InterviewStikstofcrisis
Draagt Johan Vollenbroek niet bij aan de onoplosbaarheid van de stikstofcrisis?
Na vier jaar stikstofcrisis zijn we nog geen stap opgeschoten, concludeert Johan Vollenbroek. ‘Het kabinet verzint de ene na de andere rotsmoes om geen besluit te hoeven nemen.’
Veertig verzoeken om de natuurvergunningen van grote veehouderijen in te trekken. Een juridische strijd rondom de stikstof- én geluidsnormen van Schiphol en de vliegvelden bij Den Haag en Lelystad. Zaken over energiecentrales in Diemen, Geertruidenberg en de Eemshaven. Over Tata Steel, over twee grote cacaofabrieken in de Zaanstreek. Tegen de uitbreiding van snelwegen A15 en A27.
Aan dat lijstje kan nu ook nog waterbedrijf Vitens worden toegevoegd. De provincie Overijssel kreeg onlangs het verzoek om de vergunning om grondwater op te pompen in te perken omdat de drinkwatervoorziening zorgt voor droogte in natuurgebied Beerzerveld, nabij Ommen.
Dit is nog maar een beperkte selectie uit de bezwaarprocedures en rechtszaken waarin MOB momenteel is verwikkeld. De milieuclub, met Johan Vollenbroek als voorman, vocht in 2019 met succes het Nederlandse stikstofbeleid aan bij de Raad van State. Vollenbroek zag het als de langverwachte doorbraak: nu zou de overheid écht werk moeten gaan maken van natuurbeleid. En zo een eind maken aan de ecologische crisis en de achteruitgang van de biodiversiteit.
Waar staan we nu eigenlijk?
“We zijn nog geen stap opgeschoten. Premier Rutte heeft het wel over op de pauzeknop drukken, maar dan veronderstel je dat er beweging in zit. De verkiezingen, de formatie, Remkes 1, Remkes 2: het is het ene na het andere uitstel geweest. De ene na de andere rotsmoes om geen besluit te hoeven nemen.”
Hoe komt dat?
“De tegenkrachten zijn kennelijk te groot. Maar dat komt ook omdat het kabinet dit probleem nooit goed heeft uitgelegd. Het eerste dat Rutte erover zei was dat hij 100 kilometer per uur rijden óók een rotmaatregel vond, maar dat het moest van de rechter. Het is toch wel uit te leggen dat je niet je hele leefomgeving naar de knoppen wil helpen vanwege een agrarische sector die 80 procent exporteert en maar beperkt bijdraagt aan de economie? Iedereen kan zien wat er aan de hand is in de natuur. Of met een boswachter gaan praten: op de Veluwe is het grondwater zo zuur als azijn. De bossen die we daar hebben, gaan dood en dat tij is amper nog te keren.”
Staan mensen wel open voor die uitleg? Of denken ze: het is hier zo ook wel mooi groen?
“Het is niet eens geprobeerd. Ja, dan krijg je er ook geen draagvlak voor. Het is dezelfde vraag als bij het klimaatbeleid: hoe krijg je mensen mee met klimaatmaatregelen als ze geen vertrouwen hebben in de overheid, door al het prutswerk van de afgelopen tien jaar? Daarom bestaan wij ook: omdat we de overheid niet vertrouwen. Een gerechtvaardigd wantrouwen, want de overheid voert haar wetten niet naar behoren uit.”
Hadden jullie verwacht dat de stikstofuitspraak van de Raad van State een kantelpunt zou zijn?
“Ja, we dachten: nou gaan we het waarmaken, die slag hebben we gewonnen. Nou moet Rutte kijken hoe hij het kan oplossen. Met de plannen die ze nu hebben voor de uitkoop van piekbelasters begint het er misschien een klein beetje op te lijken. Maar we moeten nog zien wat het oplost. Vandaar dat we maar zijn gaan uitbreiden. Met vier jonge juristen, en we zoeken er nog een paar bij.”
Maar werkt dat? Met al die rechtszaken wordt het alleen maar moeilijker.
“Dat zou je kunnen denken, maar wij kijken daar anders tegenaan. Als de economische schade maar groot genoeg wordt, dan moet het kabinet zijn knopen tellen.”
Je zou zeggen dat die al wel groot genoeg is. 28 miljard euro, schat Het Financieele Dagblad.
“Ja, en die teller gaat steeds verder oplopen. Er zijn nu bedrijven die niet naar Nederland komen omdat ze geen vergunning krijgen. Maar stikstofruimte komt er pas weer als het kabinet eindelijk eens besluiten neemt. Slechter dan de afgelopen vier jaar kan het niet worden. Ook niet na de verkiezingswinst van BBB. Ik heb al eens gezegd dat die zeker niet op alle vlakken verkeerd hoeft uit te pakken. Wat betreft Schiphol en Lelystad Airport zitten we op één lijn. Wij vinden ook dat de industrie moet worden aangepakt, en BBB is geen voorstander van het uitkopen van boeren om snelwegen aan te leggen. Wat dat betreft hebben we een gedeeld belang. Alleen de veehouderij is nog even een dingetje.”
Je zou de verkiezingswinst van BBB kunnen uitleggen als een afrekening met het kabinet. Maar net zo goed als een signaal dat veel mensen klaar zijn met juridische haarkloverij over stikstof.
“Er zijn meer mensen die gestemd hebben vóór uitvoering van het stikstofbeleid. Daarin voelen we ons gesteund. En nu gaan jullie ervan uit dat mensen alleen vanwege stikstof op BBB hebben gestemd. Maar zo veel boeren zijn er niet: met name burgers stemmen op BBB, vooral in Oost-Nederland. En dat heeft alles te maken met een diepgeworteld – en terecht – sentiment.
“Als kleine jongen luisterde ik op verjaardagen altijd waar mijn ooms het over hadden. Het ging toen in de Achterhoek en Twente, waar ik vandaan kom, al over het feit dat ze als wingewesten werden beschouwd. Dat ze er veel belasting moesten betalen, maar dat het geld in de Randstad bleef hangen. Dat zie je nu ook met de afhandeling van de gasschade in Groningen, de overstromingen in Zuid-Limburg: Den Haag wil er niet te veel geld aan uitgeven. Ik snap de onvrede daarover best.”
Of is er ook een sentiment dat mensen in Oost-Nederland vinden dat er aan hun manier van samenleven wordt getornd? Een samenleving waarin boeren een belangrijke rol spelen.
"Dan kom je toch weer bij het oorspronkelijke probleem uit: de klimaat- en biodiversiteitscrisis. Laatst gaf ik nog een lezing in de Biblebelt. Om binnen de 2 graden opwarming van de aarde te blijven, moet er wereldwijd 75 procent minder vee zijn. In het veedichte Nederland dus misschien nog wel meer. Dan zeg ik: het klimaatprobleem gaat het stikstofprobleem nog inhalen. Als je dat gaat uitleggen, kom je best tot een verstandige discussie. Ook met boeren in de zaal.
“Wij zeggen ook niet dat er minder boeren moeten komen. Het gaat ons erom dat we het ecologische probleem oplossen. We moeten over naar meer plantaardig voedsel, dat we produceren op een milieuvriendelijke manier. Daar zijn eerder meer dan minder boeren voor nodig.”
Toch roepen jullie procedures veel boosheid op. Zeker nu jullie niet alleen nieuwe vergunningen aanvechten, maar ook verzoeken doen om bestaande vergunningen in te trekken.
“We vragen provincies al langer om vergunningen in te trekken. Bijvoorbeeld bij een grote kolencentrale in de Eemshaven. Dat doen we nu ook bij veertig grote veehouderijen. De meeste van die grootste piekbelasters willen helemaal niet vrijwillig worden uitgekocht, terwijl zij wél voor problemen in de natuur zorgen. Vandaar dat we hebben gezegd: huppatee, die veertig pakken we aan. Als we willen, kunnen we wel duizend intrekkingsverzoeken indienen. Maar dat doen we nog even niet.
“Waar het om gaat is dat een natuurvergunning nooit onherroepelijk kan zijn. Als het slecht gaat met de natuur, kun je hem kwijtraken. Net als met een rijbewijs, als je dronken de weg op gaat.”
Maar dat is puur je eigen schuld. Bij natuurschade ligt dat complexer.
“Dat klopt, maar die komt wel voor een groot deel door de veehouderij. Dus die zul je dan toch moeten aanpakken.”
Het resultaat is dat boeren zich vaak aangeschoten wild voelen.
“Ja, maar dit zijn allemaal megastallen hè. Zoiets als Big Pig City in Egchel, waar van de provincie Limburg nog meer dan 20.000 varkens bij mogen komen, terwijl er rondom het dorp al meer dan 100.000 in stallen staan. Daar hebben we dus een verzoek tot intrekking ingediend bij een bestaand bedrijf. Dat zijn geen familiebedrijven meer, maar industriële ondernemers. Daar heb ik weinig compassie mee.”
Voelt u die compassie wel met een melkveehouder met honderd koeien?
“Ja, natuurlijk. Extensivering is de richting die we op moeten. Die hele grote bedrijven verpesten toch ook de markt? Die drukken juist die familiebedrijven weg.”
Maar zo’n melkveehouder met honderd koeien denkt: hij doet nu de grote bedrijven. Maar hij zegt ook dat hij wel duizend intrekkingsverzoeken kan indienen. Dan zit ik er straks bij...
“We willen laten zien dat intrekking een begaanbare weg is bij grote bedrijven. Als de regering daar constructief mee aan de gang gaat, hoeven we dat ook niet meer te doen. Dan trekken we ons terug. Dan willen we dat ook de tijd geven. Maar ons geduld is wel op na vier jaar. Er moet wat gebeuren. En als er weer een halfjaar niks gebeurt, dan zullen we de druk verder moeten opvoeren.”
Wordt u er zelf weleens moedeloos van, van al die stilstand en rechtszaken?
“Ja, aan de ene kant wel. Het is heel erg jammer dat er zo weinig vaart in zit. Maar het is ook bemoedigend dat we veel support krijgen, morele support van burgers. En veel donaties die ons werk mogelijk maken. Als dat niet zo zou zijn, zouden we het bijltje er misschien wel bij neergooien. En er zijn dus ook nieuwe, jonge juristen die willen meewerken, die zich groen en geel ergeren aan al die geitenpaadjes.”
Is het in de loop van die vier jaar stilstand makkelijker of moeilijker geworden om ook in gesprek te blijven met andersdenkenden?
“Het aantal bedreigingen dat we krijgen is fors afgenomen, al hebben we de laatste tijd dan wel weer te maken met cyberaanvallen. Maar we spreken ook boeren, en die zeggen dan ook vaak: jullie hébben een punt. De natuur is enorm achteruitgegaan. Vroeger vlogen hier overal patrijzen, nu vliegt er niks meer. Maar ze zeggen ook: wij moeten niet alleen gepakt worden. En dat zijn we helemaal met ze eens. Daarom hebben we net nog bezwaarschriften de deur uit gedaan naar drie vliegvelden.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.