuwen: ‘En voor een huisarts in loondienst kom je op 63 euro per uur. Daar komt een loodgieter echt z’n bed niet voor uit. Elke academisch opgeleide lacht je uit dat je voor dat tarief dat soort werkzaamheden uitvoert.’
Want, zegt Van Leeuwen, het is een belangrijk deel van de zorg, maar met een hoog risico op fouten, klachten, tuchtzaken. Vaak moeten huisartsen dit soort diensten draaien na afloop van hun gewone werkdag, waarop ze al dertig patiënten hebben gezien.
‘Ik ging altijd met buikpijn naar zo’n dienst toe’, zegt Slagter. ‘Je ziet twintig tot dertig patiënten, en je hebt geen idee of je de goede beslissingen hebt genomen, want het zijn niet je eigen patiënten, dus je ziet ze nooit meer terug.’
‘Het is bizar werk’, vindt Bantal. ‘Je komt in heftige reanimaties terecht. Dat kan natuurlijk, dat is het vak, maar daarna moet je direct door naar de volgende patiënt.’
Reden 5: de toekomst is grillig
De bedrijfsartsen in opleiding die Rieneke Noppen tegenkomt in haar werkomgeving, zelf is ze nu in opleiding tot verzekeringsarts (geen onregelmatig werk, in loondienst, prima salaris) – zijn allemaal gestopte huisartsen. In haar huidige opleidingsgroep zitten ook enkele gestopte huisartsen. Toen Bantal aan collega’s vertelde dat hij stopte als huisarts, zeiden collega’s hetzelfde te overwegen. Bij de opleiding tot bedrijfsarts komt Van Leeuwen opvallend veel oud-collega’s tegen. Pors, nu twee jaar huisarts, heeft tijdens haar opleiding artsen zien afhaken. ‘Elke huisarts die ik vertelde dat ik ging stoppen’, zegt Slagter, ‘herkende mijn overwegingen volledig.’
‘Ik denk’, zegt Van Leeuwen, ‘dat veel artsen tot de conclusie zijn gekomen: wie niet luisteren wil, moet maar voelen. Wij stemmen met onze voeten, en lopen weg. Aan iedereen die de huisartsenopleiding overweegt, zeg ik: doe het niet, er zit geen toekomst in, je ligt aan de ketting bij de zorgverzekeraar en politiek.’
In gebieden als de kop van Noord-Holland, Zeeland en Drenthe is nauwelijks nog een huisarts te vinden. Dan, zegt Van Leeuwen, ‘is er altijd wel een commerciële instelling te vinden die met een telewerkende arts de boel wil overnemen. Dat is verdomd lastig als je kind buikpijn heeft, of je er met een wondje terecht moet. Dat is wat de politiek en de zorgverzekeraars aan het kapotmaken zijn. Ze slachten de kip met gouden eieren; de goede toegankelijke zorg, de huisarts die z’n patiënten kent. Laat ze straks maar in de spiegel kijken wat ze hebben aangericht. Ik word er verdrietig van, maar bovenal ben ik kwaad.’
REACTIE LANDELIJKE HUISARTSEN VERENIGING:
‘Elke huisarts die stopt is er één te veel’, zegt Mirjam van ’t Veld, voorzitter van de Landelijke Huisartsen Vereniging. ‘Maar het is niet zo dat er een totale leegloop gaande is, dat beeld wil ik graag nuanceren. Een goede 1 procent op de totale populatie stopt.’
Wel is het zo, zegt Van ’t Veld, dat er snel een aantal dingen in de huisartsenpraktijk en daaromheen moeten veranderen. ‘Huisartsen moeten nu meer tijd voor de patiënt krijgen. De tijd van pilots en projectjes is voorbij. We hebben gezien dat meer tijd voor de patiënt leidt tot meer werkplezier, een lagere werkdruk, en bovendien tot lagere zorgkosten doordat huisartsen meer tijd hebben voor een goed gesprek en dus minder doorverwijzen.’
Verder mogen huisartsen er nu geen taken meer bij krijgen, zonder dat er eerst een taak af gaat. ‘Er zullen nog allerlei transities komen van zorg die uit het ziekenhuis gaat. We moeten zorgvuldig kijken wat nou taken zijn die bij de huisartsen passen. Daar zullen we heel kritisch op moeten zijn.’
Daarnaast vindt de LHV dat de wachtlijsten moeten worden teruggedrongen. Van ’t Veld: ‘Voor patiënten moet veel sneller de zorg beschikbaar zijn die nodig is, of dat nu in het sociaal domein, ggz, jeugdzorg of ziekenhuis is. Huisartsen zitten door de lange wachtlijsten nu vaak met de handen in het haar en dat geeft letterlijk en figuurlijk een enorme druk.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.