5 MINGeen vliegtaks en meer subsidie: de vliegindustrie masseert alvast de nieuwe coalitie
Komende woensdag mag een aantal Kamerleden – invites only – op bezoek bij de luchtvaartsector om te horen wat die van een nieuw kabinet verlangt. Waaronder: Lelystad Airport open, geen belasting voor transferpassagiers en een nieuwe aanvliegroute. Drie universiteiten onderschreven die wensen, een lobby-expert noemt dat ‘naïef’.
Anderhalve week geleden oordeelde de rechter dat de balans in het Nederlandse luchtvaartbeleid al decennialang zoek is. Met een beroep op het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens concludeerde hij dat de belangen van omwonenden structureel geofferd zijn aan die van Schiphol, de KLM en andere luchtvaartbedrijven. De overheid krijgt een jaar om dit te veranderen.
Dit is maar een van de vele zaken waar de politiek mee aan de gang moet. Zo is er nog altijd geen definitief besluit genomen over Lelystad Airport. Al jaren bestaat er onduidelijkheid over de herindeling van het Nederlandse luchtruim. En dan zijn er nog de voorgenomen krimp van Schiphol en de rechtszaken daar tegen, de rechtszaken over staatssteun aan Air France-KLM, de ongezonde werkomstandigheden op de luchthaven, de milieu-, stikstof-, en klimaatproblemen… Het komende kabinet zal de nodige harde noten moeten kraken over de luchtvaart in Nederland.
Dat begrijpen luchtvaartbedrijven ook. En dus pogen bedrijven als de KLM en Corendon en brancheorganisaties als Barin nu om de nieuwbakken Kamerleden te beïnvloeden. Ze organiseren daartoe een speciaal evenement in het The Hague Conference Centre. Het evenement is voor invites only, de genodigden worden ervan verzekerd dat er ‘geen media aanwezig zal (sic) zijn’.
De ‘uitnodiging is op persoonlijke titel’ en gaat gepaard met een videoboodschap waarin een bekend gezicht het voortouw neemt. Gunay Uslu richt zich als eerst tot de Kamerleden. Tot enkele maanden geleden was zij nog staatssecretaris Cultuur en Media (D66), tegenwoordig is ze de ceo van vliegvakantieverkoper Corendon.
Bescheiden doelstellingen
Hoewel de bijeenkomst dus achter gesloten deuren plaatsvindt, is wel duidelijk wat er zal worden besproken. De sector heeft zijn wensen begin januari namelijk samengevat in tien ‘commitments’ die zijn bedoeld als een inbreng voor het nieuwe regeerakkoord.
In dat plan stelt de sector zichzelf een aantal bescheiden doelstellingen. Zo zou de uitstoot van broeikasgassen in 2030 teruggebracht moeten worden tot het niveau van 2005. Dat is een handig gekozen uitgangsjaar, want de uitstoot was ook toen al heel hoog.
Ten opzichte van 2019 (het laatste jaar voor corona) gaat het dan om een reductie van slechts 9 procent. Daarmee draagt de Nederlandse luchtvaartsector onevenredig weinig bij aan de strijd tegen klimaatverandering, concludeerde eerder bijvoorbeeld ook het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum. Op basis van het resterende koolstofbudget zou een reductie van 32 tot 66 procent noodzakelijk zijn.
Vrijwel alle ‘commitments’ worden afhankelijk gemaakt van steun en investeringen van anderen
Ook belooft de sector in 2030 minimaal 14 procent saf (sustainable aviation fuel, duurzame kerosine) te tanken. Dat is niet nieuw: dit percentage stond ook al genoemd in de Luchtvaartnota én in de staatssteunafspraken die met de KLM werden gemaakt. Ook in het verleden formuleerde de KLM meermaals flinke hoeveelheden duurzame brandstof te gaan bijmengen. Geen van die doelstellingen werd behaald.
Ook nu lijkt de doelstelling van 14 procent lastig te worden. In het document wordt daarom de hulp van de overheid ingeroepen. Die moet zorgen dat er meer duurzame brandstoffen geproduceerd worden in Nederland. Daarnaast willen de luchtvaartbedrijven financiële steun om de duurdere saf te kunnen aankopen: ‘De overheid moet helpen om duurzame brandstoffen betaalbaarder te maken.’
Het past in een patroon. Vrijwel alle ‘commitments’ in het document worden afhankelijk gemaakt van steun en investeringen van anderen. De KLM wil best stoppen met vliegen op Brussel, maar alleen als ‘de trein vaker en vroeger tussen luchthaven Brussel en Schiphol gaat rijden’.
De luchtvaartbedrijven vragen de politiek ‘om fors te investeren in de AirRail agenda [..] waarbij internationale treinen eerder en vaker op Schiphol stoppen.’ Ook vragen ze de politiek om de Noord/Zuidlijn naar Schiphol door te trekken en om te zorgen voor voldoende structurele financiering voor ‘elektrisch of op waterstof vliegen’.
Verder willen de ondertekenaars dat Schiphol ’s nachts niet op slot gaat en dat de vliegbelasting niet omhoog gaat of wordt uitgebreid naar de (buitenlandse) transferpassagiers van met name de KLM. Ook voor de opening van Lelystad Airport wordt nog steeds geijverd. Net als voor een vierde aanvliegroute boven Nederland, zij het onder voorwaarden.
De sector is minder eensgezind dan het lijkt
In het document wordt gesteld dat de tien commitments ‘de visie [..] van de Nederlandse luchtvaartsector’ verwoorden. Alleen: dat klopt niet. Het document is namelijk niet ondertekend door misschien wel de belangrijkste luchtvaartspeler van allemaal: Schiphol.
De luchthaven laat in een reactie weten dat het plan ‘goede elementen’ bevat, maar dat er ook zaken in ontbreken. ‘Zoals een nachtsluiting, het weren van privéjets en een afstands-afhankelijke vliegbelasting. Daarom hebben we niet mee getekend.’
‘Partijen die de schijn van een breed maatschappelijk belang opwekken, hebben veel meer kans om in het regeerakkoord terecht te komen’
Schiphol streeft naar een betere balans met de leefomgeving en wil nachtvluchten en privéjets daarom weren. Ook een afstandsafhankelijke vliegbelasting ziet het als een aantrekkelijke optie.
Daarnaast valt op dat het document is ondertekend door maar liefst drie universiteiten: de technische universiteiten van Delft, Eindhoven en Twente. Zijn zij ook tegen een nachtsluiting van Schiphol, een beperking van de vliegbelasting en een zo snel mogelijke opening van Lelystad Airport?
Navraag leert dat ze daarover eigenlijk helemaal niet hebben nagedacht. Ze hebben het stuk ondertekend omdat ze onderzoek willen doen naar batterijen of vliegen op waterstof. ‘TU Delft steunt schonere en stillere luchtvaart en ziet haar bijdrage specifiek in het aanleveren van nieuwe vliegtuigtechnologieën daarvoor’, schrijft bijvoorbeeld de woordvoerder van die universiteit.
Zijn collega uit Eindhoven schrijft: ‘Wij kunnen en willen bijvoorbeeld bijdragen door onderzoek op gebied van onder meer elektrisch vliegen en Sustainable Aviation Fuels. Een mooi voorbeeld is het recente werk van Emiel Hensen in Nature Chemical Engineering.’
Waar Schiphol zich dus bewust is van de politieke gevoeligheid en de lobbykracht van dit document – en daarom niet ondertekende – lijken de universiteiten zich dat niet te realiseren.
Twee jaar geleden leek van dit bewustzijn wel sprake, toen de decaan van de TU Delft in het universiteitsblad zijn verbolgenheid uitsprak over de manier waarop luchtvaartbedrijven de onderzoeken van zijn universiteit misbruiken. Hij zei zich te ergeren aan ‘het selectief shoppen in onderzoeken en verdraaien van conclusies.’
Dit is hét moment om te lobbyen
Coalitieonderhandelingen zijn het ideale moment om invloed uit te oefenen op het politieke beleid voor de komende jaren. Tijdens een formatieperiode sturen allerlei bedrijven en sectoren dan ook traditioneel hun lobbybrieven naar de onderhandelaars.
Lobby-onderzoeker Arco Timmermans van de Universiteit Leiden analyseerde bij de vorige coalitie-onderhandelingen alle lobbybrieven die werden gestuurd. ‘We zagen dat partijen die de schijn van een breed maatschappelijk belang opwekken een veel grotere kans hebben om in het regeerakkoord terecht te komen.’
Dat is volgens hem dan ook precies wat de luchtvaartsector met de ondertekening door de technische universiteiten ook beoogt. ‘Ik kan niet beoordelen of ze er door de luchtvaartlobby zijn in gelokt, of dat ze op deze manier hopen op meer onderzoeksgeld. Maar in ieder geval hebben de universiteiten zich met deze ondertekening in een ongemakkelijke positie gemanoeuvreerd. Dat kun je naïef noemen.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.