Goed dat Europa een einde maakt aan dumpen van mest

 

Goed dat Europa een einde maakt aan dumpen van mest

Derogatie Nederland mocht meer mest uitrijden dan goed was voor de natuur. Scheikundigen Theo Henckens en Jan Oomen, concludeerden al een halve eeuw geleden dat die weg doodliep.

14 september 2022

Dronebeeld van een boer die mest uitrijdt over zijn akker.

Foto Jeffrey Groeneweg/ANP 

B

egin jaren zeventig van de vorige eeuw adviseerde het toenmalige Rijkslandbouwconsulentschap voor Bodem- en Bemestingsvraagstukken een optimale bemestings-gift van 70 kilo stikstof per hectare per jaar (kg N/ha/jaar) voor grasland uitgaande van de bemestingstoestand ‘goed’ van de bodem, zowel voor zand als klei+veen grond.

Theo Henckens studeerde in 1972 af als chemisch technoloog aan de Technische Hogeschool Eindhoven. Tot zijn pensioen werkte hij op het gebied van milieu en water. In 2016 promoveerde hij op het onderwerp ‘Managing raw materials scarcity’.

Jan Oomen heeft een MSc diploma in Chemische Technologie/Milieukunde met een specialisatie in (afval)waterbehandeling. Als specialist en adviseur heeft hij meer dan 40 jaar ervaring opgebouwd in water- en milieuprojecten.

In het kader van de meststoffenwet werd de maximaal toegestane bemesting van grasland later opgehoogd naar 170 kg N/ha/jaar. En onder de Europese derogatieregeling kreeg Nederland een uitzonderingspositie en mocht het tot 230-250 kg N/ha/jaar uitrijden, tweemaal tot driemaal meer dan goed is voor land, water en natuur. Dit is mestdumping en geen duurzame bemesting van grasland.

In 2026 komt er een einde aan de Nederlandse uitzonderingspositie. Door een te hoog nitraatgehalte is de kwaliteit van het grondwater en oppervlaktewater in Nederland te laag. In de praktijk mag dan ongeveer een kwart minder mest worden uitgereden op grasland. Zonder verdere maatregelen zal dit leiden tot nieuwe mestoverschotten. Hoe waardevol dierlijke mest ook kan zijn in gebieden met mesttekorten, als er structureel te veel van op het land wordt gebracht moet het worden beschouwd als een afvalstof.

Al vijftig jaar een thema

Tweeënvijftig jaar geleden begonnen wij, drie* jonge scheikundigen van de toenmalige Technische Hogeschool Eindhoven, aan onze afstudeerscriptie over mestoverschotten in Nederland. 

Toen al was het thema zeer actueel. Diverse onderzoeksinstituten publiceerden over mestoverschotten en de daardoor veroorzaakte milieuverontreiniging. 

Ook kranten besteedden er al regelmatig aandacht aan. Wij richtten ons op kwantificering van mestoverschotten en -tekorten op cultuurgronden, transport van mestoverschotten naar gebieden met dierlijke mesttekorten, en mestverwerking.

Na een jaar onderzoek concludeerden we dat er technisch veel mogelijk was, maar dat dit zo kostbaar was dat er eigenlijk maar één echte oplossing was: „een meer gericht overheidsbeleid t.a.v. vestiging van intensieve veeteeltbedrijven en eventuele sanering van de bio-industrie in streken met mestoverschotten.” Financieel-economische analyses toonden aan dat zelfs de beste technische oplossingen blijvend zouden moeten worden gesubsidieerd mede om een gelijk speelveld voor de betrokkenen te handhaven.

Toenemende problemen met mestoverschotten resulteerden in 1987 in de meststoffenwet. De dramatische groei van het aantal dieren in steeds minder en grotere bedrijven, die al langere tijd aan de gang was, werd hierdoor versneld, vooral in de varkens- en pluimveesector, en de mestproductie van die bedrijven bleef dan ook navenant toenemen. Het aantal stuks rundvee stabiliseerde wél, maar die dieren werden gehouden in minder bedrijven en dat veroorzaakte dus verder toenemende lokale mestproblemen.

Gestimuleerd door de politiek

Structurele maatregelen voor de langere termijn bleven uit of werden mondjesmaat doorgevoerd. Ondanks alle wetenschappelijke conclusies is (het grootste deel van) de agrarische sector een halve eeuw lang doorgegaan op een doodlopende weg. 

Dit werd mogelijk gemaakt en gestimuleerd door de politiek, de Rabobank, de toeleveranciers (met name de veevoerindustrie) en de afnemers.

Zowel het te hoge nitraatgehalte in het grond- en oppervlaktewater als de hoge stikstofdepositie (feitelijk ammoniak) in natuurgebieden zijn het directe gevolg van het teveel aan mest en dus het teveel aan dieren in bepaalde gebieden. Het afbouwen van de uitzonderingspositie van Nederland voor het uitrijden van mest, valt daarom alleen maar toe te juichen. Ook al kan het grote financiële gevolgen hebben als (misleide) boeren daarvoor worden gecompenseerd. 

Dat melkveebedrijven een financiële compensatie wordt aangeboden om hun mestdumping af te bouwen, is in feite een omkering van de regel dat de vervuiler betaalt.

* Onze medestudent was Chris Trentelman, die inmiddels is overleden

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/09/14/goed-dat-europa-een-einde-maakt-aan-dumpen-van-mest-a4141813