Putschplan werpt schril licht op strijdkrachten: hoe diep zit extreem-rechts in het Duitse leger?
Aan de verijdelde plannen voor een coup deden ook (voormalige) Duitse militairen mee. Hoe diep is extreem-rechts doorgedrongen in de strijdkrachten, in Duitsland maar ook bijvoorbeeld Nederland?
Vanaf een zonnig terras aan de Adriatische Zee stuurde kolonel buiten dienst Maximilian Eder onlangs een videobericht aan zijn vrienden. Op een Kroatisch eiland hoopte hij ‘kracht en energie’ op te doen voor een ‘historische omwenteling’ die nog voor Kerstmis zou plaatsvinden. Eerder had hij zijn vijanden via sociale media gewaarschuwd voor een ‘catharsis’ waarvoor ze zich ‘warm moesten aankleden, en niet alleen omdat er geen gas is’.
Het liep allemaal een beetje anders voor de man die ooit een tankbataljon in Kosovo aanvoerde. Eder zal de Kerst in de cel doorbrengen. Woensdag werd hij gearresteerd als deelnemer aan een extreem-rechts complot om een staatsgreep in Duitsland te plegen. Hij was niet de enige (ex-)militair in de groep. Volgens de Duitse justitie was luitenant-kolonel buiten dienst Rüdiger von Pescatore leider van de ‘militaire tak’ van de coupplegers. Andreas M. was in actieve dienst, voor de elite-eenheid Kommando Spezialkräfte (KSK), dezelfde eenheid die hem woensdag arresteerde.
Maximilian Eder, die ooit een tankbataljon aanvoerde in Kosovo, werd woensdagochtend aangehouden als deelnemer aan het extreem-rechtse complot om een staatsgreep te plegen in Duitsland.Beeld Beyer
Pijnlijk
Voor de KSK is de betrokkenheid van M. pijnlijk, omdat het korps de laatste jaren herhaaldelijk in opspraak kwam wegens extreem-rechtse gedragingen van zijn militairen. In 2017 vierde de tweede compagnie van de KSK een feestje waar met varkenskoppen werd gegooid, terwijl er nazi-rock uit de speakers kwam en militairen de Hitlergroet brachten. Daarop werd de compagnie ontbonden.
In datzelfde jaar werd KSK-militair Franco A. op het vliegveld van Wenen gearresteerd toen hij een pistool probeerde te verbergen. Tot verbazing van de grenswachten bleek hij ook geregistreerd te staan als Syrische vluchteling. Hij leidde een dubbelleven en was plan om aanslagen te plegen waarvan de vluchtelingen de schuld zouden krijgen. In 2015 was hij in dienst genomen; tijdens zijn militaire opleiding had hij een scriptie geschreven waarin hij beweerde dat de wereld werd geregeerd door een samenzwering van Joden. Toch was er geen lampje gaan branden bij zijn superieuren.
De inspectie van de Bundeswehr stelde in 2020 vast dat er bij de KSK 85 duizend stuks munitie en 62 kilo explosieven werden vermist. Inspecteur Eberhard Zorn kon niet uitsluiten dat de munitie in handen van extreem-rechts was gekomen. De KSK is ‘niet meer te redden’, zei de journalist Dirk Laabs, auteur van een boek over extreem-rechts in de krijgsmacht, Staatsfeinde in Uniform (‘Staatsvijanden in uniform’).
Schaduwleger
De waarschijnlijke diefstal van munitie en springstof deden bange vermoedens rijzen over een ‘schaduwleger’ dat zich voorbereidde op ‘Dag X’, de gewelddadige afrekening met de bestaande orde waarover in extreem-rechtse kringen gepraat wordt. Zo’n ondergronds leger bestaat niet, stelde de Militärische Abschirmdienst (MAD), de Duitse militaire inlichtingendienst; wel zijn er netwerken van extreem-rechtse militairen.
Militairen met extreem-rechtse sympathieën zijn geen exclusief Duits verschijnsel. In Nederland voelen rechts-extremisten zich eveneens aangetrokken tot het leger vanwege hun subcultuur van militarisme, schreef de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD). Ook zijn zij ervan overtuigd dat er een rassenoorlog zal uitbreken waarin militaire vaardigheden goed van pas komen. Volgens de MIVD zijn in 2021 ‘enkele’ rechts-extremisten door Defensie geweigerd of ontslagen. In datzelfde jaar werd in Frankrijk de neonazi Rémy Daillet-Wiedemann gearresteerd wegens plannen voor aanslagen en een staatsgreep. Tot zijn netwerk behoorden tientallen politiemensen en militairen, schreef het dagblad Le Parisien.
‘Geen plaats voor extremisme’
Een systematische vergelijking tussen landen valt niet te maken, maar vanwege zijn geschiedenis is de gevoeligheid in Duitsland groot. Het Duitse leger zegt een beleid van ‘nul tolerantie’ te voeren. ‘Er is geen plaats voor extremisme in de Bundeswehr’, aldus de MAD in zijn meest recente jaarbericht. Volgens de dienst werden in 2020 668 nieuwe gevallen van extremisme onderzocht. In verreweg de meeste gevallen, 589, ging het om rechtse extremisten. De Reichsbürger werden als aparte categorie beschouwd, met nog eens 38 gevallen. Daarnaast werden 40 militairen verdacht van islamititisch extremisme en 13 militairen van links extremisme. Ook de MAD ligt overigens onder vuur, van Bondsdagleden die vinden dat de dienst veel te lankmoedig optreedt tegen militairen met extremistische sympathieën. Zo zouden militairen zijn gewaarschuwd voor een naderend onderzoek.
Toch laten de arrestaties van woensdag zien dat de Duitse autoriteiten het gevaar wel degelijk serieus nemen, zegt historicus Jacco Pekelder, hoogleraar aan de Universiteit van Münster. ‘De Duitse inlichtingendiensten hadden extreem-rechts al vrij vroeg op de radar. In 2016 waarschuwden ze al voor aanslagen door extreem-rechts, in Nederland deden de inlichtingendiensten dat pas in 2019’, zegt hij.
Weerbare democratie
Vanwege zijn geschiedenis is Duitsland gevoelig voor aanvallen op de democratie. Woensdag spraken politici van alle partijen over wehrhafte Demokratie, ‘weerbare democratie’. Duitsland heeft een speciale dienst die belast is met de bescherming van de grondwet, het Bundesamt für Verfassungsschutz. In 2018 werd de leider van deze dienst, Hans-Georg Maaßen, aan de kant geschoven omdat hij het gevaar van extreem-rechts zou onderschatten.
In de jaren zeventig en tachtig werd de Duitse democratie bedreigd door het linkse terrorisme van de Rote Armee Fraktion, waartegen keihard werd opgetreden. Nu komt het gevaar vooral van rechts. Daarvan werd Duitsland doordrongen door de moord op de christen-democratische politicus Walter Lübke, de aanslagen op een synagoge in Halle en een shishalounge in Hanau, en nu het bizarre complot van de Reichsbürger. Pekelder: ‘Neonazisme werd lange tijd gezien als iets voor jongens die wel zouden bijdraaien als ze een vriendin kregen, maar dat is echt veranderd.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.