Ambtelijke benoeming is best politiek
Selectie Wie topambtenaar wil worden moet door veel hoepels springen. De minister of staatssecretaris kan altijd een veto uitspreken.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2020/02/data55519348-2f05ce.jpg)
Het gebouw van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Ministerie van Veiligheid en Justitie in Den Haag.Foto Lex van Lieshout/ANP
Om de nieuwe directeur-generaal van DUO te worden moet je heel wat in huis hebben. De hoogste baas van de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs – ruim drieduizend medewerkers, een budget van 35 miljard euro – is een ‘inspirerend boegbeeld’, kan ‘politieke en beleidsmatige wensen vertalen naar de praktijk’, is ‘besluitvaardig’ en heeft ‘gevoel voor humor’. Deze grappenmaker (m/v) kan een salaris tegemoet zien van ruim 8.000 euro tot bijna 11.000 euro bruto per maand. Aldus een recente, publieke vacature op het hoogste niveau van de Algemene Bestuursdienst (ABD).
Wie op tijd – vóór 23 februari – reageert, gaat de zware selectieprocedure in van de zogenoemde topmanagementgroep (TMG), het ambtelijke elitekorps van de rijksoverheid. Dit sollicitatieproces is zorgvuldig en transparant vastgelegd, met een ‘voorselectiecommissie’, een gewone ‘selectiecommissie’ en een ‘draagvlakcommissie’. Wie de sollicitatieprocedure wint krijgt uiteindelijk een voordracht door de minister van Binnenlandse Zaken – als formele werkgever van de 88 topmanagers – aan de ministerraad. De aldaar besloten benoeming is doorgaans een hamerstuk.
De sollicitant op de ambtelijke topfunctie voert vooral gesprekken met andere topambtenaren. De secretaris-generaal van het betreffende departement is ‘vacature-houder’. De leiding van de ABD begeleidt de procedure. Maar gedurende het gehele proces kan de betrokken bewindspersoon een veto uitspreken.
Aan het begin van de rit bespreekt de directeur-generaal van de Algemene Bestuursdienst de vacature, de profielschets en de ‘mogelijke kandidaten’ met de minister. En los daarvan, zegt een secretaris-generaal van een ministerie, „een bewindspersoon kan zelf ook suggesties aandragen voor een bepaalde vacature. Of we gaan samen verkennen wie er interessant is voor zo’n plek.”
Als de ABD en de voorselectiecommissie na de eerste ronde tot een selectielijst komen, heeft de betrokken minister opnieuw de mogelijkheid om een kandidaat af te voeren of te verzoeken om de zoektocht naar betere kandidaten te vervolgen. Aan het eind van de rit, zo vertelt een hoge rijksambtenaar die onlangs werd aangesteld, volgt er nog een „klikgesprek” met de bewindspersonen op het departement. Want ja, „als het niet blijkt te klikken, kan een benoeming nog altijd niet doorgaan”.
Voor nieuwkomers in de ambtelijke top is het selectieproces na de officiële aanstelling nog niet helemaal klaar. Voor degenen die ‘DG-abel’ of ‘TMG-potential’ zijn, is er de cursus TMG TOP, het ‘talentontwikkelprogramma’ van het rijk. Bij die cursus van een jaar komen aspecten als ‘persoonlijk leiderschap’, de ‘boegbeeldrol’ en het ‘beïnvloedingsrepertoire’ aan de orde.
Niet iedereen wordt tot de cursus toegelaten. Het zijn de gezamenlijke secretarissen-generaal, verenigd in hun wekelijkse ‘SG-overleg’, die bepalen wie na een aparte selectieprocedure de opleiding mag volgen.
Kandidaten moeten ook een ‘assessment’ ondergaan, een beoordelingsprogramma waarbij de kandidaat-topambtenaar wordt getest op onder meer politieke sensitiviteit en stressbestendigheid. Eén cursist kreeg bij een rollenspel als opdracht een wethouder te adviseren over een groot bouwproject. Bij twee van de drie ontwikkelingsvoorstellen bleek een familielid van de wethouder betrokken te zijn. De test was drieledig, vertelt de cursist. „Of ik in korte tijd de politiek meest cruciale informatie uit een dik dossier kon halen. Of ik de wethouder van een kritisch, zelfs afwijzend advies kon voorzien. En of ik niet zou worden weggeblazen toen die wethouder, gespeeld door een acteur, flink wat tegengas bood.”
Luister ook naar deze aflevering van onze podcastserie NRC Haagse Zaken: Topambtenaren: loyale vlekverwijderaars
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.