Zo werd er toch gebouwd naast een vuurwerkopslag

Zo werd er toch gebouwd naast een vuurwerkopslag

Ruimtelijke ordening

Sinds lagere overheden verantwoordelijk zijn voor ruimtelijke ordening zijn gevaarlijke situaties ontstaan, schrijft de inspectie in een rapport dat niet mocht verschijnen.

• Merijn Rengers
• Jorg Leijten

9 februari 2020

De na de vuurwerkramp herbouwde wijk Roombeek in Enschede, in 2017. Beleidsmakers spraken na de ramp af dat huizen niet meer te dicht in de buurt van de opslag van explosieve materialen mogen worden geplaatst. Dat is vaak toch gebeurd.

Foto Marco van Middelkoop/HH 

Het nieuws in het kort

• De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) heeft onder druk van het ministerie van Binnenlandse Zaken een kritisch rapport over falen van het landelijke ruimtelijke ordeningsbeleid gemanipuleerd.
• In het rapport uit 2018 concludeert de ILT op basis van zes jaar inspectieonderzoek, analyse van honderden bestemmingsplannen, diepte-interviews en verordeningen dat nationale ruimtelijke belangen vaak „in de knel komen” door de decentralisatie van de ruimtelijke ordening.
• Het rapport werd niet gepubliceerd. In plaats daarvan kwam na inmenging van het ministerie in het jaarverslag van de inspectie te staan dat het goed gaat met het landelijk ruimtelijke ordeningsbeleid.
• In een reactie geeft de ILT toe dat de conclusies onjuist in het jaarverslag staan en dat „de formulering dermate is ingedikt dat nuances zijn weggevallen en er zodoende geen recht meer wordt gedaan aan het hele stuk”.

Ze kunnen hun ogen bijna niet geloven, de ambtenaren die moeten controleren of gemeenten en provincies zich wel aan de afspraken en landelijke normen voor ruimtelijke ordening houden. Het is half mei 2019 en hun werkgever, de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), heeft net het jaarverslag over 2018 online gezet.

Daarin staat, op pagina 29, een geruststellende passage. Vier zinnen die geen argwaan wekken bij Tweede Kamerleden of milieu- of erfgoedorganisaties. Het komt erop neer dat het goed gaat met decentralisatie van het landelijke beleid rond ruimtelijke ordening. Er is geen reden tot zorg.

Maar de inspecteurs van het ‘Team Ruimte’ – een kleine afdeling van de ILT, waar in totaal 1.100 mensen werken – maken zich wel degelijk grote zorgen. Er is van alles misgegaan sinds de rijksoverheid de ruimtelijke ordening rond de eeuwwisseling steeds meer bij lagere overheden heeft neergelegd. Belangrijke taken zijn niet opgepakt door gemeenten en provincies, met gevaarlijke situaties tot gevolg, schrijven zij in de zomer van 2018 in het alarmerende rapport De borging van de nationale ruimtelijke belangen.

Het stuk werd nooit gepubliceerd en inspectie en het verantwoordelijke ministerie van Binnenlandse Zaken botsten over de conclusies, die bovendien werden verdraaid. NRC verkreeg het ‘interne document’ recent na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) en publiceert het nu alsnog.

Gevaarlijke en hinderlijke situaties

Uit het stuk blijkt dat er bij de ILT grote zorgen leven over het vermogen van gemeenten en provincies om landelijke issues te regelen. Neem de opslag van explosieve stoffen. Na de vuurwerkramp in 2000 in de Enschedese wijk Roombeek bezwoeren beleidsmakers: dit nooit meer. Huizen mogen niet meer te dicht in de buurt van de opslag van explosieve materialen – vuurwerk, munitie – worden gebouwd. Veiligheidszones moeten dat verhinderen.

Alleen: dan moeten gemeenten die zones wel vastleggen. Als daar in een bestemmingsplan niets over is opgenomen, is de weg alsnog vrij voor bijvoorbeeld woningbouw.

De ILT onderzocht bijna veertig van dat soort bestemmingsplannen. De conclusie: in driekwart van de gevallen was er niets geregeld, waardoor er toch woningen naast zo’n opslag konden worden gebouwd. Bij een derde van de onderzochte plannen bleek dat ook te zijn gebeurd, bijvoorbeeld in de Gelderse plaats Druten. Daar is volgens de inspectie inmiddels wel „actie ondernomen”.

Of neem de grote, brede buizen die gevaarlijke stoffen zoals aardolie, stikstof en CO2 vervoeren. Door heel Nederland zijn de (huidige en toekomstige) tracés voor deze leidingen aangewezen. Bouwen bovenop zo’n plek is onwenselijk en mogelijk gevaarlijk. De conclusie van de ILT: in twee derde van de bestemmingsplannen is hiermee geen rekening gehouden. Idem voor de verplichte geluidszones rond militaire vliegvelden. Bij tien van de 35 bestemmingsplannen bleek dit niet goed geregeld.

Ook de bescherming van grondwater – er mogen geen stoffen worden geloosd die de kwaliteit van het drinkwater kunnen aantasten – een vlotte doorstroming van het scheepvaartverkeer, de verrommeling van het landschap en de bescherming van erfgoed zijn volgens het rapport niet goed geregeld. Simpelweg omdat veel gemeenten en provincies geen rekening houden met de „landelijke belangen”.

Het rapport komt voort uit de behoefte van ILT-inspecteurs om de rode draad in hun bevindingen te verwoorden. Om te zien hoe het nationale ruimtelijkeordeningsbeleid werkt. Een oordeel over de decentralisatie dus.

Het resultaat van deze exercitie stemt somber. De decentralisatie heeft grosso modo slecht uitgepakt, aldus de ILT in het rapport. Op veel terreinen bestaan gevaarlijke of hinderlijke situaties.

https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/09/zo-werd-er-toch-gebouwd-naast-een-vuurwerkopslag-a3989853