Wouter Bos: De politiek was oneerlijk over de zorg. De rekening zal echt betaald moeten worden
Waar was de zorg in de verkiezingsstrijd? Wouter Bos, baas van zorgverzekeraar Menzis, heeft het onderwerp gemist. En als het er tóch over ging, volgde zelden het eerlijke verhaal, vindt hij. Daarom legt hij zelf de feiten maar op tafel.
Nee, Bos voelt geen enkele behoefte om partijpolitieke uitspraken te doen. “Je moet opvolgers niet voor de voeten lopen en dat is me dertien jaar redelijk goed gelukt”, zegt de oud-PvdA-leider, voormalig minister van financiën en vicepremier.
Maar Bos weet natuurlijk wel hoe de hazen lopen, daar in Den Haag. Vroeg of laat gaan de VVD en de NSC dus gewoon praten over een kabinet met Geert Wilders van de PVV, de grote winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen. “Dan heb je het over twee van de drie partijen die hun verkiezingsprogramma niet hebben laten doorrekenen”, zegt Bos over de PVV en NSC. Dat geldt overigens ook voor de BBB, een partij die niet direct aan zet is, maar vorige week al aangaf graag met Wilders te willen praten over regeringsdeelname.
In die politieke gesprekken zal het onvermijdelijk ook gaan over de zorg, een onderwerp dat niet voor niets veel terugkomt in de analyses over de enorme winst van de PVV. Maar wat de partijen daarover tot nu toe hebben gepresenteerd, vindt Bos weinig constructief. Neem bijvoorbeeld de betaalbaarheid van de zorg. Daarover staan in de verschillende verkiezingsprogramma’s grootse maar ook kostbare plannen.
Waar komt dat geld vandaan?
De PVV bijvoorbeeld wil, net als de BBB, het verplicht eigen risico in de zorgverzekering schrappen. Zelfs Bos’ eigen partij, GroenLinks-PvdA, heeft daarmee kiezers proberen te paaien.
“Hadden ze het mij gevraagd, dan had ik het zondermeer ontraden”, zegt Bos. “Er bestaat namelijk niet zoiets als gratis geld.” Het schrappen van het verplicht eigen risico kost, zo blijkt uit diverse berekeningen, zo’n vijf à zes miljard euro op jaarbasis, vervolgt Bos. “Waar halen die partijen dat vandaan?” Een eerlijk antwoord op die vraag heeft hij niet gehoord.
Meest logisch is dit plan te betalen uit de verhoging van de zorgpremies, maar daar moet de Menzis-baas niet aan denken. “Dan gaat de maandelijkse premie zomaar een paar tientjes omhoog.” Nu al hebben zijn collega’s de handen vol met het treffen van betalingsregelingen of het maken van afspraken over schuldsanering, vooral nu de afgelopen twee jaar het levensonderhoud zoveel duurder is geworden. “Dat moet je dus niet willen.”
Ook andere suggesties verwerpt Bos. Zoals een extra bijdrage uit de schatkist (“Dan betaalt de belastingbetaler’) of het geld uit het Klimaatfonds, waar PVV, NSC en BBB toch al weinig in zien. “Dat fonds is eenmalig, terwijl je ieder jaar dekking moet vinden voor ruim vijf miljard euro.”
“Maar ik ga niet zeggen dat de keuzes van bijvoorbeeld de PVV niet deugen. Natuurlijk mag je als politiek van alles voorstellen, maar ergens komt die rekening toch terecht, iemand zal die moeten betalen. Waarom is de kiezer dat niet verteld?”
Bang voor verlies aan solidariteit in de zorg
Er speelt in deze discussie ook iets principieels, onderstreept Bos. De hele zorg, en dus ook het stelsel van de zorgverzekeringen, draait om solidariteit. Die solidariteit maakt het mogelijk om iedereen, relatief betaalbaar, noodzakelijke zorg te bieden. Maar, vervolgt de Menzis-baas, die solidariteit wordt zwaar beproefd als de zorgpremie opeens fors omhoog zou gaan om zo de afschaffing van het verplicht eigen risico te kunnen betalen. “Dan zullen er steeds meer mensen zijn die zeggen: ‘Ik wil die premie wel voor mezelf betalen, maar niet voor die ander. Die zoekt het zelf maar uit’”, vreest de Menzis-voorzitter.
Daarom ook vindt hij het maar niets dat het nog steeds mogelijk is het verplicht eigen risico van de basisverzekering te verhogen van 385 euro tot maximaal 885 euro. “Voor dat laatste kiezen vooral mensen met een goede gezondheid, die betalen dan minder premie. Maar zoiets ondergraaft de solidariteit. Schaf dat hoge eigen risico dus af.”
Streekziekenhuis leidt onder krappe arbeidsmarkt
Ook over de ziekenhuiszorg miste Bos het ‘eerlijke verhaal’ de laatste weken. Links en rechts betuigden, steeds nadrukkelijker, hun liefde voor het streekziekenhuis of het ‘behoud van de menselijke maat’. Maar Bos vroeg zich vooral af: hoe dan?
“Fantastisch hoor, zo’n streekziekenhuis. Maar er is een keerzijde aan deze medaille. Hebben we de mensen om al die streekziekenhuizen open te houden? De arbeidsmarkt is echt heel erg krap en dat wordt de komende jaren alleen maar erger. Waarom vertellen politici niet dat je beter in een moderne ambulance kunt liggen op weg naar een uitstekend, maar wat verderop gelegen ziekenhuis, dan dat je in een streekziekenhuis komt waar de juiste expertise door personeelsgebrek ontbreekt?”
Immers, nu verdient al een op de zes werknemers een salaris in de zorg. “Nog meer mensen erbij is in deze krappe arbeidsmarkt is onhaalbaar. In de partijprogramma’s klinkt te veel door: als we de mensen beter betalen, dan komen er wel meer in de zorg werken. Maar daarmee houd je de kiezer voor de gek. Het is een illusie; de feiten zijn, als we niets veranderen in de organisatie van de zorg, dat er steeds minder mensen steeds harder en slimmer zullen moeten werken. Ontken je dat, dan doe je de zorgprofessional tekort, jaag je ze de burn-out in, en is het risico heel groot dat ze vertrekken. De besluiteloosheid van de politiek gaat zo over de rug van de zorgprofessional.”
Blanco cheque van de PVV
En nu Bos toch bezig is: hij heeft ook gezien hoe Fleur Agema, nummer 2 op de PVV-lijst, de deur openzette voor de farmaceutische industrie, tijdens het Nationale Zorgdebat. Agema maakte daar een politiek nummer van zorgminister Kuipers’ weigering om het medicijn Trodelvy – een peperduur medicijn tegen een zeer zeldzame borstkankervorm – toe te laten tot het basispakket van de basisverzekering.
“Kuipers vond dat te duur, maar Agema zei: ‘Als ik minister ben, zorg ik ervoor dat die mensen het kunnen krijgen.’ Daarmee zegt ze in feite tegen die farmaceut: ‘Wat je ook rekent, ik zal het betalen’”, zegt Bos. Onverantwoord, vindt hij, ook gezien de noden elders in de zorg. “Heus: er is een grens aan wat we kunnen. Sommige medicijnen zijn nu al veel te duur en feitelijk geef je dan een blanco cheque aan de farmaceuten om ze nog duurder te maken.”
Ook daarom is het jammer dat er zo weinig inhoudelijk is gesproken is over een andere grote bedreiging: de commercie die het grote geld ruikt, nu zorgaanbod schaars wordt, maar de vraag naar zorg stijgt. “Ik heb er grote moeite mee dat er nu al jaarlijks tientallen miljoenen euro’s weglekken uit de zorg”, zeg Bos.
“Vergelijkingssites bijvoorbeeld, waaraan zorgverzekeraars veel premiegeld kwijt zijn om verzekerden binnen te kunnen halen. We zien ook de private equity opkomen, in de huisartsenzorg, de ouderenzorg, fysiotherapie, medische hulpmiddelen, noem maar op. Ook Bergman Clinics (‘s lands grootste privékliniek red.) is recent overgenomen door zo’n investeerder. Ik ben heel benieuwd wat daarvan het gevolg zal zijn. En we weten waar private equity op uit is: zo snel mogelijk een zo hoog mogelijk rendement, cashen en dan weer te vertrekken.”
Geld voor de zorg moet in zorg blijven
“Het is echt noodzakelijk deze lekken te dichten: geld dat bestemd is voor de zorg, moet in de zorg blijven.” Wat in ieder geval niet helpt, is de versoepeling die minister Kuipers (Bos: ”Ik heb Kuipers hoog zitten, maar dit deed hij echt verkeerd.”) heeft doorgevoerd in fusie- en overnameregels.
“Voorheen hoefden die, als de overname kleiner was dan 10 miljoen euro, niet te worden getoetst. Kuiper heeft die drempel opgetrokken tot 30 miljoen. Terwijl je de afgelopen jaren al kon zien hoe bedrijven ‘kralen gingen rijgen’, door de ene overname na de andere te doen. Daardoor zijn al gigantische consortia ontstaan.”
Dat brengt het gesprek ook meteen op de rol van de zorgverzekeraars: is die nog wel van deze tijd, nu de vraag naar zorg het aanbod fors overstijgt en vooral de personeelsproblemen zo groot zijn? Zorgverzekeraars moeten immers selectief inkopen, maar in de huidige zorgmarkt, met al die personeelsproblemen, is er weinig te kiezen.
“Nu komt het er dus op aan: we hebben een beperkte hoeveelheid geld en weinig personeel: hoe gaan we dat verdelen? Ik denk dat het dan logisch is om meer samen te werken, vanuit een gedeeld belang: zorgverzekeraars moeten samen, mét zorgaanbieders, oplossingen zoeken”, zegt Bos.
Brede samenwerking is geboden
Dat is een grote stap, omdat concurrentie nu de basis vormt van het zorgstelsel. De zorgverzekeraar heet bovendien ‘de regisseur van de zorg’ te zijn. “Maar wat schiet de zorg ermee op als bijvoorbeeld vijf ziekenhuizen in dezelfde regio met elkaar strijden om dezelfde verpleegkundige voor de spoedeisende hulp? Kan je dan niet beter zeggen: het is voor de zorg beter om daar samen afspraken over te maken?”
Het gaat uiteindelijk over de toekomst van een groot publiek goed, de zorg voor iedereen, redeneert Bos. Huisartsen zouden vaker bijvoorbeeld moeten samenwerken in gezondheidscentra, vindt hij. “Want we hebben nu ruim 13.000 huisartsen in het land, dat moet genoeg zijn voor 17 miljoen inwoners.”
Vraag is wel: wie neemt daarbij de voortrekkersrol op zich? Zeker bij controversiële, maar noodzakelijke besluiten – zoals ziekenhuissluiting – is dat een ondankbare rol. Bos denkt daarbij vooral aan de grootste, leidende verzekeraar uit de regio. Die moet met plannen komen, samen met de zorgaanbieders. “En komen ze er onderling niet uit, dan moet de minister beslissen.“
Ook dat is een breuk met het verleden, waarin ministers wat graag de verantwoordelijkheid afgeschoven op zorgverzekeraars. Maar de situatie is nu zo nijpend, dat er echt iets moet gebeuren, vindt Bos. “Ja, het wordt een moeilijk debat, de inrichting en toekomst van de zorg. Zeker als de minister tegenover Kamerleden uit de regio komt te staan. Maar zorg is een schaars goed, dat kan je niet in handen leggen van uitsluitend private partijen.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten
Opmerking: Alleen leden van deze blog kunnen een reactie posten.