Hoe de extreemrechtse elite aan stemmen komt
In gebieden waar immigranten naartoe komen, zo luidt de gangbare verklaring, is de kans groot dat de score voor extreemrechts stijgt. Huizenprijzen stijgen, files worden langer, criminaliteit en werkgelegenheid worden een issue, en de aanwezigheid van nieuwkomers met andere culturen en religies zorgt voor frictie met autochtonen – die vervolgens op anti-immigratiepartijen stemmen.
Logisch, toch?
Nou, het zou weleens gecompliceerder kunnen liggen. Vier onderzoekers van de Bocconi-universiteit in Milaan en de ETH in Zürich hebben net een studie gepubliceerd die interessant is in het licht van het huidige, hysterische anti-immigratiediscours in Europa en die voor een deel de politieke turbulentie verklaart in landen als Frankrijk, Roemenië en Nederland. Het succes van anti-immigratiepartijen, stellen zij, komt niet zozeer doordat burgers op die partijen stemmen vanwege culturele, economische of politieke problemen met immigratie, maar meer doordat „politieke elites” in die partijen zélf in gebieden met migranten keihard, gericht campagne voeren met slogans als ‘vol is vol’ of ‘stop migratie’. Kortom, burgers klagen niet zozeer uit zichzelf, maar worden door politieke entrepreneurs van extreemrechts bang gemaakt en opgehitst, zodat ze gaan klagen over immigratie en op extreemrechts stemmen.
De wetenschappers onderzochten de correlatie tussen immigratie en het succes van extreemrechts in grensgemeentes in Ticino, het Italiaanstalige kanton in Zwitserland. Ze focusten op de periode na 2000, het jaar waarin Zwitserland en zijn EU-buurlanden de grenzen openden zodat burgers makkelijker in elkaars landen konden wonen en werken. De immigratie in Ticino steeg vervolgens met 14 procent, de steun voor extreemrechts met 32 procent.
Toch vonden de onderzoekers amper een link tussen die twee. „We vinden beperkt bewijs dat de gebruikelijke economische, culturele en veiligheidsverklaringen dit groeiende anti-immigratiesentiment opstuwen”, schrijven ze in The Free Movement of People and the Success of Far-Right Parties: Evidence from Switzerland’s Border Liberalization, een rapport net gepubliceerd in de American Political Science Review.
Wat het rapport wel aantoont: dat Zwitserse politieke elites vanaf het moment dat de grenzen met Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Italië opengingen snoeihard campagne gingen voeren in grensgebieden, met verhalen over overbevolking, criminaliteit en density stress, ofwel te veel druk op openbaar vervoer, huisvesting, parkeergelegenheid, zorg en dergelijke.
Burgers klagen niet uit zichzelf, maar worden opgehitst
De onderzoekers gebruiken consequent de term ‘politieke elite’, om te benadrukken dat het succes van extreemrechts van bovenaf wordt georkestreerd, en niet van ‘het volk’ komt. Extreemrechtse politici zeggen vaak dat zij namens het volk spreken, dat genoeg heeft van de elite. Maar deze politici, stellen de onderzoekers, zijn zélf de elite.
De keus voor Ticino is intrigerend. Immigranten daar komen uit Italië, vaak net over de grens. De meesten zijn wit, katholiek en geschoold. Ze spreken Italiaans en eten pasta. Cultureel geen probleem, dus. Ook economisch zijn er weinig problemen. Integendeel: de kantonnale economie is gegroeid sinds de grenzen opengingen voor arbeidsmigranten. De werkgelegenheid trok aan, salarissen stegen licht. Files werden wel langer, zagen de onderzoekers.
Maar hetzelfde gebeurde in delen van Ticino verder van de grens (de controlegebieden in het onderzoek), waar de steun voor extreemrechts niet steeg. Hoe dat komt? Simpel, daar voerden de politici geen anti-immigratiecampagne: „Politieke elites mikken hun vijandige retoriek echt op grensgebieden, waar die sterker resoneert bij beïnvloedbare kiezers.” Ook dienden politici uit grensgebieden in het parlement van Ticino vaker moties in om migratie te stoppen dan collega’s uit controlegebieden verder van de grens. Die indieners waren vooral extreemrechtse politici, en later ook politici van middenpartijen die in de val trapten en dachten dat ze naar het volk moesten luisteren dat zijn buik vol zou hebben van migranten.
Dit onderzoek is belangrijk. Het bevestigt bevindingen van gerenommeerde politicologen als Larry Bartels en Nancy Bermeo: het zijn niet kiezers die de politieke koers bepalen, maar politieke elites die gecalculeerd besluiten om kiezers bepaalde opties te bieden en andere opties niet. Het zou goed zijn als het politieke midden, dat vaak onnadenkend achter extreemrechts aanhuppelt, hier eens oog voor kreeg.
https://www.nrc.nl/nieuws/2024/12/07/hoe-de-extreemrechtse-elite-aan-stemmen-komt-a4875838
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.