Op zolder mag je niet slapen, staat in de koopakte – te veel herrie

Woningbouw Gemeenten bouwen duizenden woningen op plekken waar landelijke geluidsnormen worden overschreden. Slecht voor de gezondheid, maar de druk om te bouwen is groot.

• Karlijn Kuijpers

10 oktober 2022

Park Vijfsluizen bij Vlaardingen, waar ondanks geluidsoverlast toch is gebouwd.Foto Walter Herfst 

Het nieuws in het kort

• Gemeenten bouwen duizenden woningen in gebieden waar de wettelijke geluidsnormen worden overschreden. Reden is het grote woningtekort, waardoor gemeenten naarstig op zoek zijn naar bouwlocaties.
• Gemeenten gebruiken onder meer de ‘interimwet stad en milieubenadering’, bedoeld om de schaarse ruimte in de stad efficiënter te gebruiken. Volgens die wet kunnen gemeenten onbeperkt extra geluidsoverlast toestaan.
• Sinds de invoering in 2006 werd de interimwet één of hooguit twee keer per jaar toegepast. Maar in 2021 werd de wet al zes keer gebruikt, voor ruim 5.700 woningen, en dit jaar besloten gemeenten eveneens al voor zes nieuwbouwprojecten van de geluidsnormen te willen afwijken, voor ruim 1.400 woningen.

Een bouwvakker slaat dikke isolatieplaten tegen de gevel van een nieuwbouwwoning in Delft. Bij een woning verderop hijst een kraan dakpanelen op de houten draagbalken. Begin volgend jaar moet hier de Grasbuurt worden opgeleverd, een nieuwbouwwijk met 168 ruime woningen. De huizen zijn ontworpen in jaren twintigstijl, krijgen riante tuinen en een grote zolderverdieping met flinke ramen en een dakkapel. Maar daar, op zolder, mogen de nieuwe bewoners niet slapen. In hun koopaktes staat dat het verboden is die verdieping als slaapkamer te gebruiken.

Dat komt door de A13. Die snelweg loopt op nog geen honderd meter achter de wijk langs. De geluidsoverlast van het langsrazende verkeer op de twee keer driebaansweg is zo erg, dat het de wettelijke normen overschrijdt. De isolatie van het dak is niet goed genoeg om de herrie buiten te houden, en ook is er meer overlast vanwege de hoogte van de verdieping. Terwijl de projectontwikkelaar in een folder schrijft dat het hier straks „rustig en groen wonen” is, hoor je in de wijk het voortdurende geronk van motoren.

Gemeenten ontwikkelen duizenden woningen in gebieden waar de landelijke geluidsnormen worden overschreden. De enorme druk om te bouwen – 900.000 huizen tot 2030 – zorgt ervoor dat gemeenten naarstig op zoek moeten naar nieuwe bouwlocaties. Maar geschikte bouwgrond is er amper. Gemeenten wijken vanwege schaarste uit naar oude industrieterreinen of strookjes land naast een snelweg of spoorbaan.

Om dat mogelijk te maken, maken gemeenten juridische bokkensprongen: boekhoudkundig de geluidsoverlast naar beneden redeneren, uitzondering op uitzondering stapelen, een verbod in het koopcontract op zolder te slapen, of ramen die niet open kunnen. De wet biedt die ruimte, maar „de grenzen worden opgezocht en opgerekt”, zegt Fred Woudenberg, hoofd leefomgeving bij de GGD Amsterdam en voormalig lid van de Gezondheidsraad. Woudenberg is hoofdredacteur van het tijdschrift Geluid, was bestuurslid van de Nederlandse Stichting Geluidshinder, en heeft veertig jaar geluidsbeleid in z’n hoofd zitten.

Park Vijfsluizen bij Vlaardingen.Foto Walter Herfst

‘Prachtig uitzicht’

Amersfoort is van plan om ruim zeshonderd woningen te bouwen pal naast een NS-werkplaats en -rangeerterrein. In de gemeente Haarlemmermeer komen zeshonderd nieuwe woningen met de herrie van Schiphol en naast een drukke N-weg. „Een deel van de appartementen heeft een prachtig uitzicht richting de Polderbaan”, schrijft de projectontwikkelaar. Maar de bewoners krijgen het wel te stellen met zo’n 50 decibel van dezelfde Polderbaan en nog eens ruim 60 decibel van de nabijgelegen Rijksweg, blijkt uit het akoestisch onderzoek. Zulke geluidsniveaus vergroten volgens het RIVM en de Wereldgezondheidsorganisatie de kans op ernstige slaapproblemen, stress, hoge bloeddruk en hartziekten.

Lees ook:Zijn er wel een miljoen woningen nodig? Het kan ook minder zijn, of meer

Aan de Nieuwe Maas in Vlaardingen komt een wijk met ruim zeshonderd woningen pal tegenover industrieterrein Pernis. Op het nu nog braakliggende terrein hoor je het constante gezoem van de industrie die de wijk aan drie zijden omringt. Zeeschepen worden gevuld met olie afkomstig van de Vopak-terminals even verderop. „De toekomstige bewoners zullen zich bewust moeten zijn van de beperkingen van het gebied”, staat in een folder van de projectontwikkelaar.

Ook Amsterdam is van plan de verantwoordelijkheid voor een gezonde leefomgeving bij toekomstige bewoners neer te leggen. In de nieuwbouwwijk Haven Stad wordt de geluidsoverlast zo hevig dat de gemeente overweegt bewoners in het koopcontract te laten verklaren dat zij bewust kiezen voor een woning met geluidsoverlast.

De gemeenten zeggen dat zij een „zorgvuldige belangenafweging” maken, maar dat ze klem zitten omdat de geluidsoverlast op veel plekken te hoog is. Ze proberen de overlast te compenseren door bijvoorbeeld stille binnentuinen of goed isolerende muren te laten aanleggen. De gemeente Amsterdam probeert wegen te verplaatsen om geluidsoverlast terug te dringen, maar heeft daarvoor wel steun van het Rijk nodig, zegt een woordvoerder.

Weinig keuze

In Delft zegt de gemeente „geen rol” te spelen in het verbod om op zolder te slapen. „Dat is een overeenkomst tussen ontwikkelaar en de toekomstige bewoner.” Ruud Kelder, een stedenbouwkundige die sinds 2019 in de Delftse nieuwbouwwijk aan de A13 woont, vindt dat wel erg makkelijk. „Je hebt geen keus”, zegt hij. „Dit is bijna de enige plek in Delft waar je een nieuwbouwhuis kan kopen.” Zijn buurvrouw, die met haar twee kinderen buitenspeelt, zegt zelfs te willen verhuizen vanwege de herrie. „Ik heb er last van, ik ga niet graag in de tuin zitten. Je gaat er vanuit dat de overheid je wel goed zal beschermen tegen overlast, maar dat is niet zo.”

Gezondheid legt het af tegen de hoge druk woningen te bouwen, zegt Fred Woudenberg. „Geluid is een van de weinige milieuproblemen die de afgelopen jaren niet minder zijn geworden. In tegenstelling tot luchtvervuiling of stank is geluid met technische maatregelen niet terug te dringen. De druk om nieuwe woningen te bouwen is zo groot, dat veel geluidsexperts bij gemeenten enkel zijn ingehuurd om de grenzen op te zoeken.”

De laatste jaren werd dankzij nieuw wetenschappelijk onderzoek duidelijk dat mensen zieker worden van herrie dan eerder gedacht. Geluidsoverlast leidt onder meer tot ernstige slapeloosheid, stress en hartproblemen. De Wereldgezondheidsorganisatie en het RIVM adviseerden in respectievelijk 2018 en 2019 de normen daarom naar beneden bij te stellen.

Woningbouw met veel geluidsoverlast. Grasbuurt in DelftFoto Walter Herfst

Geluidsnormen verder omhoog

Maar Nederland doet het tegenovergestelde. In de Omgevingswet, die na uitstel op uitstel op 1 januari 2023 moet worden ingevoerd, gaan de geluidsnormen nog verder omhoog. Vanaf dan mag er op gevels van woningen in de buurt van gemeentelijke wegen maximaal 70 decibel weggeluid te horen zijn. Dat is 17 decibel hoger dan wat de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert, en is vergelijkbaar met het geluid van een stofzuiger. Bovendien krijgen gemeenten met de Omgevingswet nog meer ruimte om van milieunormen af te wijken: zij mogen besluiten om gezondheid minder zwaar te laten wegen dan andere belangen, zoals werkgelegenheid.

Lees ook:Omgevingswet: ‘bureaucratisch wonder’ zwaar onder vuur

De GGD’s maken zich ernstige zorgen. „De regels creëren een bijzondere en ongelijke bescherming van burgers”, schrijft koepelorganisatie GGD GHOR in reactie op de nieuwe regels. De GGD’s pleiten voor strengere normen, vooral om mensen met een laag inkomen te beschermen. Die hebben weinig keuze waar ze gaan wonen.

Toch kunnen ook de GGD’s er niet omheen dat een gezonde leefomgeving steeds meer een eigen verantwoordelijkheid wordt. Op de website van de GGD Amsterdam staat een testje om na te gaan of je geluidgevoelig bent. Mensen die als geluidsgevoelig uit de test komen wordt geadviseerd om niet te gaan wonen in een huis met veel geluidsoverlast.

Fred Woudenberg weet dat dit voor veel mensen geen optie is. Vrije woningkeuze is een illusie. „Zelfs al zou je sociale huurwoningen bouwen op de landingsbaan van Schiphol, dan nog gaan er mensen wonen.”

OVER DIT ARTIKEL

Voor dit onderzoek zijn nieuwbouwprojecten geïnventariseerd waarbij gemeenten een geluidsbelasting toestaan boven de maximale grenswaarde uit de Wet geluidhinder.

Dertig bestemmingsplannen waarin gemeenten gebruik maken van de Interimwet stad- en milieubenadering, bedoeld om de schaarse ruimte in de stad efficiënter te gebruike, of de Crisis- en herstelwet om hogere geluidsnormen toe te staan, zijn daarvoor op een rij gezet. Gemeenten kunnen deze twee wetten gebruiken om af te wijken van de maximale geluidsgrenzen.

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/10/op-zolder-mag-je-niet-slapen-te-veel-herrie-a4144714